Aşağı Talin qalası Qərbi Azərbaycanın Araqatsion bölgəsində Daştadem kəndinin (Aşağı Talin) cənub tərəfində yerləşir.

Ehtimallara görə, qala X-XII əsrlərdə oğuz-türk təməli üzərində Səlcuqilər tərəfindən inşa olunub.

Qalanın qədim istehkam quruluşu, sonrakı əsrlərdə mühafizə divarları bürclərlə möhkəmləndirilib, daha sonrakı tarixi dövrlərdə isə qalanın ərazisi ikiqat qala divarı ilə əhatə olunub.

Talin qalası tarix boyunca müxtəlif dövrlərdə təmir və bərpa edilib. Lakin 1960-cı ildə ermənilər tərəfindən "bərpa quruculuq" adı altında abidənin çoxsaylı yazı və elementləri məhv edilib. Qalanın divarlarında mövcud olan bədii daş nümunələri, onun haqqında yazılı mənbələr, eləcə də bəzi istehkamlar, məscid və qala kompleksinin tikilmə tarixi haqqında bütün məlumatlar, rəmzlər və digər memarlıq elementləri ermənilər tərəfindən "bərpa və quruculuq" işləri adı ilə aparılan təmir zamanı silinib, dağıdılıb və yox edilib.

1989-1990-cı illərdə qala divarının şimal hissəsində qazıntı işləri aparılıb, nəticədə qalada ermənilərə aid heç bir dəlil aşkarlanmayıb. Bunun davamı olaraq 2005-2007-ci illərdə Ermənistan hökumətinin dəvəti ilə əraziyə gələn, Milan Erməni Mədəniyyətinin Tədqiqat və Bərpa Mərkəzinin əməkdaşlarının iştirakı ilə qala divarının əsas tağlı girişinin daxili tərəfində qazıntılar aparılsa da, nəticəsiz oldu, erməni mədəni irsinə aid heç bir dəlil tapılmadı. 2011-2012-ci və 2015-ci illərdə qalanın qərb və cənub-qərb hissələrində Ermənistanın "Tarixi Ətraf Mühitin Mühafizəsi Xidməti və Tarix-Mədəniyyət Muzey-Qoruqları" adlı təşkilat tərəfindən yenə nəticəsiz qazıntı işləri aparıldı. Erməni mədəni-irsinə aid yenə də heç nə tapılmadı.

Yenixber.org  AzTV tərəfindən əldə edilmiş gizli çəkilişləri təqdim edir: