Marianna Belenkaya

“Kommersant”, 04.06.2020

Yenixeber.org: Liviya bu həftə bir sıra beynəlxalq danışıqların əsas mövzusu olub. Cümə günü Nümayəndələr Palatasının spikeri Aqila Saleh Moskvaya səfər edib: o, sülh təşəbbüsünü müzakirə edib, Türkiyənin dəstəklədiyi Liviya münaqişəsinin ikinci tərəfi Milli Birlik Hökumətindən (MBH) şikayətlənib. Maraqlıdır ki, MBH nümayəndələri Rusiya paytaxtına bir ay əvvəl gəlmişdilər.

Eyni zamanda, Liviya siyasətçiləri və hərbçiləri amerikalılarla danışıqlar aparırlar.

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Aqila Salehin səfərindən istifadə edərək Cəmşid Boltayevin Rusiyanın Liviyadakı müvəqqəti işlər vəkili təyin edildiyini bildirib. Liviya nümayəndə heyətinə onu təqdim edərkən, nazir deyib: “Səfirliyin fəaliyyətini bərpa etmək qərarına gəldik”.

Lavrov əlavə edib ki, diplomat müvəqqəti olaraq Tunis ərazisində məskən salacaq.

Səfirlik Tripolidən 2014-cü ilin avqustunda təxliyə edilib. 2018-ci ilin noyabrında prezident Vladimir Putin İvan Molotkovu Rusiyanın Liviyadakı səfir vəzifəsindən kənarlaşdırıb və o vaxtdan bəri heç kim diplomatik nümayəndəliyə rəhbərlik etməyib.

Sergey Lavrov müvəqqəti işlər vəkilinin “Liviyada Rusiyanı təmsil etməsini” vurğulayıb, yəni həm Fəyyaz Sərracın rəhbərlik etdiyi MBH-nin yerləşdiyi Tripolidə, həm də ölkənin şərqində, marşal Xəlifə Həftərin idarə etdiyi ərazidə.

Şərqdə, Tobrukda, Nümayəndələr Palatası da var. Beynəlxalq birliyin gözündə MBH və Nümayəndələr Palatası eyni dərəcədə qanunidir, lakin xarici qüvvələrin onların hər birinə öz rəğbətləri var. Rusiya, bir qayda olaraq, Həftərə hərbi-siyasi dəstək verməkdə ittiham olunur, baxmayaraq ki, Sergey Lavrov həmişə Rusiya Federasiyasının hər kəslə təmasda olduğunu və bunun son dərəcə vacib olduğunu vurğulayıb.

Düz 1 ay əvvəl MBH nümayəndə heyəti baş nazirin müavini Əhməd Maytiq və xarici işlər naziri Məhəmməd Tahir Siyalaydan ibarət xüsusi qrupla Rusiya paytaxtına səfər edib. Sergey Lavrovla da görüşüblər. Tripoli ilə Moskva arasındakı münasibətlərdə çox çətin məsələlər var. Məsələn, MBH və Ankara, Rusiya tərəfinin dəfələrlə rədd etdiyi “Wagner” muzdlularını Liviyaya göndərməkdə ittiham edir. Bundan əlavə, Tripoli 2 Rusiya vətəndaşını – Maksim Şugaley və Samir Sueyfanı casusluqda ittiham edərək saxlayır.

Cəmşid Boltaev “İnterfaks”a açıqlamasında onların vətənlərinə qayıtmasının əsas vəzifələrindən biri olacağını söyləyib.

Yeni səfirinn görəcəyi iş çox olacaq. Bunlardan biri Liviyada atəşkəsdir.

İlin əvvəlindən etibarən Rusiya Federasiyası bu məsələni MBH-ini dəstəkləyən Türkiyə ilə fəal müzakirə edir. Maraqlıdır ki, dünən Türkiyənin müdafiə naziri Hulusi Akar və Silahlı Qüvvələrin Baş Qərargah rəisi Yaşar Gülər Liviyaya elan olunmamış səfər ediblər. Onların proqramına MBH ilə danışıqlar daxildir.

Moskva və Ankara Liviya tənzimlənməsi ilə bağlı hələ də fərqli fikirlər söyləyirlər. İndi rus diplomatları üçün prioritet MBH qüvvələrinin Liviyanın şərqinə irəliləməsini dayandırmaqdır. İyun ayının əvvəlində Türkiyənin dəstəyi ilə Tripoli 14 aylıq mühasirəyə son verə bilib və Həftər qüvvələrini “neft ayparası” bölgəsinə giriş qapısı hesab olunan Sirt-əl-Cufra xəttinə çəkilməyə məcbur edib.

Demək olar ki, bundan dərhal sonra Misir prezidenti Sisi Aqila Salehin Liviyadakı atəşkəs və nizamlanma ilə bağlı siyasi təşəbbüslərini özündə cəmləşdirən Qahirə Bəyannaməsini açıqlayıb.

Nümayəndələr Palatasının spikeri aprelin 23-də Liviya münaqişəsinin həllinə dair fikirlərini bildirib. Xüsusilə, siyasətçi üç bölgənin hər birinin lider və iki müavindən ibarət olan Prezident Şurasına öz nümayəndələrini seçmələrini təklif edib. Onlar, öz növbəsində, üç bölgəni təmsil edəcək və Nümayəndələr Palatası tərəfindən təsdiqlənəcək baş nazir və onun iki müavinini təyin etməlidirlər. Bu fikirlər, həmçinin prezident Sisinin təşəbbüsü beynəlxalq birlikdə əksəriyyətlə bəyənilib. Ancaq Sirt və Əl-Cufra Həftər qüvvələrindən azad olunana qədər Tripoli atəşkəsdən imtina edib. Marşal Həftər də Tripoli ilə.

Bu bölgənin itkisi yalnız Həftərı neft yataqlarına çıxışdan, həm də MBH-nin şərqə yol açmasına səbəb ola bilər. Qahirə artıq buna icazə verə bilməz.

Prezident Sisi Tripoli və Ankaranı Sirt və əl-Cufranın Liviya münaqişəsinə Misirin hərbi müdaxiləsinə səbəb olacaq “qırmızı xətt” adlandırıb. Bunun üçün yalnız bir şey çatışmır – Nümayəndələr Palatasının spikeri kimi Aqila Salehin rəsmi müraciəti. Sonra Misir ordusunun Liviyaya girməsi qanuni olacaq.

Hələlik tərəflər fasilə götürüb. Məhz bu anda cənab Saleh Moskvaya yollanıb.

Səfər Federasiya Şurasının sədri Valentina Matvienkonun dəvəti ilə rəsmi olaraq həyata keçirilib. Liviyalı qonağı o, “beynəlxalq səviyyədə tanınan parlamentin” başçısı kimi qarşılayıb. Öz növbəsində, Saleh, münaqişə probleminin MBH-in beynəlxalq tanınması olduğunu və sülh təşəbbüsünün təfərrüatlarını qeyd edib.

Eyni şey bir qədər sonra Rusiya Xarici İşlər Nazirliyində təkrarlanıb. Aqila Saleh bildirib: “Rusiya bizə siyasi həll məsələsinə diqqət etməyi tövsiyə etdi”.

Maraqlıdır ki, Rusiyada cənab Salehin mətbuatla görüşlərində Həftərın adı ümumiyyətlə qeyd olunmayıb. “Moskva Həftərilə münasibətlərini vurğulamaq istəmir. Lavrov Salehi Nümayəndələr Palatasının rəhbəri kimi qəbul edir və Həftərı xatırlatmağa ehtiyac yoxdur, xüsusən Saleh və Həftər arasındakı münasibətlər çox sadə olmadığından”, – deyə Rusiya Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun Ərəb və İslamşünaslıq Mərkəzinin rəhbəri Vasili Kuznetsov “Kommersant”-a bildirib.

Bununla yanaşı, o qeyd edib ki, marşalın xatırlanmaması onun Rusiya dəstəyindən imtina əlaməti sayılmamalıdır: “Həftər Liviyadakı siyasi sahədə mühüm fiqur olaraq qalır”.

Vasili Kuznetsov Aqila Salehin əvvəllər “zəif fiqur” hesab edildiyini xatırladıb, ancaq sülh təkliflərinin səsləndirildiyi aprel hadisələri onu müstəqil oyunçu sayıla biləcəyini göstərib.

“Birincisi, o, beynəlxalq səviyyədə tanınan Nümayəndələr Palatasına rəhbərlik edir və bu baxımdan Sərrac qədər qanunidir. İkincisi, ölkənin şərqində bəzi dəstəklərdən istifadə edir və bəzi hallarda Həftəra qarşı çıxa bilər. Son məğlubiyyətlərini nəzərə alaraq, Salehin siyasi çəkisi artıb”, – deyə “Kommersant”ın mənbəyi bildirib.

O əlavə edib: “Aqila Salehlə görüş Rusiya rəhbərliyi bütün tərəflərilə işlədiyini göstərir”.

Bu, təkcə Tripoli və Ankaradan deyil, Vaşinqtondan da getdikcə Rusiyaya qarşı irəli sürülən ittihamların fonunda xüsusilə vacibdir. ABŞ son zamanlarda həm MBH, həm də rəqibi ilə təmasa başlayıb. Bir gün əvvəl ABŞ administrasiyasının nümayəndələri LMO komandanlığı ilə onlayn danışıqlar aparıb və “Wagner PMC” ilə işləməmək xəbərdarlığı edib.

Amerikalılar LMO-nun “Rusiya Müdafiə Nazirliyinin kuklası olmaqda və neft hasilatını dayandırmaqla yanaşı, Liviya suverenliyinə xələl gətirən və qarşıdurma riskini artırmaqda” ittihamlayır.

Bu arada Aqila Saleh “Kommersant”-a bildirib ki, liviyalıların “əsgər şəklində” hərbi yardıma ehtiyacı yoxdur.

O, həmçinin qeyd edib ki, ABŞ Liviyanın şərqinə siyasi təşəbbüs təklif etməyib. Üstəlik, onunla Xəlifə Həftər arasındakı rəqabət yoxdur.

Tərcümə: Strateq.az