Bundan 104 il öncə, 1918-ci ilin 28 mayında müsəlman şərqində ilk demokratik cümhuriyyətin əsası qoyuldu. Azərbaycan xalqı uzun illərin əsarətindən qurtularaq azadlığına, müstəqilliyinə qovuşdu. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bir dövlətin əsas sütunlarından birini də ordu quruculuğu təşkil edir. Təsadüfi deyildir ki, cümhuriyyət fədailərimiz hələ bir əsr bundan əvvəl bunu çox gözəl dərk edirdilər. 

Yenixeber.org: Ona görə də cümhuriyyətin Tiflisdə elan edilməsindən sonra ordu quruculuğuna başlanıldı. Bir sözlə, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mövcud olduğu 23 ay ərzində ölkənin müdafiəsinin təşkili, ordunun formalaşdırılması sahəsində uğurlu işlər görüldü. Uzun müddətdən sonra ordu quruculuğu sahəsində hərbi ənənə bərpa olundu.

Şanlı ordumuzun cümhuriyyət dövrü

Azərbaycanın istiqlaliyyətinin elan olunduğu tarixi şərait, onun qərar tutduğu bölgədə cərəyan edən proseslər xalqın müstəqilliyinə real dayaq ola biləcək ordunun formalaşdırılmasını tələb edirdi. Cümhuriyyətin elanından cəmi 28 gün sonra, 26 iyunda Azərbaycanda milli ordu hissələrinin yaradılması ilə bağlı qərar qəbul olundu.

Hələ Türkiyə hərbi qüvvələri Azərbaycanda olarkən başlamış ordu quruculuğunu yenidən canlandırmaq və onu daha səmərəli aparmaq üçün 1918-ci il oktyabrın 23-də respublika hökumətinin iclasında Hərbi Nazirliyin yaradılması qərara alındı. Nazirlər Şurası tərəfindən belə bir qərar 1918-ci il noyabrın 1-də imzalandı. Yeni şəraitdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunması tamamilə Hərbi Nazirliyin üzərinə düşməli idi. Bu struktur hökumətin qarşısında dayanan tarixi vəzifələrin həllində çox mühüm rol oynadığından ona rəhbərliyi ilk vaxtlar Nazirlər Şurasının sədri Fətəli Xan Xoyski öz üzərinə götürdü. Tam artilleriya generalı Səməd bəy Mehmandarov nazir müavini təyin edildi və nazirliyin formalaşdırılması ona tapşırıldı.

Hərbi Nazirliyin rəhbərliyi orduda xidmətin təşkilinin hüquqi əsasda nizamlanmasına xüsusi diqqət yetirirdi. Qısa müddət ərzində Azərbaycan Ordusunun yeni qanunvericilik bazasının yaradılması mümkün olmadığı üçün hərbi nazirin 1919-cu ilin əvvəlində imzaladığı əmrlə 1917-ci il yanvarın 1-dək keçmiş Rusiya imperiyasında qəbul edilmiş hərbi qanunvericilik aktları qüvvədə saxlanılırdı. Buraya hərbi nizamnamələr, döyüş təlimatları, xidmətin bütün sahələrini tənzimləyən sənədlər, səfərbərlik, hərbi məhkəmə işlərinin aparılması üzrə təlimatlar və s. daxil idi. Ancaq bu qanunvericilik aktlarının Azərbaycan müstəqilliyi, milli orduda xidmətin bu və ya digər tələbləri ilə uyğun gəlməyən tərəfləri ləğv edilir və nazirin əmri ilə həmin məqamlar təkmilləşdirilir, ya da yenisi ilə əvəz edilirdi. Məsələn, nazir hələ 1918-ci il dekabrın 27-də 34 saylı əmri ilə hərbi qulluqçular arasında salamlaşmanın Azərbaycan dilində və azərbaycanlılar arasındakı salamlaşma ənənələrinə uyğun olaraq aparılmasını tələb edirdi. Yəni, salamlaşan şəxs “salam” deməli, qarşı tərəf isə “əleyküm salam” deyə cavab verməli idi. Əsgəri tərifləyərkən və ya ona minnətdarlıq bildirərkən “mərhəba” deyilməli, əsgər isə cavabında “çox sağ ol” deməli idi.

Orduda Azərbaycan dili...

Azərbaycan dili orduda da dövlət dili elan edildi. Bununla bağlı hərbi nazir orduda xidmət edən qeyri-azərbaycanlı zabitlər qarşısında belə bir tələb qoydu ki, bir ay müddətində heç olmasa komanda sözlərinin azərbaycanca qarşılıqlarını öyrənsinlər və əsgərlərə Azərbaycan dilində komanda versinlər. Bir ay müddətində bu tələbi yerinə yetirə bilməyən zabitlər dərhal ordudan xaric edilməli idilər.

1918-ci ilin iyul ayının 11-də milli orduya çağırış haqqında əmr verildi və 1894–1899-cu illərdə anadan olmuş 24–29 yaşlı oğlanlar səfərbər edildi. Maliyyə çətinliklərinə baxmayaraq milli zabitlər hazırlamaq məqsədi ilə Gəncədə hərbi məktəb yaradıldı. Görülən tədbirlər nəticəsində az vaxt ərzində 40 minə yaxın əsgəri olan milli ordu yaradıcılığına başlandı. O vaxt Orduda 24 min süngü, 6 min piyada, suvari, topçu və sairə qoşun növlərindən ibarət olan və ən müasir silahla silahlanan canlı qüvvə, Xəzər dənizində kiçik bir donanama var idi. Orduda hərbi intizamı möhkəmləndirmək məqsədi ilə hərbi nazirliyin yanında divani hərbi, yə’ni hərbi məhkəmə fəaliyyət göstərirdi.

23 ay ərzində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusu bir sıra uğurlara imza atdı. Qafqaz İslam Ordusu ilə birgə Bakını daşnak qüvvələrinin işğalından azad etdi. Qarabağda və Zəngəzurda erməni silahlı terrorçu dəstələrini zərərsizləşdirdi. Əsgəran istiqamətində uğurlara imza atdı. 1920-ci ilin aprelində işğalçı rus ordusuna qarşı son damla qanına qədər mübarizə apardı.

28 aprel 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bütün çabalara baxmayaraq süqut etdi. Buna baxmayaraq, dövlətçilik və milli ordu ənənələrinin bərpası baxımından böyük irs qoydu.

Otuz ilin qüdrətli ordusu necə quruldu?

1991-ci ilin 18 oktyabrinda Azərbaycan xalqı öz müstəqilliyini yenidən bərpa etməyi bacardı. Elə ilk gündən nizami ordu hissələri yaradılaraq Qarabağa göndərildi. 1993-cü ilin 15 iyununda xalqın təkidi və tələbi ilə Azərbaycanın böyük oğlu, ulu öndər Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə qayıtdı. Sürətli ordu quruculuğuna start verildi. Cəmi dörd-beş ay ərzində ordu hissələri komplektləşdirildi. Horadiz istiqamətində düşmən darmadağın edildi, 1 qəsəbə və 22 kənd düşmən tapdağından azad olundu. Bundan sonra ulu öndər böyük uzaqgörənliklə Ermənistanla atəşkəsə nail oldu. Müasir, nizami ordu quruculuğuna başlanıldı. Ordunun silah və sursatla təminatı yaxşılaşdırıldı. 22 may 1998-ci ildə ümummilli liderin sərəncamı ilə 26 iyun Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Günü elan edildi. Bu, ulu öndər tərəfindən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ənənələrinin, o cümlədən, ordu quruculuğu sahəsində 23 ay yaşayan cümhuriyyətimizin irsinin bərpa edilməsi idi.

Cənab prezident İlham Əliyevin 2003-cü ildə prezident seçilməsi ilə Azərbaycan Ordusu yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Orduya ən müasir silahlar alındı. Dövlət büdcəsinin əsas xərcləri orduya yönəldildi. Ordumuzun büdcəsi işğalçı Ermənistanın dövlət büdcəsinə bərabər səviyyəyə çatdırıldı. Türkiyədən, İsraildən, Pakistandan, Rusiya və Ukraynadan, Belarusdan və digər dost, tərəfdaş ölkələrdən ən müasir silahlar alındı. Ordumuzun arsenalı gücləndirildi.

Bunun nəticəsi idi ki, 2016-cı ilin aprel döyüşləri zamanı cəmi 4 gün ərzində düşmənin keçilməz adlandırdığı səddi Azərbaycan Ordusu cəmi 20-25 dəqiqəyə yardı. 2 min hektar ərazi, o cümlədən strateji əhəmiyyətli yüksəkliklər azad olundu. Lələtəpəyə Azərbaycan bayrağı sancıldı.

28 il sonra Şuşada Azərbaycan Bayrağı...

2020-ci ilin 27 sentyabrında Azərbaycan Ordusu 44 gün ərzində bütün dünyaya səs salacaq Zəfər salnaməsinə imza atdı. Dəmir yumruq əməliyyatı ilə Qarabağ savaşı 30 ildən sonra Azərbaycanın tam qələbəsi, işğalçı Ermənistanın kapitulyasiyası ilə başa çatdı. Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı qədim Şuşa şəhərini xüsusi təyinatlı qüvvələrimiz keçilməz yolları və dərələri keçərək, yüngül silahlarla azad etdilər. 28 ildən sonra Şuşada şanlı Azərbaycan Bayrağı dalğalanmağa başladı. 

Ordumuzun 44 günlük savaşda tətbiq etdiyi strateji həmlələr, əməliyyat planları bu gün də dünyanın aparıcı hərbi mərkəzləri tərəfindən araşdırılır, dərsliklərə salınır. Bu gün müzəffər Azərbaycan Ordusu böyük sərkərdə, dəmir iradəli Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti nəticəsində dünyanın ən güclü 50 ordusu sırasındadır.

Artıq iki ildir ki, biz 26 İyun Silahlı Qüvvələr Gününü böyük sevinclə və qürurla qeyd edirik. Çünki şəhid və qazilərimizin rəşadəti sayəsində  biz düşməni diz çökdürdük. Onu darmadağın etdik. Biz saysız-hesabsız hərbi zəfərlərimizlə fəxr edirik. Hərb tariximizi dərindən öyrənərək onu gələcək nəsillərə ötürməyi özümüzə borc bilirik.  Bu gün Azərbaycan Ordusu cənab Ali Baş Komandanın diqqət və qayğısı nəticəsində özünün ən güclü dövrünü yaşayır. Hətta 1918-ci ildəki Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 114 min kvadrat kilometrlik sərhədlərini, Qərbi Zəngəzuru, İrəvanı da bərpa etməyə qadirdir.