AZ
RU
Virusu həqiqətən yaradıblar, yoxsa yox?
(Dünyadakı mövcud medianın nə qədər müstəqil olması mübahisəli məsələdir)
Hadisələrin populyarlaşması, hamıya aid olması eyni hadisəyə minlərlə baxışın mövcudluğuna gətirib çıxarır. Belə məqamda yalançı nəzəriyyələrin, konspirologiyanın yaranması, bu nəzəriyyələrin “sındırılması” da gözləniləndir.
Amma,
Bir çox hallarda da görünür ki, bu mifləri dağıtmaq planı vahid iqtidarların, bir siyasətin arxasında duran güclərin, planların cəmiyyətə yayılmasının qarşısını almaq üçündür. Bəzən hərkəs tərəfindən danışılan bu “mif”lərin özü, fakta əsaslanan həqiqətlərdən daha həqiqi olur. Əgər biz yayılan hadisələrə mif deyib onu nağıl kimi dəyərləndiririksə, nəzərə almalıyıq ki, mifin özü də semiotik qatlara malik olur və özündə bəzən heç kimin görmədiyi həqiqətləri daşıyır.
Və ara-sıra gecələr uzananda ağlıma belə bir fikir gəlir: bəlkə bütün konspirologiyalar həqiqətdir ?
Təsadüfi deyil ki, bu günlərdə həmçinin Amerikadakı 11 sentyabr hadisəsi başda olmaqla bir çox məşhur hadisələr də yada düşür. Bu pandemiyanın əvvəlcədən düşünüldüyünü iddia edənlər, bunun arxasında bir plan olduğunu düşünənlər vaxtilə dünyada baş vermiş bir çox hadisələri də yada salırlar. Düşünürəm ki, burada konkret mövqedən çıxış etmək təcrübəsizlik olardı. Çünki, yüz faiz həqiqət olmadığı kimi, mifin də yüz faiz cəfəngiyyat, fərziyyə olduğunu düşünmək düzgün deyil.
Misal üçün 11 sentyabr terror hadisələrini konspirologiya kimi misal çəkənlərə Discovery və National Geographic kanallarının CİA-in arxivləri və keçmiş əməkdaşlarının etirafları əsasında hazırladığı sənədli filmlər seriyasına baxmalarını tez-tez tövsiyyə edirəm. Bu arxivlərdə bir çox şey məlum olur: mərkəzi kəşfiyyat orqanının əməkdaşlarını terrorist qruplaşmaların içərisinə necə yerləşdirdikləri, öz planları üçün küçə əyyaşlarına narkotik vasitə verib cinayət törətdikləri və s. Bir tərəfdən yalnız həqiqətlərə köklənən adamların real fikirləri qarşımda dursa da, digər tərəfdən başqa bir arxiv faktları da gözümün önünə gəlir və mən qeyri-şüuri bu hamnın danışdığı miflərin varlığına inanmaq istəyirəm.
Digər bir məsələ satış statistikaları ilə bağlıdır. Ticarət sektorunun birbaşa inkişafı, dövlətlərin bundan inanılmaz qazancı onlar haqqında “mənfi” rəyin formalaşmasına yol açır. Belə olduqda dövlətlər öz mediasını fikir dağıtma istiqamətinə yönləndirməyə başlayırlar, kontur taktikalara başlayırlar. Kütlələri özlərinin yaratdığı reallığa kökləməyə çalışırlar.
Bu yerdə Bodriyarın hiper-reallıq anlayışı da yada düşür. Bodriyar özünün “Simulyakr və Simulyasiya” adlı kitabında mövcud iqtidarların kütləni əsl reallıqdan yayındırmaq üçün simuliyativ reallıqlardan istifadə etdiyi fikrini irəli sürür. O da 11 senytabr hadisəsini, İraq müharibəsini və Vyetnam müharibəsini misal çəkərək burada baş verən hadisələrin media vasitəsilə şişirdildiyini, kütləvi informasiya vasitələrinin və ekranların simulyasiyası olduğunu iddia edir.
Yazını Bodriyarın da kitabına ön söz olmuş X.L.Borxesin məşhur bir hekayəsi ilə bitirmək istəyirəm.
“…Bu İmperatorluqda xəritəçilik sənəti o qədər mükəmməl idi ki, bir əyalətin xəritəsi bütün şəhərin ərazisini, imperatorluğun xəritəsi isə bütün əyaləti tuta bilirdi. Zaman içində bu detallı xəritələr bəyənilmədi və Xəritəçilik Məktəbi imperatorluqla birə-bir eyni ölçüdə olan bir İmperatorluq Xəritəsi yaratdı. Belə ki, xəritə hər nöqtəsinə qədər gerçək imperiyaya bənzəyirdi. Xəritəçilik peşəsinə ciddi yanaşmayan sonrakı nəsillər bu böyüklükdə xəritənin lazımsız olduğuna qərar verdilər və bir az da hörmətsizlik edərək onu günəş və yağışın altında xarab olmasına imkan verdilər. Qərb çöllərində xəritənin cırılmış parçaları bugünün özündə də bir heyvana ya da hansısa dilənçiyə daldalanacaq olur; Coğrafiya elmindən bütün dünyaya qalan yeganə şey budur. ”
J.A.Suarez Miranda – Tərifə Layiq Adamların Səyahətləri (1658) \\Azlogos
.jpg)
