Redaktor seçimi
12 illik icra başçısının gözqamaşdıran SƏRVƏTİ... -
Niyazi Bayramovun başı dərddə -Gəncədə daha kimlər həbs oluna bilər? -
Elm və Təhsil Nazirliyinin qrant müsabiqəsi-
Cahid Hüseynovun və qohumlarının “Azəriqaz”dakı qanunsuz əməlləri... -
XALQDAN “QAZANILIB” BRİTANİYADA BATIRILAN MİLYONLAR - Və deputat Feyziyevin digər həmkarlarından fərqi -
Kərəm Həsənovun müavinindən şikayət etdi, evinin "altını üstünə çevirdilər" –
"Azərenerji" ASC-nın dövləti milyardlarla borca salmasının səbəbi bilindi-
SUDAN ÇIXARILAN MİLYARDLAR... – Əhmədzadələrin dəbdəbəli həyatının sirri -
Günün xəbəri

"Rusiya və İran ciddi rəqibə çevriliblər" -"İranın 200 milyard dollar investisiyaya ehtiyacı var"


Avropa İttifaqı (Aİ) liderlərinin 2022-ci ilin sonuna qədər Rusiya neftinin ixracının 90%-ni qadağan edən 6-cı sanksiya paketini imzalaması və Rusiyanın bu qərara cavab olaraq Danimarka və Almaniya kimi ölkələrə təbii qaz tədarükünü dayandırması, Aİ-nin enerji bazarlarında Rusiyanın tutduğu yerin İran və Türkmənistan kimi yeni oyunçuların daxil olması müzakirə edilir. Bu kontekstdə Xəzər hövzəsinin enerji potensialı Rusiya enerjisinə alternativ kimi önə çıxır.

Yenixeber.org: Neft, qaz və iqtisadiyyat analitiki və "Deutsche Welle"nin enerji məsələləri üzrə eksperti Dalğa Xatınoğlu yaranmış vəziyyəti Ankara Böhran və Siyasət Araşdırmaları Mərkəzinə (ANKASAM) dəyərləndirib. "AzPolitika.info" müsahibəni oxuculara təqdim edir:

- İran Xəzərdə Azərbaycan və Türkmənistanla birgə neft və təbii qaz yataqlarını işləmək istəyirmi?

- İran və Türkmənistan arasında yeganə ümumi ərazi Qonbadlıdır. Bu yataq illər əvvəl istismara verilib və hazırda sutkada cəmi 0,7 milyon kub metr təbii qaz hasil edir. İran və Azərbaycanın da “Araz-Alov-Şərq” adlı ortaq bloku var, lakin bu blok hələ aşkarlanmayıb. Bu blokda təbii qaz və ya neft ehtiyatının olması məlum deyil. Bu nöqtədə ediləcək ilk şey kəşfiyyat quyularının qazılması seysmik əməliyyatlar vasitəsilə həmin nöqtədə rezervuarın olması ilə bağlıdır. Bu məqamda ən mühüm problem ondan ibarətdir ki, mübahisəli sularda yerləşən "Araz-Alov-Şərq" blokunun işlənməsi nə İranın, nə də Azərbaycanın prioriteti deyil. İranın Fars körfəzinin sularında (Xəzərin dərin sularından 10 dəfə dayaz) onlarla işlənməmiş quruda qaz yataqları və ya dəniz yataqları var, onların işlənməsi çox az xərc tələb edir. Digər tərəfdən, Azərbaycan işlənməkdə olan bir neçə layihəyə, məsələn, "Total"ın rəhbərlik etdiyi Abşeron qaz yatağına diqqət yetirir və "Araz-Alov-Şərq" blokunun işlənməsi onun üçün prioritet deyil.

Digər problem bloku inkişaf etdirmək üçün İranla birgə müəssisənin yaradılmasıdır. Burada Birləşmiş Ştatların sanksiyaları xarici investorları və şirkətləri cəlb etməyə maneələr törədir.

- Türkmən qazının Avropaya ticarəti haqqında nə düşünürsünüz?

- Türkmənistanı İran vasitəsilə Türkiyə ilə birləşdirən kəmər də daxil olmaqla heç bir infrastruktur yoxdur. İran şimal-şərq bölgələrində məhdud miqdarda türkmən qazı ala bilər və öz qazını da eyni miqdarda şimal-qərb bölgələrindən Türkiyəyə verə bilər. Türkmənistan qaz ehtiyatlarının əksəriyyətinin İranın şərq bölgələrində, Türkmənistan sərhədindən təxminən 1000 km aralıda yerləşdiyini nəzərə alsaq, qazın Türkmənistandan Türkiyəyə, oradan isə 1500 kilometrddən Aİ-yə nəqli üçün ən azı 2000 km yeni boru kəmərlərinə ehtiyac var. 2000 km. kəmər yüksək xərclər deməkdir.

Digər bir problem də odur ki, Türkiyə İrandan tədarük olunan təbii qazdan şərq bölgələrində istifadə etməyə və İran qazını Türkiyənin Trans-Anadolu Təbii Qaz Boru Kəməri (TANAP) və "Türk axını" boru kəmərləri kimi Avropaya gedən tranzit marşrutlarına birləşdirəcək boru xətti yoxdur.Hazırda İran Türkmənistandan ildə 1,5 milyard kubmetr qaz alır və bu qazı Naxçıvana və Azərbaycana çatdırır. Lakin infrastrukturun kifayət qədər olmaması səbəbindən nəql oluna bilən qazın həcmi də çox azdır.

- Sizcə, Azərbaycan və Türkmənistanın Xəzər dənizinin dibi ilə boru kəmərləri ilə birləşdirilməsi və neft-qazın birgə ticarətinə başlaması mümkündürmü?

- Əslində Transxəzər Boru Kəmərinin reallaşması gözlənilmir. Halbuki Azərbaycan və Türkmənistan ötən il “Dostluq” adlı neft-qaz yatağının birgə işlənməsinə dair razılıq əldə ediblər. Bu yataq Azərbaycanın "Azəri-Çıraq-Günəsli" dəniz infrastrukturlarından cəmi 80 km məsafədə yerləşir və Azərbaycan vasitəsilə Türkiyə və Avropaya ildə təqribən 2-3 milyard kubmetr qazı asanlıqla tədarük edə bilir. Neftə gəlincə, hazırda Türkmənistan neftinin və qaz kondensatının demək olar ki, hamısı Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəməri ilə beynəlxalq bazarlara nəql olunur.

- İranın Avropadakı enerji böhranı çərçivəsində atacağı addımlar hansılardır?

- 33 trilyon kubmetr ehtiyyatlarla Rusiyadan sonra dünyanın ən böyük təbii qaz ehtiyatlarına malik olmasına baxmayaraq, İran təəssüf ki, qaz qıtlığı və defisit yaşayır. Keçən qışda sutkada 250 milyon kub metr qaz çatışmazlığı ilə üzləşib. Bu məbləğ Türkiyənin ümumi qaz tələbatına bərabərdir. Digər tərəfdən, ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyaları Qərb şirkətlərinin İranda enerji ilə bağlı hər hansı bir layihəyə cəlb edilməsinə qarşı yönəlib.

Digər problem odur ki, İranın aktiv neft və qaz yataqlarının 80%-i ikinci yarı ömründədir. Yəni çox köhnədir və bu yataqlar hər il hasilat gücünü itirir. İranın hasilatı sabit saxlamaq üçün 2030-cu ilə qədər ən azı 70 milyard dollar investisiyaya ehtiyacı var. Neft və qaz hasilatını artırmaq üçün 200 milyard dollar investisiya tələb olunur. Bu kontekstdə qeyd etmək lazımdır ki, son 4 ildə İran yuxarı neft-qaz layihələrinəildə cəmi 3,1 milyard dollar investisiya yatıra bilib. Ona görə də İran Avropa İttifaqının (Aİ) enerji təhlükəsizliyi üçün etibarlı mənbə deyil.

- Sözügedən böhranın İran-Rusiya münasibətlərinə təsirini necə şərh edirsiniz?

- Rusiyanın son üç ayda neftə 30% endirim təklifi İranın neft ixracatının gündəlik 840 min bareldən 570 min barrelə düşməsinə səbəb olub. Göründüyü kimi, Rusiya sürətlə İranın yeganə neft bazarı olan Çində öz yerini tutur. Bu məqamda Rusiya və İran enerji bazarlarında çox sıx rəqibə çevriliblər.

"Azpolitika"


Facebook-da paylaş

Yeni xəbərlər

Reklam

Reklam