Gürcüstanın sabiq prezidenti Mixail Saakaşvili virtualaz.org saytına müsahibə verib. Həmin müsahibəni olduğu kimi təqdim edirik. 

- Sizinlə o vaxt başdan-başa barrikadalardan ibarət olan Rustaveli meydanındakı görüşümüzdən 10 il keçdi. Gürcüstandakı “qızılgül”, Ukraynadakı “narıncı”, Qırğızıstandakı “tülpan inqilabları”ndan sonra əksər sovet xalqlarında tarixi inkişafla bağlı böyük ümidlər yaranmışdı. Hamı hansısa geosiyasi inqilabın baş verəcəyini gözləyirdi. Bu isə olmadı. Nə qədər qəribə olsa da hamının gözlədiyi bu geosiyasi inqilab haqqında indi siz danışırsınız. Geosiyasi inqilab arzusu 2004-cü ildə xalqların ümidlərini niyə doğrultmadı? Xalqlar niyə aldandı?

- Çünki müxtəlif ölkələrin və xalqların qarşısında tamamilə fərqli məqsəd və vəzifələr dayanırdı. Gürcülər özləri formalaşmış xalq olsalar da Gürcüstan tam formalaşmamış və oturuşmamış dövlət idi. Bizim “qızılgül inqilabı”nın məqsədi dövlətçiliyi qurmaq və möhkəm dövlət təsisatları yaratmaq idi. Gürcüstanda bir neçə əsr boyunca dövlət olmamışdı. Şübhə doğurmaayn fakt budur ki, gürcü dövlətçiliyini biz yaratdıq. Ukrayna bu gün Gürcüstanın 2003-cü ildə olduğu səviyyədədir. Ukraynada dövlət idarələrini, hətta bütöv şəhərləri niyə belə asanlıqla ələ keçirirlər? Ona görə ki, orada heç bir gerçək dövlət təsisatı yoxdur. 2003-də bizdə də elə idi.

Ukraynadakı “narıncı inqilab” digər məqsədinə - vahid milli mentalitetin yaradılması məqsədinə çatdı. Bu gün Ukraynanın Qərbində və Şərqində yaşayan ukraynalılar vahid millətdir. Bizdə inqilab başlayanda Ukraynadan üstün durumda idik. Əgər ukraynalılar indi, ikinci Maydan hərəkatından sonra dövlət təsisatları yarada bilsələr, deməli, onlar düzgün yolla gedə biləcəklər. İndi Rusiya hakimiyyətinin əsas məqsədi ukraynalıların bizim 10 qabaq Gürcüstanda edə bildiyimizi etməsinə - dövlətçiliyi yaratmasına imkan verməməkdən ibarətdir. Ona görə də mən sizin “bu inqilablar heç bir tarixi nəticəyə gətirib çıxarmadı” fikrinizlə razı deyiləm. Bəli, bizim Gürcüstandakı hakimiyyətimiz dəyişdi. Amma hətta “Biz hər şeyi dəyişəcəyik” şüarı ilə bizim yerimizə gələnlər də son nəticədə heç nəyi dəyişə bilmədilər. Niyə? Çünki dövlət təsisatları o qədər güclüdür, insanlar yeni qayda və prinsiplərlə yaşamağa o qədər öyrəşiblər ki, bu prinsiplərdən imtina etmək yeni hakimiyyəti dərahl sarsıdar. Əlbəttə, yeni hakimiyyət kimisə həbs edə, bu və ya digər şəxsə cinayət işi aça bilər. Amma o, dövlət qurumlarının fəaliyyətinə, gömrük, vergi, polis, səhiyyə, təhsil, sığorta və s. sisteminə təzyiq göstərə, onların fəaliyyətinə mane ola bilməz. Yəni bu sistem indi də bizim düşündüyümüz və yaratdığımız kimi işləyir. Ona görə də bizim başladığımız islahatların davamı olub və var, bu işlər davam edir. Heç nə izsiz ötüb keçmir.

Geosiyasətə gəlincə isə Putinin son addımları təkcə Qərbin zəifliyindən yox, həm də Rusiyanın özünün zəifliyindən irəli gəlir. Bu, siyasi iradələr arasındakı müharibədir. Putinin hücum etmək iradəsi var, Qərbin müqavimət göstərmək iradəsi isə yoxdur. Bu da yeni dövrün çağırışıdır. Mən elə bu gün (aprelin 30-da-red.) azərbaycanlı tələbələr qarşısında çıxış edib onlara dedim ki, biz sanki “Əli və Nino” dövrünə qayıtmşıq. Gəl ona ümid edək ki, yeni tarix XX əsrin faciəvi məhəbbət əhvalatı kimi faciəvi bitməyəcək.

- Sözünüzdən belə çıxır ki, Gürcüstanla Azərbaycanın öz müstəqillik dövrünü ötən əsrin əvvəllərində olduğu sayaq faciəvi şəkildə başa vura biləcəyi fikrini yaxın buraxır, bunu mümkün sayırsınız?!

- Ən azı bu prosesi başlayanlar bunu çox istəyirlər. Lakin bizim zəmanənin ən fərqli cəhəti budur ki, həmin qüvvələrin qarşısında dayanan əngəl yeni nəslin mövcudluğudur. Mən indicə Bakıda tələbələrin qarşısında çıxış etdim. O gənclərin əksəriyyəti SSRİ dağılandan sonra, müstəqillik illərində anadan olub. Müstəqil dövlət olmadan yaşamağı hətta heç təsəvvür belə etməyən yeni nəsil yetişib. Bu da tarixin təkərini geri döndərmək istəyənlərin qarşısında dayanan ən böyük əngəldir.

- Sizə elə gəlmirmi ki, Qərb özünün ilkin ideyasından - avtoritar Rusiya ətrafında “narıncı qurşaq” yaratmaq konsepsiyasından imtina edib? Bəlkə Qərb Rusiyanın özündə keyfiyyət dəyişiklikləri olmadan bütün postsovet məkanını dəyişməyin mürəkkəb olduğunu dərk edib?!

- Mən Qərbin özünün rolunu çox da şişirtməzdim. Biz öz gürcü inqilabımıza başlayanda amerikalılar bizə bu qarışıqlıqdan imtina etməyi məsləhət görürdü. Amma onlara qulaq asmadıq. Bir tərəfdən, Putin hesab edir ki, Maydan hadisələrini Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi törədib. MKİ isə o biri tərəfdə başını qaşıya-qaşıya fikirləşir ki, necə oldu ki, QRU-nu (Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsi-red.) gözdən qaçırdıq. Əslində isə nə QRU-nun, nə də MKİ-nin Ukraynadakı proseslərdə iştirakı olmayıb...

- Bəs onda bu nədir? Tarixi qanunauyğunluq?

- Yox, öz ölkəsinin maraqlarına birmənalı şəkildə tüpürən tərəf Ukrayna hakimiyyətidir. Məsələ hətta böyük ölçüdə xalq etirazlarına korrupsiyada və özbaşınalıqda da deyil. Məsələ ondadır ki, Ukraynada hətta özünün müstəqil ölkənin hakimiyyəti olduğunu hiss etməyən hakimiyyət mövcud idi. Yanukoviç özünü prezident kimi aparmırdı, o, sanki hansısa sexin rəisi idi. Ona görə də onun axırı belə oldu. Yanukoviç ikinci Maydanı özü qızışdırdı. “Narıncı inqilab”dan sonra buxar qazanından buxarı çıxmışdı və Ukrayna cəmiyyətində ikinci inqilab edə bilən qüvvə yox idi. Yanukoviç ölkəsini öz həyasız, kobud, yolverilməz siyasəti və milli maraqlara məhəl qoymayan siyasəti nəticəsində bu günə saldı.

Qərb isə bu situasiyanın yarana biləcəyini hesablamamışdı. Soruşursunuz ki, Qərb Rusiyanı dəyişdirmək istəyirmi. Budur, onlar indi Rusiyanı doğrudan da dəyişmək istəyirlər. Onlar Rusiya ilə məşğul olacaqlar. Status-kvo Qərbdə çoxlarını qane edirdi, Putin gözəl qane edirdi. Ancaq indi onlar başa düşdülər ki, ilk növbədə Rusiyanın özündə situasiyanı dəyişmək lazımdır. Putin bir şeydə səhv etdi. O, ABŞ-ın Suriyaya müdaxilədən imtina etdiyinə görə postsovet məkanına da müdaxilə etməyəcəyini düşünəndə yanıldı. Ancaq Putin başqa məsələni nəzərə almadı - Krım və Ukrayna bütün postsovet məkanı kimi Yaxın Şərqdə yox, Avropada yerləşir. Amerikalılar isə Avropada gedən proseslərə çox həssasdır. İkincisi, Putin ən əsas məsələni yaddan çıxardı - Qərb müəyyən mərhələyə qədər satqın və dözümlüdür, ancaq onun həyati əhəmiyyətli maraqlarına toxunanda tamamilə konsolidasiya olunmuş və sərt mövqedən çıxış edir.

Putin ukraynalıların artıq heç bir əhəmiyyəti olmadığını elan etməklə dünya düzənini dağıtdı. Avropanın sərhədlərinin toxunulmazlığından isə avropalı bürgerin rifahının səviyyəsi asılıdır. Avropa bürgerinin həyati əhəmiyyətli maraqlarına toxunmaq lazım deyil, əks halda o, özünü başqa cür aparacaq. Avropa bürgeri öz maraqlarına laqeyd yanaşmayacaq.

- Rusiya qoşunlarının Ukraynaya müdaxiləsindən bir neçə ay əvvəl siz Azərbaycanda dövlət çevrilişi təhlükəsi barədə səs-küylü bəyanat verdiniz. Dediniz ki, bu çevrilişin ardınca xarici hərbi müdaxilə başlayacaq. Kreml əvvəlcə bu çaxnaşma və təlatümləri Azərbaycanda planlaşdırırdı?

- Rusiya Gürcüstanda nə etdi? “Qazprom”un ən iri səhmdarı qəfildən əlavə 2 milyard dollar alan gürcü oldu. Hansısa möcüzəvi formada Gürcüstandakı seçkilərdən az əvvəl o, rusiyalı ekspertlərin hesablamalarına görə, ən çoxu 1 milyard dollar edən aktivlərinin əvəzində 2 milyard dollar aldı. Yəni başa düşürsünüz də nə baş verir? O, öz səhmlərini görünməmiş qiymətə satdı. Hansı ki, ən nüfuzlu rusiyalı oliqarxlar belə buna nail ola bilmir. Bundan sonra bizdə hakimiyyət dəyişikliyi baş verdi. Putin öz arzusuna çatdı - Gürcüstanda mənim hakimiyyətimdən yaxa qurtardı. Baxmayaraq ki, o, 2008-ci il müharibəsindən dərhal sonra da buna nail ola bilməmişdi.

Putin bu texnologiyanı Azərbaycana qarşı da tətbiq etməyə başladı. O, Moskvada yaşayan azərbaycanlı milyarderləri bir mərkəzə topladı. Yeri gəlmişkən, onların sayı çoxdur və gürcü milyarderlərindən daha nüfuzludurlar. Azərbaycanlı milyarderlər reallıqla barışmağa məcbur oldu və Kremllə kompromisə getdi. Onlar öz qüvvələrini təşkil etməyə başladılar. Olduqca maraqlıdır ki, həmin qüvvələr öz toplantılarını Gürcüstanda keçirməyə başladılar. Bu, Rusiya pulları və maraqları ilə bağlı idi. Əgər biz demokratiyadan danışırıqsa, o zaman həmin adamların demokratiya ilə heç bir əlaqəsi yox idi. Ən azı ona görə ki, Putin Rusiyasında demokratiya yoxdur. Gürcüstanın indi çətinlikləri var, ancaq Azərbaycan öz müstəqilliyini itirsə, o zaman bizim ölkə də tükdən asılı vəziyyətə düşəcək. Əigər Putin Gürcüstanda etdiklərini Azərbaycanda da edə bilsəydi, o zaman bizim regionun ölkələri real müstəqilliklərini itirərdilər.

- Necə hesab edirsiniz, Putin Azərbaycanda hakimiyyəti dəyişdirmək cəhdlərini davam etdirəcəkmi?

- Mənim bildiyim qədər Rusiya öz vəzifələrini mərhələlərlə həll edir, müəyyən məqamda öz qüvvələrini və diqqətini ancaq bir ölkəyə yönəldir. Ona görə də nə qədər ki Putinin başı indi Ukraynaya qarışıb, Azərbaycanın vaxtı var. Ancaq Putin qərara alsa ki Ukrayna ilə bağlı bütün məsələlər öz həllini tapıb, o zaman növbə Azərbaycana çatacaq, onun Azərbaycanla məşğul olmağa böyük həvəsi yaranacaq. Niyə? Çünki Avropa Rusiyanın enerjidaşıyıcılarından imtina etmək qərarına çox yaxındır. Və bu, bütün Avrasiya məkanında mənzərəni dəyişdirəcək. Avropa öz enerjidaşıyıcılarına tələbatı nə ilə ödəyəcək? Bəli, zəruri resursların bir hissəsi Amerikanın şist qazı və sıxılmış qazı hesabına ödəniləcək. Ancaq bu yolda müəyyən çətinliklər var. Birincisi, proses bir neçə il vaxt aparacaq, ikincisi, ABŞ-ın Avropanı tam təmin etmək üçün resursları kifayət deyil. Ancaq Orta Asiyada və Azərbaycanda kifayət qədər ehtiyatlar var. Yəni Avropa Azərbaycan və Türkmənistan qazı olmadan yaşaya bilməz! Bu reallığı həm avropalılar, həm də amerikalılar dərk edir. Yeri gəlmişkən, Türkmənistanda güclü tərəddüdlər var. Ancaq mənim informasiyama görə, Türkmənistan artıq Azərbaycanla münasibətlərini inkişaf etdirməyə həvəslə razılıq verib. Nəhayət, onlar da başa düşüblər ki, indiki geosiyasi vəziyyətdə bu, yaşamaq üçün yeganə vasitədir.

Əgər Azərbaycan öz müstəqil siyasi xəttini davam etdirsə, Rusiya Avropanı şantaj edə bilməyəcək. Ona görə də Rusiya strateji planda Azərbaycan üzərində tam nəzarət yaratmağa çalışacaq. Bu, özlüyündə aydındır. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycan bütün bu 20 il ərzində həmişə müstəqil siyasi xətt yeridib və heç vaxt tərəddüd etməyib. Problem Rusiya ilə Qərb arasında seçim edərkən manevr edə-edə tərəddüd edən Orta Asiyadadır. Onlar məhz buna görə ciddi uğur qazanıblar. Diqqət edin, onların bütün kommunikasiya xətləri şimaldan keçib gedir. Bu ölkələr manevrlər üçün həmişə ayaq yeri saxlayır və qəti qərar verməkdən yayınırlar. Azərbaycan isə özünü təmin edən bir dövlət olaraq öz müstəqil siyasi və iqtisadi xəttini dəqiq müəyyən edib.