Azərbaycan Dağlıq Qarabağın öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu tanımışdı?

Yenixeber.org: Bu günlərdə Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan keçmiş prezidentlər Levon Ter-Petrosyan, Robert Köçəryan və Serj Sarqsyanı sərt tənqid edib. O deyib ki, 2018-ci ildə hakimiyyətə gələndə, artıq qaçılmaz olan İkinci Qarabağ müharibəsində təslim olmaqda onu günahlandırmağa çalışırlar. Bu səbəbdən Paşinyan yenidən keçmiş prezidentləri canlı debata dəvət edib.

Baş nazir eyni zamanda qeyd edib ki, əgər keçmiş prezidentlər bu məsələ ilə bağlı nəsə demək istəyirlərsə, o zaman efirə çıxsınlar, vasitəçilərdən istifadə etməsinlər. Amma görünür, eks-prezidentlərin hələ də susqunluğuna baxanda belə qənaətə gəlmək olar ki, vasitəçilər onların adından danışmağa davam edəcəklər.

Və biri artıq öz sözünü deməyə razı olub. Məlum oldu ki, Ermənistan Milli Konqresi Partiyasının sədr müavini, parlamentin keçmiş üzvü Aram Manukyan qəfildən “hətta Azərbaycan Dağlıq Qarabağın öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu tanıdığını” bəyan edib. O, buna sübut kimi, guya Heydər Əliyevin “Dağlıq Qarabağ Respublikası” ilə danışıqlar üçün nümayəndə heyətinin formalaşdırılması haqqında fərmanlarına istinad edir.

“Yəni, hətta Bakı da öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu tanıyıb və Dağlıq Qarabağla danışıqlar aparıb. Hələ sovet dövründə də DQMV öz müqəddəratını təyinetmə prinsipi əsasında mövcud olub. Bütün ölkələr bunu qəbul edir, lakin o (Paşinyan - red.) bu prinsipi rədd edir”, - deyə Manukyan bildirib.

Onun sözlərinə görə, Paşinyan öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu qəsdən məhv edir: “Qeyri-ciddi adamla nə müzakirə etmək olar? Onun məntiqi yoxdur, tarixi bilmir, heç nə bilmir. Əgər kimsə ona düzünü desə, jurnalist kimi və mitinqlərdə bu prinsipi necə müdafiə etdiyini xatırlatsa, nə cavab verəcək? Bütün bunlar hara getdi? O, özü ilə ziddiyyət təşkil edir və özünü sonuncu fitnəkar kimi aparır”.

Ancaq bu vəziyyətdə Manukyanın sözlərini təhlil edəndə belə qənaətə gəlmək olar ki, o, məntiqi və tarixdən biliyi olmayan qeyri-ciddi adamdır. Manukyanın təkzib etdiyi hekayənin əsli budur. 1992-ci ildə ABŞ dövlət katibi Ceyms Beyker Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün danışıqların 2+2 formulunu təklif etdi. Bir tərəfdən danışıqların tərəfləri Azərbaycan və Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı icması, digər tərəfdən isə Ermənistan və Dağlıq Qarabağın erməni icması idi.

Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri tərəfindən qəbul edilmiş bu qaydalar 1992-ci il martın 24-də Helsinkidə ATƏM-in Minsk Qrupunun (indiki ATƏT) yaradılması üçün əsas yaratmış, Bakı və İrəvanın əsas tərəflər, Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı və erməni icmalarının isə münaqişədə maraqlı tərəf olduğu sülh danışıqları formatını formalaşdırmışdı.

Bundan əlavə, daha əvvəl 1992-ci il fevralın 27-28-də keçirilən iclasda ATƏM missiyasının üzvlərinin Dağlıq Qarabağdakı vəziyyətə dair dinlədiyi hesabatın yekunlarına əsasən, ATƏM-in Yüksək Vəzifəli Şəxslər Komitəsi “maraqlı tərəflərə” müraciət edərək, “Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ bölgəsində bütün qüvvələr tərəfindən atəşkəsin dərhal dayandırılmasını” təmin etmək üçün təcili çağırış etdi.

Qeyd edək ki, bu müraciətdə ATƏM Qarabağın Azərbaycana məxsus olduğunu və dövlətlərin ərazi bütövlüyünə zorakılıqla dəyişikliklərin yolverilməzliyini vurğulayır.

Nəzərə alsaq ki, Dağlıq Qarabağın azərbaycanlı və erməni icmaları ATƏT üçün yalnız münaqişədə maraqlı tərəflərdir, onlar artıq ATƏT-in 1994-cü il Budapeşt Zirvə Toplantısının bəyannaməsində xüsusi qeyd olunmayıb. Daha sonra ATƏT-in Lissabon Zirvə Bəyannaməsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinin tərkib hissəsinə çevrilməli olan üç prinsip tövsiyə edildi:

- Ermənistan Respublikası və Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyü;

- Dağlıq Qarabağın öz müqəddəratını təyin etmə prinsipinə əsaslanan sazişdə müəyyən edilmiş hüquqi statusu, Dağlıq Qarabağa Azərbaycan daxilində özünüidarənin ən yüksək dərəcəsinin verilməsi;

- Bütün tərəflərin nizamlanmanın müddəalarına əməl etməsini təmin etmək üçün qarşılıqlı öhdəliklər də daxil olmaqla, Dağlıq Qarabağ və onun bütün əhalisi üçün təminatlı təhlükəsizlik.

ATƏT-in rəsmi sənədlərində gördüyümüz kimi, Dağlıq Qarabağ münaqişə tərəfi kimi deyil, Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi kimi qəbul edilir. Yəni beynəlxalq ictimaiyyətin, xüsusən də Azərbaycan hakimiyyətinin Qarabağ ermənilərinin “öz müqəddəratını təyinetmə hüququnu” dəstəklədiyini iddia etməyə heç bir əsas yoxdur. Beləliklə, heç vaxt belə bir şey olmayıb, lakin Manukyanın xəstə fantaziyasında yaşamağa davam edir.

Bundan əlavə, Manukyan hələ də xatırlamalıdır ki, 1990-cı il avqustun 23-də Ermənistan Ali Sovetinin tribunasından Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ Milli Şurasının 1 dekabr 1989-cu il tarixli “Ermənistan SSR-in və Dağlıq Qarabağın yenidən birləşməsi haqqında” birgə qərarına istinadın yer aldığı Müstəqillik Bəyannaməsini məhz o oxumuşdu. Bu sənəd hələ də Ermənistan Konstitusiyasının preambulasındadır. Başqa sözlə, konstitusiya səviyyəsində Qarabağ hələ də Ermənistanın bir hissəsi hesab olunur və ona görə də hər hansı “öz müqəddəratını təyinetmə hüququndan” söhbət gedə bilməz.(AYNA)