ABŞ Ermənistanın Rusiyadan “oğurlamaqda” israrlıdır, amma bu, baş verəcəkmi?

Yenixeber.org: İrəvanda Ermənistan-ABŞ Strateji Dialoqunun iclası keçirilib. Orada çıxış edən ABŞ dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə müavini Ceyms Obrayen (O`Brayen) Ermənistan hökumətinin korrupsiya ilə mübarizə, demokratik inkişaf və qanunun aliliyi istiqamətində atdığı addımları alqışlayıb: “Biz həmçinin davamlı sülhün bərqərar edilməsi səylərini dəstəkləyirik və Mərkəzi Asiyadan tutmuş Aralıq dənizinə qədər iqtisadi imkanları genişləndirmək üçün çalışırıq. Əgər Ermənistan ilə Azərbaycan arasında davamlı sülh olarsa, bu imkanlar daha da genişlənəcək”.

“Ölkələrimiz gömrük sahəsində məlumat mübadiləsinə dair saziş imzalayacaq - bu, ticarət üçün yeni imkanlar açacaq və gələcək illərdə biznes üçün ticarəti asanlaşdıracaq. Bu, Brüsseldə danışdığımız vədlərin bir hissəsidir. Biz ədliyyə islahatları sahəsində fəaliyyətimizi davam etdirəcəyik. Biz həmçinin müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı işi davam etdirəcəyik. İlk birgə hərbi təlimlərimiz keçən il baş tutdu və biz daha çoxunu səbirsizliklə gözləyirik. Biz kibertəhlükəsizlik, sərhədlər, enerji, ərzaq təhlükəsizliyi sahələrində işləməyi gözləyirik. Biz Ermənistanı dəstəkləməyə hazırıq. Bizim planımız bu Strateji Dialoqu strateji tərəfdaşlıq komissiyası ilə əvəz etməkdir ki, bu da əməkdaşlığın daha da dərinləşməsinə imkan verəcək”, - deyə o bildirib.

Bir gün əvvəl isə Obrayenlə görüşdə Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan demişdi ki, Ermənistan Azərbaycanla münasibətlərin normallaşdırılması və Alma-Ata bəyannaməsi üzrə ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması əsasında dövlət sərhədinin demarkasiyası prosesinə sadiqdir: “Bu prosesin yekunlaşması regionda uzunmüddətli sülh üçün yeni qapı aça biləcək sülh müqaviləsi layihəsini yekunlaşdırmaq üçün real imkan, tarixi məqam var. Ermənistan suverenlik, yurisdiksiyaya tam hörmət, bərabərlik və qarşılıqlılıq prinsiplərinə əsaslanan bütün regional kommunikasiyaların açılmasında çox maraqlıdır”.

Maraqlı hadisədir: bu, nəyi göstərir? Görünür, Vaşinqton Ermənistanla bütün sahələrdə münasibətləri ciddi şəkildə dərinləşdirmək niyyətindədir. Obrayen bu barədə aydın danışdı.

Burada məqsəd nədir? Vaşinqton qarşıya Cənubi Qafqazdakı istənilən Rusiya varlığını sıxışdırmaq vəzifəsini qoyub? Moskvanın Ermənistan daxilində hələ də kifayət qədər resursunun olduğunu və orada müxalifətin dəstəyinin olduğunu nəzərə alsaq, belə bir tapşırıq nə dərəcədə həyata keçirilə bilər?

Mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə etmişik.

Amerikalı politoloq Endryu Korıbko:

“ABŞ bu ölkəni Qərbə yaxınlaşdırmaq planı çərçivəsində Rusiyanın Ermənistandakı təsirini sarsıtmaqda davam edir və bu yaxınlarda bağlanmış strateji tərəfdaşlıq buna son nümunədir. Moskvanın oradakı siyasi təsiri Paşinyanın baş nazirliyindən sonra azalıb, lakin o, hələ də əhəmiyyətli iqtisadi təsirini saxlayır və Rusiya şirkətlərinin enerji sektorunda rolunu əvəz etmək Vaşinqton üçün çox çətin olacaq. İkitərəfli ticarət də vacibdir və Ermənistanın iqtisadi sabitliyi üçün vacib olaraq qalır.

Əgər ABŞ Ermənistanı uğurla Rusiya ilə ticarəti azaltmağa məcbur edərsə, bu, onun əhalisinin bəzi təbəqələrinə mənfi təsir göstərəcək və potensial olaraq gələcəkdə daha çox etirazlara səbəb olacaq. Bununla belə, Birləşmiş Ştatlar Ermənistanın siyasi və təhlükəsizlik elitasını dəstəkləməkdə davam edərsə, sonuncu etirazları tam dağıtmaq üçün gücdən istifadə etmək yolunda Amerikanın gizli razılığını alacaq. Lakin bu son inkişaf davam edən etirazlar fonunda baş verir ki, bu da hər şeyə yeni rəng qatır.

Bəzi müşahidəçilər Paşinyanı qərbyönümlü addımlarına görə cəzalandırmaq üçün bu nümayişlərin arxasında Rusiyanın dayandığından, digərləri isə onların arxasında Qərbin dayandığından və Azərbaycanla sərhəd danışıqlarında irəlilədiyinə görə onu cəzalandırmaq istədiyindən şübhələnirlər. Hansı şərhin obyektiv reallığa daha yaxın olduğu aydın deyil, çünki hər birinin lehinə arqumentlər var. Etirazçıların ölkələrinin Birləşmiş Ştatlarla bu yaxınlarda bağladığı strateji tərəfdaşlığa reaksiyaları onların arxasında hansı qüvvənin dayana biləcəyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək.

Əgər onlar “yox” cavabını versələr, bu, o demək olardı ki, onlar hələ də böyük ölçüdə muxtar olsalar belə, Rusiyanın daha çox təsiri altındadırlar. Lakin onlar müsbət cavab versələr, bu, o demək olacaq ki, ABŞ nə olursa olsun, nüfuzunun artmasını təmin etmək üçün erməni siyasi oyununun hər iki tərəfinə oynayır. Bütövlükdə Ermənistandakı son beynəlxalq və siyasi dinamika Rusiyanın maraqlarına ziddir və Moskvanın orada əvvəlki nüfuzunu nə vaxtsa bərpa edəcəyini təsəvvür etmək getdikcə çətinləşir”.

Rusiya Elmlər Akademiysının Beynəlxalq Münasibətlər İnstitununun Postsovet Araşdırmaları Mərkəzinin baş elmi işçisi, tarix elmləri namizədi Stanislav Pritçin:

“Görünür, Paşinyan hər şeyə gedir və Ermənistanın gec-tez KTMT-dən çıxacağı ilə bağlı son xəbərlər bu istiqamətdə vektorun təsdiqi olaraq qalır. Prinsipcə, bu, yeni xəbər deyil. Biz son bir neçə ayda müşahidə etdik ki, Rusiyadan uzaqlaşma dərəcəsi artır. Amma bununla yanaşı, Avropa İttifaqı və ABŞ-dan dəstək üçün ciddi resurs və imkanların olmaması Paşinyanı narahat etmir. Aprelin 5-də Brüsseldə onlarla görüş faktiki olaraq vədlər və Qərbin Ermənistana verə biləcəyinin real məzmunu baxımından heç bir nəticə vermədi. Amma siyasi baxımdan bu, Paşinyanı narahat etmir və Rusiya Federasiyasının kifayət qədər sakit reaksiyası onun tapşırığını asanlaşdırır.

Sanksiyalarla bağlı, Rusiya ilə əməkdaşlığın məhdudlaşdırılmasına cavab olaraq simmetrik addımlar atılmır. Yəni Moskva hələ də belə balanslı mövqedədir. Amma bu, o demək deyil ki, o, hər zaman belə olacaq. Ona görə də KTMT-dən çıxmaq və ABŞ-la əməkdaşlığı maksimuma çatdırmaq barədə danışmaq çox fürsətçi görünür. Əgər buna uzunmüddətli perspektivdə baxsanız, ABŞ regiona köçməyəcək.

Burada ən parlaq nümunə rəngli inqilabın baş verdiyi ilk respublika olan, NATO və Aİ-yə üzv olmağa ən çox can atan ölkə - Gürcüstandır. Amma indi orada vəziyyətin tamamilə əksinə olduğunu görürük. Buna görə də biz xarici kontekstlə məşğul oluruq. Ermənistanın indi ABŞ-dan aldıqları cüzidir, zəmanət deyil, heç nədir. Ancaq Paşinyan üçün prinsipcə, onun bərabərhüquqlu oyunçu kimi qəbul edilməsi, hörmət edilməsi, danışa biləcəyiniz kifayətdir - əslində onu şirnikləşdirən də budur.

Ermənistanın özü üçün bunun xeyri sıfırdır. Əslində bu, Ermənistana heç nə gətirmir. Və burada, əlbəttə ki, vəziyyətin içəridə necə cərəyan edəcəyinə baxmaq lazımdır. Çünki bir tərəfdən Paşinyan özünü kifayət qədər arxayın hiss etsə də, onun hər bir yanlış hesablaması və hər kəskin addımı ilə onun xarici və daxili siyasətini qəbul etməyənlərin sayı artır. Və gec-tez kritik kütləyə çatacaq.

Yəni biz görürük ki, prinsipcə, sərhədlə bağlı qərar artıq tətikçiyə çevrilib. KTMT-dən çıxmaq və bunun ardınca Rusiya ilə iqtisadi əməkdaşlığın mümkün azalması iqtisadi çöküşə gətirib çıxaracaq. Bu, digər problemlərə çox ciddi əlavə olacaq və burada hər şey gələcəkdə Paşinyan üçün o qədər də yaxşı görünmür. Çünki bütün cəhdlərinə baxmayaraq, ildən-ilə onun dəstəyinin səviyyəsi aşağı düşür. Buna görə də, burada gələcəyə baxmaq lazımdır.

İndi sülh müqaviləsi imzalana bilər. Ancaq biz başa düşürük ki, bu, sadəcə bir çərçivədir, bu, yığılmış bütün məsələlərin həlli deyil. Bu, sərhəd probleminin həlli deyil. Bu, sadəcə olaraq, bir-birinin sərhədlərinin tanınmasıdır. Bəs bu, yerində necə icra ediləcək? Bunu heç kim bilmir. Biz birlikdə min kilometrdən çox dağlardan keçən sərhədləri müəyyən etməliyik. Hazırda iki ölkə arasında münasibətlərdə mövcud olan çətinlikləri nəzərə alsaq, bu, asan olmayacaq. Beləliklə, yenə də sülh müqaviləsinin imzalanması mümkündür, lakin mən həmişə sülh müqaviləsinin çərçivə olduğu qənaətində olmuşam. Azərbaycan burada istənilən halda qalib gəlir, Ermənistan isə hansısa yolla regional kontekstə inteqrasiya edilməyə çalışacaq”.(AYNA)