Və ya imtahan sistemini dəyişdirmək: bizə Vahid Dövlət İmtahanı lazımdırmı?

Yenixeber.org: Vahid Dövlət İmtahanı (VDİ) həm məktəblilər üçün buraxılış imtahanı, həm də ali məktəbə qəbul imtahanıdır. Azərbaycanda onun tətbiqinin mümkünlüyü ən çox və uzunmüddətli müzakirə olunan təhsil məsələlərindən biridir.

Rusiyada uzun illərdir ki, VDİ-dən istifadə olunur və bu ölkənin təhsil sistemi bunun üzərində köklənib. Amma heç də bütün ruslar ona müsbət münasibət bəsləmirlər. “RİA Novosti” xəbər verir ki, “Otkritie Bank”ın araşdırmasına görə, rusiyalıların 60%-i onun ləğvinin tərəfdarıdır, 7%-i isə mütləq dəstəkləyir. Hər dördüncü respondent VDİ-yə normal yanaşır, çünki “hamı artıq buna öyrəşib”.

Azərbaycan Təhsil Nazirliyi yanında İctima Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilovun dediyinə görə, cəmiyyətimizdə imtahanların forması ilə bağlı yekdil fikir yoxdur: “Bir vaxtlar məktəbdə 5-6-cı siniflərdə cəmi 2 imtahan, 7-8-ci siniflərdə 3 imtahan, 9-10-cu siniflər 4 imtahan keçirilirdi. Bu, uşaqların yaşı, fizioloji imkanları nəzərə alınmaqla təşkil olunurdu. Və belə addım-addım yanaşma sayəsində məktəblilər imtahan verməkdə heç bir çətinlik çəkmirdilər. Hər kəs imtahanlarda hansı biliklərə ehtiyac duyacağını bilirdi. Universitetlərə gəlincə, ali məktəblərdə 4 imtahan olub. O zaman bir imtahan qeyri-profil fənni üzrə idi”.

İmtahan islahatları o zaman başladı ki, məktəblərdə keçid imtahanları ləğv edildi, yalnız buraxılış imtahanları qaldı. 90-cı illərdə universitetlərdə test imtahanları tətbiq edilib və onun hansı fənn üzrə keçirilməsi ilə bağlı mübahisələr hələ də var. Məsələn, bəziləri kimyanı informatikadan daha vacib hesab edir, bəziləri isə əksinə.

“Bəzi ölkələrdə ali məktəblərə qəbul imtahanlarının ləğv edilməsindən sonra bizdə deyildi ki, Azərbaycanda belə bir addım atmağa qərar verməliyik. Lakin bu fikir dəstəklənməyib. Başqa ölkələrdə təhsil prosesi fərqli ola bilər, amma bu, o demək deyil ki, biz hər şeyi qəbul etməliyik. Təbii ki, beynəlxalq təcrübəni öyrənmək lazımdır, həm də reallıqlarımızı nəzərə almaq şərtilə”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.

Onun fikrincə, imtahanlar lazımdır, lakin onların keçirilməsinin forma və üsulları müzakirə olunmalı və təkmilləşdirilməlidir: “Vahid Dövlət İmtahanına tərəfdar çıxanlar daha çox idi, çünki bir imtahan hər cəhətdən buraxılış və qəbul imtahanlarını ayrıca verməkdən asandır. Ancaq sonda Vahid Dövlət İmtahanına da gedilmədi, çünki biz hələ buna hazır deyilik. Belə imtahan sistemi tətbiq edilməzdən əvvəl ictimai rəy öyrənilməli və nəzərə alınmalıdır”.

“Ümumiyyətlə, bəzi dövlətlər sınaq imtahanlarına münasibətini yenidən nəzərdən keçirir. Test sisteminin üstünlükləri onun sayəsində daha çox abituriyentin ali məktəblərə daxil olmağa başlaması və imtahanlardan keçərkən insan amilinin təsirinin aradan qalxmasıdır. Ancaq testlərin çatışmazlıqları da var, çünki onları keçmək üçün materialı əzbərləmək kifayətdir. Şifahi imtahan isə tamam başqa məsələdir. O ki qaldı müəllimlərin belə imtahanda mümkün subyektivliyinə, komissiya var, abituriyent nə iləsə razılaşmasa, apellyasiya şikayəti verilə bilər”, - deyə İsrafilov vurğulayıb.

Sədr müavini hesab edir ki, fənnin xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır: “Bəzi imtahanlar yazılı, bəziləri şifahi, bəziləri isə test üsulu ilə keçirilə bilər. Amma ölkədə imtahan sisteminin mərhələli təkmilləşdirilməsi davam edir və bundan sonra da davam edəcək. Beləliklə, test sistemimiz tədricən modernləşdirilir, artıq bir neçə ildir ki, biz yalnız qapalı yox, həm də açıq testlər keçiririk”.

Təhsil eksperti Səbinə Əliyeva da deyib ki, hər sistemin özünəməxsus müsbət və mənfi cəhətləri var, lakin insan amilini də unutmaq olmaz: “Vahid Dövlət İmtahanına gəlincə, ona keçsək, indiki sistemlə heç bir ciddi fərq olmayacaq, amma bu, abituriyentlərin həyatını asanlaşdıracaq. Repetitorlara ehtiyac azalacaq və abituriyentlər stressdən uzaq olacaqlar”.

“Fikrimcə, test sistemini tam uğurlu adlandırmaq olmaz, çünki elə olur ki, abituriyent yalnız əzbərçiliklə məşğul olur və bu, obyektiv biliyi üzə çıxarmağa imkan vermir. Amma müqayisəli təhlil aparsaq, deyək ki, 80-ci illərdən fərqli olaraq, indi ali məktəbə daxil olmaq asanlaşıb. Şifahi imtahanda bir neçə cüt professor gözü gənc abituriyentə baxanda, o, asanlıqla çaşıb, hər şeyi unuda bilər”, - deyə müsahibimiz söyləyib.

Əliyevanın sözlərinə görə, VDİ çərçivəsində testlərlə yanaşı, bəzi ixtisaslar üzrə müsahibə də keçirmək olar: “Məsələn, deyək ki, rəssamlığa, rejissorluğa, bədən tərbiyəsi müəllimliyinə daxil olanlar xüsusi fəndən imatahan verdikləri halda, tibb fakültələrinə necə sırf test imtahanı ilə daxil olmaq olar - aydın deyil”.(AYNA)