Mətin Gürcan

“Əl-Monitor”, 20.06.2020

Türkiyə yüksək hündürlükdə, uzun müddət dayanıqlı PUA istehsalına başlamağa hazırlaşır, həmçinin bölgədəki hərbi çatışmazlığını aradan qaldırmağa və Vaşinqtonla küsüşdükdən sonra yeni nəsil “F-35” təyyarələrinin itkisinə qismən olsa da, kompensasiya etməyə ümid edir.

Yenixeber.org: “Baykar Makina” – prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın gənc kürəkəni Səlcuq Bayraktarın ailəsinə məxsus şirkət avqustun 14-də “Akıncı” pilotsuz təyyarəsinin ikinci prototipi olduğunu və sınaq uçuşlarını uğurla başa vuraraq istehsala buraxılacağını açıqlayıb.

40.000 fut hündürlük və 24 saat davamlı xidmət tavanı PUA-nın yaxın məsafədən hava hücumundan müdafiə sistemlərinə qarşı immunitetə malik olacaq və 600 km (373 mil) radiusla təmin ediləcək. Onun maksimum uçuş çəkisi 4,5 ton, yükləmə gücü 1350 kiloqram (900 kiloqram xarici və 450 kiloqram daxili) olacaq və hər biri 550 at gücündə olan Ukraynanın “İvchenko-Proqres AI-450C” turbopərli mühərriki ilə təchiz ediləcək.

Türkiyə bu günə qədər pilotsuz texnologiya sahəsində əsas tərəfdaşı olan Ukraynadan 12 belə mühərrik idxal edib.

Bəziləri günün sonunda sürəti saatda 400 km-dan çox olmayan PUA ilə bağlı xüsusi nəyin olduğunu soruşa bilər. Ankara bu PUA-ya böyük ümidləri bəsləyir. “Akıncı” yaxın on illikdə kəşfiyyat-nəzarət hədəfi əldə etmə (ISTAR) və komanda-nəzarət-rabitə (C3) vəzifələri üçün əsas hava nəqliyyat vasitəsidir. O, çoxrollu aktiv elektron skan edilmiş serial radarı, SAR / GMTI radarı, geniş əraziyə nəzarət sistemi, elektron müharibə, elektron və siqnal kəşfiyyatı dəsti və ISTAR + C3 dəqiq peyk rabitə sistemlərinə malik olacaq.

Bundan əlavə, PUA MAM-L, MAM-C, CIRIT, Mk81 və Mk82 ümumi təyinatlı bomba və intellektual döyüş sursatları da daxil olmaqla, geniş yerüstü döyüş silahları ilə silahlandırıla bilər. “Roketsan”ın 250 km (155 mil) məsafəli SOM-A kruiz raketinin də “Akıncı”ya inteqrasiyası planlaşdırılır.

Bir turbopərli mühərriklə təchiz edilmiş dronun kruiz raketləri (SOM) ilə birləşməsi məntiqsiz görünə bilər, amma gələcək 10 ildə Ankara üçün oyun dəyişdiricisi olacağı mümkündür. Xüsusən PKK və İŞİD kimi qeyri-dövlət aktyorlarına qarşı müharibədə. Məhz yeni pilotsuz təyyarə Türkiyə hərbi qüvvələrinə 800 km (təxminən 500 mil) məsafədəki hədəflərə qarşı yüksək dağıdıcı gücü təmin edəcək ki, bu da yalnız “F-4E 2020 Terminator” və “F-16”-nin bacardığı bir şeydir.

Məsələn, İraq və Suriyadakı əməliyyatlarda türk pilotsuz təyyarələri 22 kiloqramlıq MAM-L ağıllı mikro silahlardan istifadə edərək sərhəddən 100 kilometr (62 mil) uzaqlıqda yüngül strukturlar və silahsız yerüstü maşınları hədəf alıb. “Akıncı-SOM” birləşməsi 800 kilometrə qədər məsafədə mühüm hədəflərə daha dəqiq zərbələr endirməyə imkan verəcək.

Bəzi türk analitikləri “Akıncı”nın yerli inkişaf etmiş hava-hava raketləri ilə təchiz oluna biləcəyini iddia edirlər, lakin pilotsuz təyyarənin nisbi ləngliyi və məhdud manevr imkanları nəzərə alınmaqla, bu şişirtmədir. Müşahidəçilər hətta layihə müəlliflərinin ordunun 2021-ci ildə alması planlaşdırılan yerli inkişaf etmiş, çoxfunksiyalı hücum gəmisi “TCG Anadolu”ya bu dronun yerləşdiriləcəyini iddia edirlər.

Ankara 2021-ci ilin əvvəlinə qədər 6 “Akıncı”nı istismara verməyi planlaşdırır. Azərbaycan, Malayziya, Qətər və Ukraynanın bu dronun alınmasında maraqlı olduğu söylənir.

“Akıncı”, “F-16” və “F-4” təyyarələrinin qocaldığı vaxtda ortaya çıxıb. Ən pisi odur ki, Vaşinqton keçən il Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemlərinin alınması ilə əlaqədar Türkiyəyə “F-35” təyyarələrinin verilməsini dayandırıb. Üstəlik, Türkiyənin yerli “TFX” döyüş təyyarəsi layihəsi maliyyə və texniki cəhətdən sıxıntılarla üzləşib.

Layihə planlaşdırıldığı kimi irəliləsə də, ordunun 2030-cu illərin əvvəllərinə qədər yeni reaktiv təyyarə alması çətin olacaq.

Beləliklə, növbəti 10 il hava qüvvələri üçün kritik olacaq. “Akıncı” Ankaranın əlini gücləndirəcək, aşağı intensivli münaqişə mühitində uzun məsafəli, yer-hava missiyaları üçün yeni bir seçim təmin edəcək, bununla da “F-16” təyyarələrinin yükünü yüngülləşdirəcək. Bunun sayəsində Egey və Aralıq dənizi üzərində daha ucuz və daha uzun hava patrul vəzifələri yerinə yetiriləcək.

Yeni “Akıncı”nın gəlişi, şübhəsiz ki, Türkiyə hava qüvvələrinin “hava-hava” və “yer-hava” müharibəsi doktrinalarını yeniləməsinə səbəb olacaq. Ankarada müzakirə edilən yeni konsepsiya hədəf bölgələrinə uçarkən, “Akıncı” dronlarını “F-16” təyyarələrinin müşayiət etməsini nəzərdə tutur.

Əlavə olaraq, “Akıncı” peyk rabitəsindən istifadə edərək, ən az 800 kilometr məsafəyə, aşağı və orta hündürlükdə hava hücumundan müdafiə sistemlərinin hədəfi olmayan hündürlükdə regional pilotsuz şəbəkə qurmaq üçün istifadə ediləcək.

Məsələn, Qətər və ya Somalidə türk dron bazasını təsəvvür edin. Belə bir bazadan çıxan “Akıncı” SOM raketini atmaq üçün 600 kilometr (373 mil) qədər uça bilər. Raketin öz məsafəsi 250 kilometrdən (155 mil) çox olsa da, Türkiyə 850 kilometrə qədər (528 mil) məsafədəki hədəflərə zərbə vura bilər.

Dronun əsas mənfi tərəfi tez-tez texniki xidmət və Ukraynadan gətirilən turbopərli mühərriklərdir. “TFX” reaktivi, “Altay” döyüş tankı və “T129” hücum helikopteri də daxil olmaqla, digər yerli hərbi texnika da oxşar mühərrik problemləri ilə qarşılaşır.

Xarici istehsallı mühərriklərlə Türkiyə müdafiə sənayesinin ən zəif yeri olaraq ortaya çıxır. Ankara Ukrayna, İngiltərə və Qətər şirkətlərinin turbopərli, dizel və reaktiv “nou-hau”larına türk şirkətlərinin çatmasının uzun bir yolu var.

Bununla birlikdə, “Akıncı” layihəsi Türkiyəni yeni dronla İraq və Suriyada PKK-ya zərbə vurmaq üçün, eyni zamanda, Liviya, Aralıq dənizi və Egeydə güc proqnozu və bəlkə də dəqiq zərbələr endirmək üçün Türkiyəni qlobal pilotsuz gücə çevirəcəyinə söz verir.

“Akıncı”nin oyun dəyişdirmə perspektivləri hərbi baxımdan açıq olsa da, diplomatiyaya təsiri hər iki istiqamətdə gedə bilər. Bu, Ankaranın xarici siyasət böhranlarının daha sürətli həllinə kömək edəcəkmi və ya onları daha da çətinləşdirir və uzadır? Cavab görünür ki, çox keçmədən ortaya çıxacaq.

Tərcümə: Strateq.az