Boris Nikolayev

Nezavisimaya gazeta, 10.09.2018

Yenixeber.org: Rusiyanın, demək olar, bütün qəzetləri çəkçəki ağcaqanadların Taqanroqa kütləvi uçuşu haqda məlumatdan yan keçib. Milyonlarla sürfə baş sahil küçəsi daxil olmaqla şəhərin küçələrini basıb. Yollardakı həşərat layı bəzən bir neçə santimetrə çatıb. Bunda təəccüblü heç nə yoxdur. Bu, demək olar, bu gün zamanın hökmüdür. Britaniyanın “Guardian” qəzeti iddia edir ki, Yer kürəsində hərarətin yüksəlməsi həşəratların sayını və iştahasını artırır. Yerdə istiliyin Selsi üzrə hətta 2 dərəcə yüksəlməsi buna səbəb olar ki, həşəratlar getdikcə daha çox taxıl bitkisi yeyəcək. Məsələ burasındadır ki, onlar Yer atmosferində istiliyin  Selsi üzrə artıq 2 dərəcə yüksəlməsi halında buğdanın, demək olar, 50%-dən çoxunu və qarğıdalının 30%-i məhv edəcək. Düyüyə gəlincə, tropik və subtropiklərdə yetişdiyindən istiləşmə həşəratların yem payının “cəmi” 20% artmasna səbəb olar.

Britaniya alimlərinin Qiyamət Günü proqnozları xəbər verir ki, Selsi üzrə 2 dərəcə istiləşmə nəticəsində taxılın məhsuldarlığı, təxminən, 10% azalacaq, ziyanvericilərdən itkinin artımı isə hələ 4-8% təşkil edəcək. Bu gün 800 milyon adamın xroniki aclıq çəkdiyi, dünya əhalisinin  isə 10 milyarda qədər artacağı nəzərə alınsa, həşəratların vurduğu ziyan ərzaq təhükəsizliyini pisləşdirər və aclığa gətirə bilər.

Avropalıların işi hamıdan pis olacaq. Avropada ziyanvericilərdən itkinin artımı 75%-dən çox proqnozlaşdırılır.

Amma şər deməsən, xeyir gəlməz. Britaniyanın Bi-Bi-Si informasiya agentliyi xatırladır ki, BMT-nin Ərzaq və kənd təsərrüfatı təşkilatı hələ beş il qabaq hesab edirdi ki, həşəratlardan qidada istifadə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə aclıq çəkənlərə yardım edə bilər, çünki həşəratların xeyli qidalı özəllikləri var.

Təşkilatın hesabatında deyilir ki, bütün dünyada 2 milyarda yaxın adam müxtəlif müntəzəmlik dərəcəsilə böcək, şala cırcırama və qarışqalarla qidalanır.

Mütəxəssislər iddia edirlər ki, həşəratlar yükəsk miqdarda zülal, yağ və başqa faydalı maddələrin hesabına olduqca doydurucudur. Bunlar yarıac-yarıtox uşaqlar üçün qida əlavəsi kimi faydalı ola bilər. Bundan başqa, həşəratlar asanlıqla çoxalır, habelə balıq və qaramalın  yemlənməsi üçün yararlıdır.

Avropa Birliyində hələ üç il qabaq AB-nin Ərzaq təhlükəsizliyi üzrə İdarəsi (EFSA) qidada həşəratlardan istifadənin riskləri və perspektivi haqda hesabat dərc edib. Hesabatda deyilir – artıq planetdə 2 milyarda yaxın adam həşəratları müntəzəm şəkildə yeyir.

AB mütəxəssisləri göstərirlər ki, yeməli həşəratlar Yer kürəsinin artan əhalisi üçün yüksəkkeyfiyyətli zülal, yağ, vitamin, qida lifləri və başqa faydalı maddələrin zəngin qaynağı ola və həm əhalinin qida payında, həm də heyvandarlıqda yem kimi işlənə bilər. Lakin adamlar üçün “həşəratdarlığın” mümkün risklər dərəcəsi onların törədilməsi zamanı hansı kimyəvi maddələrin işlədiləcəyindən asılıdır. Müxtəlif ölkələrin sakinləri 1900-ə yaxın həşərat növünü qidada istifadə etsə də, Avropa Birliyində potensialca yalnız bəzi növlər tələb oluna bilər: milçək (yəqin ki, sürfə də nəzərə alınır), ağcaqanad sürfəsi, un qurdu, şala cırcırama və onlara qohum çəyirtkələr – araşdırıcılar belə hesab edirlər.

Amma örnək üçün uzağa getmək gərək deyil. Həmin Bi-Bi-Sinin məlumatına görə, Çində tarakanların törədilməsi axına qoyulub. Məlumdur ki, Çində və Asiyanın başqa ölkələrində qızardılmış tarakanı yüzillərlə istifadə ediblər, amma indi bu həşəratları həm də əczaçılıq məqsədi üçün özəl, nəhəng fermalarda bəsləyirlər. Məsələn, ölkənin cənubi-qərbində Siçan şəhərində əczaçılıq şirkətlərindən biri hər il 6 milyard tarakan bəsləyir. Bundan Çin xalq təbabətində böyük tələbata malik olan özəl cövhər hazırlayırlar.

Aydındır ki, Avropa alimləri həşəratların təkcə qidalanma üçün deyil, həm də avropalı xəstələrin müalicəsinə qəbul edilmiş sintetikanın əvəzinə natural dərmanların istehsalı üçün önəmini aşkar gərəyincə dəyərləndirmirlər.

Tərcümə Strateq.az-ındır.