Andrey Tokombayev

ca-irnews.com/ru, 22.01.2018

Türkiyənin Suriyanın Afrin şəhərindəki kürd anklavına müdaxiləsi Rusiya və İranın planlarını dolaşıq salıb. Şərqşünas, tarixçi və jurnalist İqor Pankratenko belə hesab edir. O, “Zeytun budağı” əməliyyatının mümkün nəticəsi haqda düşüncələrini “СА-Ir News”-la bölüşüb:

Yenixeber.org: -Ondan başlayım ki, başlanmış hərbi əməliyyatlara Kremlin reaksiyası olduqca özünəməxsusdur. Mən bunu sıradakı şəkildə səciyyələndirərdim: Moskva alınan qərardan heyranlıq duymur, çünki “kürd kartı”ndan istifadədə, o cümlədən Ankaranın qarşısını almaq üçün onun öz ssenarisi var idi. Buradan irəli gəlir ki, Ankaranı dəstəkləməyəcək.

Lakin bir sıra səbəblərə görə etiraz etməyə başlamayacaq. Və ona görə ki, rusiyalıların hazırda Türkiyə rəhbərliyini “sıxmağa” gerçək imkanı yoxdur – onda artıq əldə edilmiş bir sıra ikitərəfli sazişlər pozular. Çünki indiki halda Suriyanın “nüfuz zonaları”na bölünməsi planına dürüst uyğun olaraq hərəkət edir. Əslində, Ankara-Moskva-Tehran oxu çərçivəsində razılaşdırılan işğal zonaları bu cürdür. Daha böyüyü, türklərin hərbi əməliyyatından Dəməşqin hiddəti Rusiyada heç bir anlayışla üzləşmir. Hətta proqnozlaşdırmaq olar ki, birbaşa Suriya-Türkiyə münaqişəsi zamanı – lakin bu ehtimal olduqca azdır – Kreml Bəşər Əsədə heç bir dəstək verməyəcək. RF Federasiya Şurası müdafiə və təhlükəsizlik üzrə komitə sədrinin müavini Frants Klintseviç hətta bunu birbaşa deyib.

–İran XİN hərbi əməliyyatlar başlayandan dərhal sonra Türkiyənin fəaliyyətindən narahatlıq ifadə edilən və münaqişənin tənzimlənməsində istisnasız olaraq dinc vasitələrə tərəfdarlığın ehtiva olunduğu bəyanat dərc edib. Bəyanat Afrində durumla bağlı Moskvanın mövqeyi ilə uzlaşırmı?

-Düzünü deyim, İran xarici siyasət idarəsi başçısının müavini Hüseyn Ənsarinin və İran XİN təmsilçisi Bəhram Qasiminin bəyanatları əvvəlcə məndə müəyyən çaşqlınlıq doğurub. Çünki nədə-nədə olmasa da, “kürd məsələsi” və onun Suriya spesifikasında Tehranla Ankaranın mövqeyi əməldə tam üst-üstə düşür. Yeri gəlmişkən, İraq Kürdüstanında bu yaxınlardakı hadisələr bunu əyani sərgiləyib.

Bundan savayı, İİR rəhbərliyi “Zeytun budağı”nın hazırlanmasından xəbərdar idi, çünki türk hərbçiləri İİR-dəki həmkarlarını bu haqda yetərincə ayrıntılı şəkildə məlumatlandırıblar. Onlar bu xüsusda özəl etiraz ifadə etməyiblər.

Lakin burası da var ki, həm Ənsarinin, həm də İslam Respublikasının başqa rəsmi təmsilçilərinin bu məsələ üzrə çıxışlarıyla diqqətlə tanış olarkən mənim çaşqınlığım tezliklə yox oldu. Əslində, Tehran türk hərbçilərinin Afrindəki hərəkətlərindən deyil, döyüş əməliyyatının uzana biləcəyindən narahatdlır. Və bununla da Suriya tənzimlənməsi üzrə danışıqlar prosesinə mənfi təsir edəcək.

–Sizin baxışınızca, ABŞ, Türkiyə, İran və Rusiya arasında münasibətlər kontekstində Afrin ətrafındakı hadisələrin bundan sonrakı inkişafı necə olacaq?

-Burada indi hər şey yalnız bir məsələdən asılıdır – Ankara “Zeytun budağı”nı nə dərəcədə effektli və sürətlə başa çatdırmağı bacaracaq. Qeyd edim ki, son məqsəd heç də Afrin kantonunun (və hadisələrin əlverişli inkişafı zamanı Mənbicin) işğalı deyil. Burada söhbət orada əsaslanmış kürd silahlı birləşmələrinin və onların infrastrukturunun  darmadağın edilməsindən gedir. Bundan sonra şəhərin yönəldilməsi yerli qüvvələrə veriləcək – təbii ki, Türkiyəyə yönəlik güclərə.

Türkiyə hərbçiləri hücumun indiki yüksək tempini saxlayaraq nəzərdə tutulanları yetərincə tez həyata keçirməyə nail olsalar, onda Suriya münaqişəsinin qalan sistemli oyunçuları əldə edilənləri yeni anlaşmalar  tələb edən yeni gerçəklik kimi qəbul edəcəklər. Əməliyyat ilişib qalsa – “Fərat qalxanı”nda olduğu kimi – Ankaranın problemləri meydana çıxacaq. Əslində, mənə elə gəlir ki, 5-7 gündən sonra bu məsələyə qəti aydınlıq gələcək, onda əməliyyatın gedişinin ilk gerçək nəticələrinə yekun vurmaq mümkün olacaq. Və uyğun olaraq onun sonrakı perspektivlərini, həm də xarici sistemli oyunçuların mümkün cavab gedişlərini.