Analitik: “Hər dəfə onlar növbəti müharibəni qızışdırırlar və dünya ictimaiyyəti yeni müharibəni kimin başlatdığını tez unudur”

Yenixeber.org: “Ərəb ölkələri HƏMAS-la niyə həmrəylik nümayiş etdirmədilər? Belə suallara cavab vermək heç də asan məsələ deyil. Ərəb dünyası həmişə çoxşaxəli siyasi ziddiyyətlərlə dolu olub və həmişə güzgü kimi bütün mürəkkəb dünyanın geosiyasi ziddiyyətlərinin, qarşıdurmalarının və incəliklərinin bütün spektrini əks etdirib. Amma bu məsələ ilə bağlı indi bir neçə halı qeyd etmək olar. Hazırda Yaxın Şərqdə gedən müharibəni İsraillə HƏMAS arasında müharibə adlandıran bəzi informasiya mənbələri prosesin mahiyyətini heç də təhrif etmir”. Bu sözləri azərbaycanlı siyasi icmalçı Hüseynbala Səlimov Yaxın Şərqdəki gərginliklə bağlı “Zerkalo.az” saytında yazdığı analitik yazıda qeyd edib.

Siyasi şərhçi xatırladıb ki, müharibə üç yüz gündür davam edir: “Amma indiyə qədər səhv etmiriksə, Fələstin Muxtariyyətinə bir güllə belə dəyməyib. Ona görə də sözün klassik, adi mənasında bu müharibəni Fələstin-İsrail, daha çox Ərəb-İsrail müharibəsi adlandırmaq olmaz. İndiki hərbi qarşıdurma yalnız qonşu İranın təsiri altında olan bir neçə ərəb dövlətini əhatə edir, ona görə də bunu İran, HƏMAS və İsrail arasında müharibə adlandırmaq daha yaxşı olar”.

“Təbii ki, gələcəkdə proseslər dəyişə bilər, digər ərəb ölkələri də bu və ya digər dərəcədə bu mürəkkəb müharibəyə qoşula bilər, lakin indiyədək Səudiyyə Ərəbistanı və Misir kimi aparıcı ərəb dövlətləri belə bir istək nümayiş etdirməyiblər. Amma hər halda HƏMAS lideri İsmayıl Haniyənin ölümü nəinki İranda, hətta qardaş Türkiyədə də böyük rezonans doğurdu, matəm elan olundu. Məsələ hətta BMT-yə də çatdı – onlar bu məsələni müzakirə etdilər. Biz bu sətirləri yazanda hamı deyirdi ki, bütün bölgə genişmiqyaslı müharibə ilə üz-üzədir. İran dəfələrlə bəyan edib ki, Haniyənin ölümünə görə mütləq qisas alacaq, guya İsrail rejimi cəzalandırılacaq və çox sərt şəkildə”, - analitik əlavə edib.

H.Səlimov əlavə edib ki, hətta bu günlərdə ABŞ-da çox gərgin və narahat idi: “Vaşinqton müttəfiqi İsraili İrandan qorumaq üçün dəfələrlə öz xidmətlərini təklif etdi. Hətta İranın İsrailə hücumunun dəqiq tarixi də bildirildi: guya bu, avqustun 5-də baş verməli idi. Amma bir daha vurğulayırıq ki, bu sətirlər yazılanda “böyük regional müharibə”dən əsər-əlamət yox idi, lakin hər yerdə böyük gərginlik hiss olunurdu – hamı İranın İsrailə hücumlarını həyəcanla gözləyirdi. Təl-Əvivin özündə də nəzərəçarpacaq gərginlik yaşanıb. Birincisi, qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkədə kifayət qədər müharibə əleyhdarları var, heç də hamı Baş nazir Benyamin Netanyahunun siyasətindən razı deyil. Bu müharibə İsrailin əvvəlki bütün müharibələrindən çox fərqlidir. Ona görə yox ki, Təl-Əviv güclü rəqiblə üz-üzədir, yox, İrandan başqa İsrail əvvəllər bir neçə ərəb ölkəsinə qarşı eyni vaxtda döyüşürdü və həmişə qalib gəlirdi. Ancaq əvvəlki müharibələr bir neçə gün davam etdi, hətta ən məşhuru "Altı günlük müharibə" adlanır. Amma indiki müharibə üç yüz gündür ki, davam edir və az adam düşünür ki, bu, yaxın gələcəkdə bitəcək”.

“Ən çətin problem İsraillə İran arasında hipotetik müharibədir. Əslində regionda hər kəs onilliklərdir ki, bu müharibənin başlamasını gözləyirdi. “Tezliklə başlayacaqlar! Bu dəfə müharibə olmayacaq!” - bəli, İranda İslam müharibəsindən sonra, İslamçı fundamentalistlər hakimiyyətə gələrək anti-İsrail və antisemitizm siyasəti yürütməyə başlayandan sonra hamı bunu deyir. Amma eyni zamanda bu müharibənin başlamasını nəinki sadə insanlar istəmir, hətta tərəflərin özləri belə, necə deyərlər, qırmızı xətti keçməkdən qorxurlar. Çünki bu müharibənin nəticələri bütün Yaxın Şərq üçün çox fəlakətli ola bilər. Ona görə də ümid edirik ki, tərəflər bu dəfə də təmkin və tədbirlilik nümayiş etdirəcək və müharibə təhlükəsi bu dəfə də keçəcək”, deyə analitik qeyd edib.

Siyasi icmalçı vurğulayıb ki, hazırda İran rejimi özünü guya İranın yeni Prezidentinin andiçmə mərasimindən dərhal sonra İsmayıl Haniyə öz ərazisində öldürüldüyü üçün təhqir olunmuş hesab edir: “Bu, təbii ki, HƏMAS təşkilatının və onun liderinin İran teokratik rejimi üçün çox şey ifadə etməsini nəzərə almasaq, mühüm amildir. Nəinki xaricdə, hətta İranın özündə belə insanlar öz ölkələrinin ehtimal edilən hərbi cavabını səbirsizliklə gözləyirlər. Baxmayaraq ki, bir neçə il əvvəl İranda insanlar küçələrə çıxaraq şüarlarla çıxış edirdilər: “Bizi Fələstinin problemləri yox, öz problemlərimiz maraqlandırır”. Bundan əlavə, bir neçə ay əvvəl Tehran rejimi də analoji sınaqla üzləşmişdi və o zaman hamı Tehranın Təl-Əvivə cavabını gözləyirdi. Ardınca “cavab” gəldi. Lakin İsrail bunu öz səmasında “atəşfəşanlıq” adlandırdı. Çünki yüzlərlə İran raketindən yalnız bir neçəsi İsrailin “Dəmir günbəz”inə nüfuz etdi və o zaman da heç bir zərər vermədi - dağıntı olmadı, heç kim zərər görmədi. Amma Tehran rejimi razı qaldı ki, onlar İsraili raket atəşinə tutdular. Ümid edirik ki, bu dəfə də belə olacaq - İsrailin əvvəlki kimi, ilk “İran zərbəsi” zamanı İran raketlərini dəf etməyə lazımi şəkildə hazırlaşmağa vaxtı var”.

“Bu qarşıdurmanın regional xarakterinə gəlincə, ərəb dövlətlərinin böyük əksəriyyətinin İsrailə qarşı loyal siyasət yeritməyə başlaması, hətta onların bəzilərinin Amerika Prezidenti Donald Trampın dövründə hakimiyyət qurmağa başlaması faktdır. Təl-Əvivlə az-çox normal münasibətlər qurmaq təkcə İran üçün deyil, qardaş Türkiyə üçün də bir siqnal olmalıdır - Papadan daha çox katolik olmağa can atmaq olmaz. Sonda qeyd edirik ki, bəzən elə qiymətləndirmələr eşidirik ki, guya monarxik ərəb rejimləri daha demokratik fələstinlilərin problemlərinə biganədirlər. Bəli, ərəb dünyası demokratik ənənələri ilə çox da seçilmir - monarxistlər və ciddi avtoritar rejimlər haqqında hər şey düzgündür. Hətta Misir Prezidenti açıq şəkildə bəyan etsə ki, 2050-ci ildən tez olmayan ölkədə demokratik rejim qurula bilər, Ancaq Fələstin və fələstinlilər demokratik dəyərlərlə xüsusilə parıldamırlar. Bəli, deyirlər ki, HƏMAS Qəzzada guya “demokratik seçkilər”lə hakimiyyətə gəlib, baxmayaraq ki, bu “seçkilərin” nə dərəcədə “demokratik” olduğunu təxmin etmək çətin deyil. Eyni sözləri Fələstin Muxtariyyəti haqqında da demək olar və burada, artıq bir neçə ildir ki, yalnız Mahmud Abbasın fiquru göz önünə gəlir. Üstəlik, ola bilsin ki, HƏMAS əslində fələstinlilər üçün “daha ​​çox çalışır”, onların maraqlarını “daha ​​yaxşı ifadə edir”, lakin ssenari dəyişmir: radikallar hər dəfə İsraillə Fələstin arasında münasibətlərin normallaşması prosesini əngəlləyirlər. Hazırda dünya ölkələrinin böyük əksəriyyəti Fələstin Muxtariyyətini tanıyıb və çox güman ki, o, çox yaxın gələcəkdə BMT-yə üzv olacaq. Amma bu, radikallara yaraşmır - hər dəfə onlar növbəti müharibəni qızışdırırlar və dünya ictimaiyyəti yeni müharibəni kimin başlatdığını tez unudur və yalnız fələstinli mülki əhali arasında insan itkilərindən, hərbi eskalasiyanın humanitar nəticələrindən danışır. Ümumiyyətlə, bu, doğrudur, dünya Fələstin vətəndaşlarının problemlərinə biganə qalmamalıdır. Amma proses bununla bitmir: radikallar da öz xalqının hüquqları uğrunda mübarizə aparan “günahsız mələklərə” çevrilirlər. Mərhum Yasir Ərəfat İsrail tanklarına qarşı fələstinli uşaqları küçələrə çıxaracağını bildirmişdi. Amma sonda başa düşdü ki, uşaqlardan müharibədə istifadə etmək olmaz. Bu, HƏMAS kimi radikal təşkilatlar üçün dərs olmalı deyilmi? Bəlkə əslində danışıqların, dialoqun vaxtı çatıb? Bəlkə dialoq aparmağı bilən Fələstin liderlərini vurğulamaq vaxtıdır? Axı, heç kimə sirr deyil ki, HƏMAS ilə Fələstin Muxtariyyəti arasında Qəzzada keçirilən “seçkilər”də HƏMAS liderlərinə səs verən adi fələstinlilərin yəqin ki, xəbəri olmayan bir çox problem və ziddiyyətlər var”, - deyə analitik yazısını tamamyalıb.(AYNA)