Volodimir Zelenskinin altı illik prezidentliyi: hər şeyi xatırlayaraq

Yenixeber.org: Altı il əvvəl – 2019-cu il aprelin 21-də Ukraynada, gələcəkdə haqqında çoxlu ədəbi əsərlərin, elmi məqalələrin yazılacağı bir hadisə baş verdi. Şoumen və rəssam Volodimir Zelenski bütün keçmiş sovet respublikalarının sürətli iqtisadi sıçrayışı üçün ən yaxşı başlanğıc mövqeləri ilə müstəqillik qazanmış nəhəng ölkənin prezidenti oldu.

Ukraynada ən son prezident seçkiləri iki turda keçirilib. Seçkilərin birinci turu 31 mart 2019-cu ildə keçirilib. Zelenski seçki məntəqələrinə gələn ölkə vətəndaşlarının 30,24%-nin səs ilə qalib gəlib. Həmin vaxt seçki məntəqələrinə gələn ölkə vətəndaşlarının 15,95%-i Ukraynanın beşinci prezidenti Pyotr Poroşenkoya səs verib. Namizədlərdən heç biri 50%-dən çox səs toplaya bilməyib və buna görə də prezident seçkilərinin ikinci turu təyin olunub.

Bu hadisə 21 aprel 2019-cu ildə baş verdi. Zelenski seçkidə qalib gəldi və seçkiyə gələn ukraynalıların 73,22%-i ona səs verdi. Səsverməyə gələn ukraynalıların 24,45%-i Poroşenkoya səs verdi. Mütləq rəqəmlərlə Zelenski 13 541 528 nəfərin səsini aldı.

Birinci və ikinci turda Zelenskiyə səs verənlərin sayında niyə bu qədər böyük fərq var? Çünki onların böyük əksəriyyəti “Poroşenkodan başqa istənilən şəxs” prinsipi ilə səs verib.

Ukraynada prezident seçkilərində Zelenskinin qələbəsi ukraynalıların etiraz ruhunun və Poroşenkonu sıradan çıxarmağa can atan bir qrup oliqarxın aktiv addımlarının birləşməsidir. Nəticədə, səsverməyə gələn ukraynalıların demək olar ki, dörddə üçü siyasi mübarizə təcrübəsi olmayan, lakin bir sənətçi və “Xalqın xidmətçisi” serialının baş qəhrəmanı kimi məşhur olan birinə səs verib.

Sadə dillə desək, ukraynalılar ağılları ilə deyil, hissləri ilə səs verdilər. Yaxud o vaxtlar çoxlarının dediyi kimi “əylənmək üçün”.

Müvafiq olaraq, nəinki Volodimir Zelenski və komandası son nəticədə Ukraynanın başına gələn hər şeyə görə birbaşa və şəxsi məsuliyyət daşıyır, həm də ona səs verən və onu dövlət başçısı edən on üç milyon yarım ukraynalının hamısının üzərinə məsuliyyət düşür. Onlar Kiyevdəki Olimpiya Stadionunda namizədlərin açıq debatlarını gördükdən sonra da səslərini veriblər. Orada Zelenski bəyan etdi ki, əvvəlki prezident seçkilərində özü də Poroşenkoya səs verib.

“Ancaq yanıldım. Biz yanıldıq. Açığını deyim ki, o zaman onun yeni şəkildə yaşamasının bizim yaşamaq uğrunda mübarizəmizə çevriləcəyini təsəvvür edə bilməzdik”, - deyə Zelenskinin o vaxt səsləndirdiyi bu sözlər kədərli təbəssümlə xatırlanır.

Zelenskinin o zaman “iki Poroşenko olduğunu” iddia etdiyini, onlardan birinin “adətən kameralar olanda göründüyünü” dediyini xatırlayanda daha da gülməli olur. Bunu o zaman bütün şöhrətini və sərvətini lazımi vaxtda və ən yaxşı işıqda televiziya kameraları qarşısına çıxmaq bacarığına borclu olan biri deyirdi. Lakin ukraynalılar o zaman Zelenskinin sözlərində heç bir ziddiyyət və ya hiylə görmədilər.

Həm də onlar əvvəlcədən hazırlanmış sualları kağızdan oxuyan biri ilə Ukrayna dövlətçiliyinin və ordusunun möhkəmləndirilməsi üçün artıq çox işlər görmüş biri arasında fərqi görmək istəmədilər. Ukraynalılar asanlıqla və sadəcə olaraq Poroşenkonun prezidentliyi dövründə ölkələrinin Avropa ilə vizasız rejim almasına məhəl qoymadılar. Bu eyni vizasız rejim, yeri gəlmişkən, Rusiyanın tammiqyaslı təcavüzü başlayandan sonra, çağırış yaşında olan milyonlarla ukraynalı kişinin Avropaya qaçmasını asanlaşdırdı.

"Yoxsulluqla mübarizə ilə bağlı başqa bir mövqe. 2014-cü ildə hakimiyyətə gələndə mənim hansı dövlətdə birinci olduğumu bilsəydiniz: xəzinə hesabında pulu olmayan, qızıl-valyuta ehtiyatı olmayan, ordusuz, heç bir silahı olmayan bir dövlət - əlbəttə ki, sualı başqa cür verərdiniz. Və o zaman üzr istəyirəm, Zelenski dövlətimizi təhqir etdi, bütün Ukraynanı fahişə kimi göstərməyə çalışdı. Ölkənin hər kiçik köməyə ehtiyacı olanda, Ukraynanın sağ qalıb-qalmaması sualı yarananda filmlərini çəkmək üçün Rusiya büdcəsindən pul aldı”, - deyə Pyotr Poroşenko stadionda keçirilən debatlarda Zelenskinin ona qarşı hücumlarına cavab verib.

O, həqiqəti söyləmişdi. Zelenski əslində Ukraynanı Yurmala səhnəsindən böyüklər üçün çəkilmiş filmin aktrisası ilə müqayisə edərək, onu “öndən və arxadan qəbul etməyə” hazır olduğunu qeyd edirdi. Zelenski o vaxt və indi də çəkdiyi serialların yayımına görə Rusiyadan maliyyə alır. Zelenski artıq “Episentr”in reklamında çılpaq şəkildə çəkilişləri və tutaq ki, pianoda əlləri ilə deyil, başqa orqanı ilə ifa etməsi ilə “məşhur” idi. Ancaq on üç milyon yarım ukraynalı məhz bu cür prezident istəyirdi. Onlar Poroşenkonun indi peyğəmbərlik kimi səslənən xəbərdarlıqlarına qulaq asmamağı və ya eşitməməyi seçdilər.

"Bu gün güclü yeniləşmə tələbinin şahidi oluruq və parlament seçkiləri zamanı yeniləşmə aparılmalıdır və edilə bilər, lakin prezident seçkiləri zamanı ölkə ilə oynamaq olmaz: bədəli son dərəcə yüksək ola bilər. Aktyor, istedadlı insan, lakin heç bir təcrübəsi olmayan biri rus təcavüzkarı ilə müharibə apara bilməz” – deyirdi Poroşenko.

Və Ukraynanın sonda ödədiyi bədəl həqiqətən çox yüksək, faciəli və qanlı idi. Təbii ki, bunun əsas günahkarı Rusiya prezidenti Vladimir Putindir. Ancaq orduya maliyyəni kəsərək magistral yollar tikməyə üstünlük verən o deyil, Zalenski idi. Məhz Zelenski Ukraynanın xarici tərəfdaşlarının Rusiyanın genişmiqyaslı hərbi işğalının qaçılmaz olduğuna dair təkrar çağırışlarına məhəl qoymadı. Məhz Zelenski 1991-ci ildən bəri bütün Ukrayna prezidentləri arasında ən nüfuzlu oldu - xüsusən də 2019-2021-ci illərdə, tammiqyaslı müharibə başlamazdan əvvəl.

2019-cu il parlament seçkilərindən sonra “Xalqın qulluqçusu” partiyası mono-çoxluğu (müstəqil Ukrayna tarixində ilk dəfə birpartiyalı çoxluq) əldə edib. Bu, ona koalisiya olmadan qanunları təsdiq etmək, nazirləri və baş naziri təyin etmək/dəyişmək, əsas dövlət qurumlarına təsir etmək imkan verdi. Zelenski baş naziri, baş prokuroru, SBU-nun, Daxili İşlər Nazirliyinin, Prezident Administrasiyasının və digər idarələrin rəhbərlərini, çox vaxt şəxsi etibarlı adamlarını və ya “yeni adamları” təyin etdi.

Yeri gəlmişkən, Rusiyanın genişmiqyaslı hərbi işğalından dərhal əvvəl Zelenskinin reytinqi düşməyə başladı. 2021-ci ilin dekabrında Kiyev Beynəlxalq Sosiologiya İnstitutunun (KIIS) məlumatına görə, Zelenskiyə inam təxminən 27-30% təşkil edib. 2022-ci ilin yanvarında Razumkov Mərkəzinin məlumatına görə, Zelenskinin işi respondentlərin təxminən 25-30%-i tərəfindən bəyənilib, etimadsızlıq səviyyəsi isə 60%-i keçib. Onun “Xalqın qulluqçusu” partiyasına dəstək də 2019-cu illə müqayisədə xeyli azalıb. Səbəblər islahatların ləng tempi, korrupsiyaya qarşı mübarizə, kadr qərarları və ölkədəki ümumi iqtisadi vəziyyətlə bağlı məyusluq olub.

Bütün bunlar olub, olub, olub. Ukrayna Müdafiə Nazirliyi sistemi də daxil olmaqla, korrupsiyanın şok miqyası ilə bağlı faktlar uçqunu da olub. “Xalqın xidmətçisi” partiyasının keçmiş üzvləri tərəfindən Rusiyaya çoxlu sayda qaçqınlar olub. İndiki müharibə zamanı hakim partiyanın nümayəndələrinin ölkədən qaçması halları olub. Zelenskidən NATO-ya üzvlük və Ukraynanın 1991-ci il sərhədlərinə çıxış haqqında vədlər var idi. Bunların heç biri, gördüyümüz kimi, son nəticədə həyata keçirilmədi. Və ən azı yaxın gələcəkdə həyata keçirilməyəcək.

Bütün bunlara görə Zelenski şəxsi məsuliyyət daşıyacaqmı? Zaman göstərəcək. Amma sadə ukraynalılar artıq görüblər ki, ölkədə hakimiyyət sənətdə özünü sevən istedadlı aktyora təhvil veriləndə nə baş verir. Bu, bir sıra faciəli, ölümcül səhvlərə gətirib çıxarır. Ən azı on üç milyon yarım ukraynalı bunun səbəblərini həm də özlərindən soruşmalıdır.(AYNA)