AZ
RU
.jpg)
AŞIQ MUSİQİSİ və İFAÇILIĞI HAQQINDA
AŞIQ MUSİQİSİ və İFAÇILIĞI HAQQINDAİkinci hissə
Yenixeber.org: Bu hissədə əvvəlcə aşıq-musiqi sənətində fərqləndirici keyfiyyətlərə malik qeyri adi itedad sahibi Aydınçobanoğluna həsr etdyim qoşmanı oxucuların diqqətinə çatdırıram:
SƏNƏTKAR OĞLU
Ön sözü yazmışdır doktoq Qəzənfər,
Dastana dönmüsən can insan oğlu.(səh.3-19)
Fatehi görmüşdür qədir bilənlər,
Yazara mənbəsən sənətkar oğlu.(səh.449)
Elləri səslədin yaddaşa köçdün,
“Səyyad”lar kəşf etdin sərvətə döndün,
Havacat bəslədin dillərə düşdün,
Cahanda məşhursan sənətkar oğlu.(səh.4)
Hörməti qazandın yazarlığında,
Alimtək tanındın tədqiqatında,
Ulduztək parladın zor dünyasında,
Tarixdə qalansan sənətkar oğlu. (Səh.6,7,8,9)
Sevgiyə rəng verdin olmazın kimi,
Leyliyə dil verdin tək Məcnun kimi,
Dastana çevirdin bir şair kimi,
Əvəzsiz ustadsan sənətkar oğlu. (85)
Barmaqda oynadın pərdədə gəzdin,
Simlərdə titrədin avazda süzdün,
Bilgində seçildin tərzində düzdün,
“Məntiq”də dərklisən sənətkar oğlu. (96)
“Mənim itaətim var”dır söylədin,
Üç nəfər ustadı bəyan eylədin:
-Sazda Ədaləti,səsdə Əkbəri,
Şeirdə Bəhməni- sənətkar oğlu.(səh.108)
Vurğuntək vuruldun öz sənətinə,
Yenilik gətirdin söz sənətinə,
Ülvilik yetirdin saz sənətinə,
Sənətdə mahirsən sənətkar oğlu.(289)
Bəsirət anlamla sənət yaratdın,
Bir “İncəgülün”lə maraq oyatdın,
Anıldı hörmətlə adın, talantın,
Xalqınn fəxrisən sənətkar oğlu.(səh.356,357)
Unutmur yaxının,uzağın Sizi,
Yaşadır dilində, şeirdə Sizi,
Saz çalır,söz qoşur anırlar Sizi,
Qəlblərdə yaşarsan sənətkar oğlu.
Kicik arayış: lüğətdə -ülvi- sözü yüksək,uca, ilahi kimi izah olunur.
07.05.2018-ci il
Bilik mənbəyinə əsaslanıb bunu deyə bilərəm ki, Azərbaycanda əsəsasən inkişaf etmiş iki müsiqi janrı (belə demək mümkünsə) mövcuddur:
1.MUĞAM-şifahi ənənəyə malik Azərbaycan klassik professional musiqi janrlarından biri; iri həcmli vokal -instrumental və ya instrumental əsər.
AŞIQ-Azərbaycanda el şairi,çalğıçı bəstəkar, müğənni. Aşıq yaradıcılığı ədəbiyyat, müsiqi, ifaçılıq, rəqs və teatr elementlərini özündə birləşdirən çoxcəhətli,sinkretik sənətdir. Aşıq həm şeir və hava qoşur həm də saz çalır , şənliklərdə saatlarla, günlərlə qəhrəmanlıqdan, məhəbbətdən dastanlar söyləyir və şrin-cəlbedici səslə oxuyur.
Aşıq-musiqi sənətinə aid “ÖMRÜN ETMƏYƏCƏK VƏFA DEDİLƏR” adında aşıq-musiqi sənət sevərlərin tələbini ödəyəcək keyfiyyətli kitab respublikamızda ilk dəfədir ki, nəşr olunaraq oxuculara təqdim olunmuşdur. Həmin kitabda “Züıfüqar dübeytisi” saz havacatının adının çəkilməsinə baxmayaraq həmin havacatın sahibi Atamın kicik əmsi Zülfüqar kişinin olduğu rəsmiləşdirilməyib. Təqribən 10 il bundan qabaq da televerilişdə bir nəfər aşıq tərəfindən “Aşıq Zülfüqarı görmüşəm” deyə onun adını cəkmişdi.
Aydınçobanoğlu ilə aparılan müsahibələr isə aşıq-musiqi sənətində bir sıra mətləblərə aydınlıq gətirib.366-cı səhifədəki “7 dəqiqəlik söhbət”də Aydınçobanoğluna
sual verilir:-Aşıq ifaçılarımızı həmişə müəyyən bölgələrə görə ayırmışıq: Borçalı aşığı,Qazax aşığı, Salyan aşığı və s. Saz sənətinin belə bölünməsi xalqımızın mənəvi parçalanması deyilmi?
-Azərbaycan aşıqları bölgələrdə yox,məktəblərdə qruplaşmışlar.Bizdə üç qrup aşıq məktəbi var:Göyçə-Borcalı,Cəncə-Tovuz, (Qazax-E.S.Quliyev), Şirvan-Quba. Hər məktəbin özünə xas gözəl xüsusiyyətləri olmaqla bərabər vahid məna çalarları var. Bu məktəbləri bir-birinə qarşı qoymaq böyük səhvdir.
Yuxarıda “MUĞAM” sözünü qeyd etmişdim.Orta Asiyada kifayət qədər tanınan, şirin səsə malik mahir muğam ustadı Əbülfət Əliyevdən Xalq çalğı alətləri ansambılı ilə trionun fərqini aydınlaşdırmağı müxbir xahiş etdikdə Ə.Əliyev təxminən belə cavab vermişdi:- Mənim üçün bunların heç bir fərqi yoxdur. Bəzi muğam ifaçıları ifada qüsurlarını gizlətmək ücün ansambla üstünlük verirlər.
Məlum olduğu kimi aşıq musiqi sənətində incə müsiqi aləti sazı dindirməyi Tanrı Ədalətə, səsi isə Əkbərə və Şakirə vermişdir. Aşıq-müsiqi sənətini sevən dinləyicilər aşıqğın əvəzsiz və incə müsiqi aləti sazın səsini kənar müsiqi alətləri olmadan dinləmək istəyirlər.
Təkliflərim:1. Saz musiqi alətinin səsinin yüksəldilməsi ücün sazın çanağnda rekonstruksiya işləri aparılsın( Habil Əliyev kamançanın səsinin yüksəldilməsi təcrübəsindən istifadə etməklə);
2.XALQ AŞIĞI və yaxud XALQ MÜĞƏNNİSİ adı təsis edilsin və Ədalət Nəsibov, Əkbər Cəfərov, Şakir Hacıyev, Aydınçobanoğlu dünyalarını dəyişsələr də həmin adlara layiq görülsünlər.
Necə ola bilir ki, dünya şöhrətli Rəşid Bebudov, Müslüm
Maqomayev,əvəzsis səs mənbəyi Xan Şüşinski, Əbülfət Əliyev,Sara Qədimova və bu kimiləri XALQ MÜĞƏNNİSİ (xanəndə)olduqları halda istedadlarına uyğun olmayan fəxri adlarla “mükafat” landırılırlar?
3. XALQ ARTİSTI adı isə ancaq aktyorlara şamil edisin.
Quliyev Elxan Sarı o. 08.05.2018-ci il.
