Yenixeber.org: Avropa İttifaqının (Aİ) genişlənmə məsələləri üzrə komissarı Marta Kos Qərb mediasına müsahibəsində bildirib ki,

hələlik Ermənistandan Avropa İttifaqına üzvlüklə bağlı rəsmi müraciət almayıblar, müraciət daxil olduqda, onu müzakirə edəcəklər. 

Kos, Brüsselin bu müraciətə müsbət cavab verib-verməyəcəyi ilə bağlı konkret fikir bildirməsə də, İrəvanda bu arzunun səsləndirilməsini Avropa ailəsinin cəlbediciliyinin göstəricisi kimi qiymətləndirib: “Ermənistan parlamentində baş verənlər Avropa İttifaqının bu gün əvvəlkindən daha cəlbedici olduğunu göstərir. İstənilən ölkənin Aİ-yə üzv olmaq üçün iki əsas şərti var – dövlət olmalıdır və Avropada yerləşməlidir. Ermənistan hələ müraciət etməyib, amma müraciət daxil olduqda, təbii ki, onu müzakirə edəcəyik”.

Xatırladaq ki, ötən ay Ermənistan parlamenti Aİ-yə üzvlük prosesinə başlamaqla bağlı qanun layihəsini qəbul edib. Bununla yanaşı, rəsmi İrəvan bildirib ki, bu addım Avropa İttifaqı ilə münasibətlərin dərinləşdirilməsi və Ermənistanın balanslaşdırılmış xarici siyasətinə uyğun olsa da, bu, rəsmi üzvlük müraciəti deyil.

Kos bunu belə şərh edib: “Üzvlük müraciəti təqdim olunması üçün Ermənistan bir sıra prosedurlardan keçməlidir. Bu baş verdikdə, biz onu müvafiq qaydada qiymətləndirəcəyik”.

Bu gecikmə nə ilə bağlı ola bilər? Nikol Paşinyan hakimiyyəti Rusiyadan gələn ciddi təzyiqlər səbəbindən Avrointeqrasiya kursunda tərəddüdlər edə bilərmi?

Əslində, hazırda Ermənistanın xarici siyasətindəki ziddiyyətlər aşkar görünür. Marta Kosun qeyd etdiyi kimi, Ermənistan hələ Aİ-yə üzvlük üçün rəsmi müraciət təqdim etməyib. Bu gecikmənin bir neçə əsas səbəbi var və bunlar arasında Rusiya faktoru xüsusi yer tutur:

İlk sırada Rusiyadan edilən təzyiqlər və təhlükəsizlik asılılığıdır.

Ermənistan hələ də Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) üzvüdür və uzun illərdir hərbi və enerji baxımından Rusiyadan asılıdır. Rusiya, Aİ-yə və xüsusilə NATO-ya inteqrasiyanı öz “təsir dairəsində” olan ölkələr üçün qırmızı xətt sayır. Paşinyan hakimiyyəti 2020-ci il müharibəsindən və xüsusilə 2023-cü ildəki Laçın dəhlizi böhranından sonra Moskvanın etibarlı tərəfdaş olmadığını açıq şəkildə bildirsə də, Kremllə tam qarşıdurma onun üçün hələ risklidir. Rusiya, Ermənistanda daxili siyasi proseslərə müdaxilə imkanlarını qoruyur. 

İkinci səbəb Aİ ilə münasibətlərdə texniki hazırlıq və daxili konsensusun olmamasıdır. Aİ-yə üzvlük müraciəti yalnız siyasi jest deyil – o, həm də institusional uyğunluq, islahatların dərinliyi, Avropa qanunvericiliyinə inteqrasiya kimi texniki və siyasi öhdəliklər tələb edir. Ermənistan hələ bu mərhələyə tam çatmayıb. Parlamentdə Aİ-yə inteqrasiya ilə bağlı qanun layihəsinin qəbul olunması simvolik iradə ifadəsidir, lakin bu, müraciətin özü deyil. 

Növbəti səbəbi Paşinyan hökumətinin “balanslaşdırılmış siyasət” kursunda axtarmaq lazımdır. Məlumdur ki, Baş nazir hələ də Rusiya və Qərb arasında balanslaşdırılmış xarici siyasət kursunu yürütməyə çalışır: həm Aİ ilə yaxınlaşma, həm Rusiya ilə münasibətləri tam pozmamaq, həm də yeni regional oyunçularla – məsələn, İranla münasibətləri qorumaq.

Rusiya ilə tam qarşıdurma Paşinyanı həm daxildəki mühafizəkar elektoratın, həm də ordu daxilindəki rusiyapərəst dairələrin hədəfinə çevirə bilər.

Beləliklə, Paşinyan hökuməti təzyiqlərə görə tərəddüd edir, amma ölkənin strateji istiqaməti aydındır – Avropaya inteqrasiya. Bu isə mərhələli, ehtiyatlı və diplomatik addımlarla həyata keçirilir. Əgər Ermənistanda daxili siyasi sabitlik qorunsa və Rusiya zəifləməyə davam etsə, Aİ-yə rəsmi müraciət bir neçə il ərzində mümkün ola bilər.

Yekun olaraq qeyd edək ki, Ermənistanın Avropa İttifaqına inteqrasiya istiqamətindəki səyləri hələlik ehtiyatlı və simvolik xarakter daşısa da, strateji kursun qərbə yönəldiyi aydındır. Rusiya ilə mövcud siyasi və təhlükəsizlik bağlılığı, daxildəki siyasi balans və institusional hazırlıqsızlıq bu prosesin sürətini ləngidir. Bununla belə, Ermənistan parlamentində Aİ-yə inteqrasiya ilə bağlı təşəbbüslər, Paşinyan hökumətinin mesajları və Qərb dairələrinin artan marağı göstərir ki, gələcəkdə rəsmi üzvlük müraciəti reallığa çevrilə bilər. Hər şey Ermənistanın daxili siyasi sabitliyi və Rusiya ilə münasibətlərin dinamikasından asılı olacaq.(pressklub)