Yenixeber.org: ABŞ-ın yüksək rütbəli siyasətçilərinin adaya səfəri ilə əlaqədar Çin və Tayvan arasında gərginlik artdığı üçün Çinin Tayvana qarşı sanksiyaları genişləndirə bilməsi ehtimalı var, ekspertlər sanksiyaların mühüm tərkib hissəsi olan çip sektorunu birbaşa əhatə etməsinin gözlənilmədiyini deyib.

Çin tez-tez digər ölkələrə qarşı iqtisadi məcburiyyət tətbiq etməkdə ittiham olunsa da, keçmişdə iqtisadiyyatı üçün vacib olan bəzi malları sanksiyalardan çıxarıb. Çin, COVID-19 pandemiyasının mənşəyi ilə bağlı mübahisəyə görə 2020-ci ildə Avstraliya mal əti, şərab və arpa idxalını dayandırdıqdan sonra, Pekin polad üçün böyük miqdarda dəmir filizi idxal etməyə davam edib.

Pekinin son iqtisadi təzyiq cəhdi, Tayvanın ən qiymətli ixracatını - yarımkeçiriciləri toxunulmaz qoyub. Bu, çox güman ki, Çinin Tayvanın kritik komponentlərinin ixracından demək olar ki, adanın özü kimi asılı olmasıdır. Pekin üçün Tayvan yarımkeçirici sənayesini hədəf almaq özünə əhəmiyyətli zərər vurmaq deməkdir.

Tayvan qlobal yarımkeçiri sənayesində smartfonlar və tibbi cihazlardan tutmuş avtomobillərə və döyüş təyyarələrinə qədər hər şeydə istifadə olunan kritik komponentlər üzrə üstünlük təşkil edir. “Trend Force”un məlumatına görə, özünü idarə edən ada yarımkeçiricilərin istehsalından əldə edilən gəlirin 64 faizini təşkil edir. “Boston Consulting”in hesabatına görə, ən qabaqcıl yarımkeçiricilər üçün istehsalın 92 faizi Tayvanın payına düşür.

Cəmi 13 ölkə və Vatikan tərəfindən rəsmi olaraq tanınan Taypey üçün yarımkeçirici sənayenin adanın iqtisadiyyat və təhlükəsizliyi üçün əhəmiyyəti çətin qiymətləndirilə bilməz.

İllərdir davam edən partlayış tələbindən sonra yarımkeçiricilər hazırda ixracın təxminən 40 faizini və ümumi daxili məhsulun təxminən 15 faizini təşkil edir.

Tayvan ümumi gəlirinin 70 faizini ixracdan əldə edir. Bunun da 38,5 faizini elektron komponentlər, 34,8 faizini mikroçiplər və 13 faizini rabitə cihazları təşkil edir. Tayvan Yarımkeçirici İstehsalat Şirkəti (TSMC) qlobal çip bazarının yarısından çoxuna sahibdir.

Tayvan böyük kompüter çipləri istehsalçısı kimi dünya iqtisadiyyatında böyük əhəmiyyət kəsb etdiyi üçün Çinin çiplər üzərində birbaşa addım atmasının o qədər də mənası yoxdur, çünki bu, qlobal problem yaradacaq və ümumi reaksiyaya səbəb olacaq.

Tayvanın yarımkeçirici üstünlüyünün nə qədər davam edəcəyi qeyri-müəyyəndir. Çin Xalq Respublikasının sədri Si Cinpin, xarici texnologiyadan asılılığı ölkənin üzləşdiyi ən böyük gizli təhlükə adlandırıb və özünü təmin etmək imkanlarını artıracağına söz verib. “Made in China” təşəbbüsü çərçivəsində Pekin 2020-2025-ci illər arasında yarımkeçiricilər də daxil olmaqla yüksək texnologiyalı sənayelərə 1,4 trilyon dollar sərmayə qoymağı öhdəsinə götürüb.

“TechNode”un araşdırmasına görə, Çin yarımkeçirici şirkətləri təkcə 2020-ci ildə 227,6 milyard yuan (33,7 milyard dollar) investisiya əldə edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə dörd dəfə çoxdur.

Rəsmi məlumatlara görə, ötən il Çində inteqral sxemlərin istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 33,3 faiz artaraq 359,4 milyarda çatıb.

“Düşünürəm ki, Çin hələ də istehsalda Tayvan şirkətlərindən asılı olduğu halda, yarımkeçirici sənayeyə qarşı sanksiyalar tətbiq etməyəcək. Pekin özünün daha güclü istehsal qabiliyyətini inkişaf etdirərsə, bu dəyişə bilər” – deyə C.Li deyib.

Konqresin Tədqiqat Xidmətinin 2020-ci il hesabatına görə, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı olan Çin, qlobal yarımkeçirici tələbatın 60 faizini təşkil edir. Həmin hesabata görə, bu tələbatın 90 faizindən çoxu idxal və ölkədə istehsalı olan xarici firmalar tərəfindən ödənilir. Sənayesini inkişaf etdirmək üçün milyardlarla dollar xərcləməsinə baxmayaraq, Çin Şanxayda yerləşən SMIC-in rəhbərlik etdiyi bazarın 10 faizindən azına nəzarət edir. Çin Tayvandan asılıdır, çünki Çin şirkətləri yarımkeçiricilər inkişaf etdirə bilsələr də, onların istehsalında, xüsusən də qabaqcıl səviyyədə məhdud imkanlara malikdirlər.

Çin demokratik yolla özünü idarə edən Tayvanı materiklə yenidən birləşməyə ehtiyacı olan reneqat əyalət kimi görür. Pekin həftələrlə Pelosini Tayvana gəlməməyə inandırmağa çalışdı. Onun səfəri zamanı Çin canlı hərbi təlimlər keçirərək gərginliyi artırıb. Çin tərəfindən Tayvana hər hansı bir işğalın qlobal çip bazarının güc strukturuna kütləvi şəkildə təsir edə biləcəyi və Pekinə əvvəllər olmadığı texnologiyaya nəzarət etməsinə dair narahatlıq var. Bundan əlavə, işğalın dünyanın qalan hissəsinə ən müasir çiplərin tədarükünü dayandıra biləcəyi qorxusu da var.

"Azpolitika"