“Mən M.Ə.Rəsulzadənin azərbaycançılıq modelindən kənar Azərbaycan dövlətinin uğursuzluğa düçar olacağına əminəm”

Cəmiyyətdə ideoloji-nəzəri diskussiyalar yox dərəcəsindədir. Hətta əsasını böyük öndər M.Ə.Rəsulzadənin qoyduğu “azərbaycançılıq və müsavatçılıq” ideologiyasının banisi olduğu Müsavat Partiyasının qurultayı ərəfəsində belə bunu görmədik. M.Ə.Rəsulzadə dövlət ideologiyası kimi qiymətləndirdiyi müsavatçılığın daşıyıcısı olan partiyanın adını Müsavat olmaya bildiyini vurğulamışdı. Ona görə də dünyada Rəsulzadənin yeganə ayaqüstü heykəlinin ideya müəllifi və zəhməti olan belə bir partiyanın sədri, bəşər tarixində vəzifə başında olan diktatoruna ölüm hökmü çıxarmış yeganə şəxs Vəhdət Partiyasının sədri Tahir Kərimli ilə bu ideologiya ilə bağlı həmsöhbət olduq. Hesab edirik ki,hörmətli oxucu üçün bu söhbət çox maraqlı ola bilər. Beləliklə “xeberinfo.com”nun suallarını Tahir Kərimli cavablandırır.

                                         Milli ideologiyaya yeni köhnə baxış

“Mən istiqamət göstərmirəm, lakin istiqamət göstərəni göstərirəm”.

-Bütün dünya ölkələrində əsasən Avropa və Rusiya kimi dövlətlərdə siyasi mübarizə ideoloji prinsiplər üzərində qurulub və qurulur. İdeologiyasız heç nə mümkün deyil. Bu yollardan hər birini öyrənməlisən. Ona görə ki, heç bir istiqamət götürməyən davranış və hərəkətin sonu bizim kimi işğal olunmuş, alçaldılmış və sosial bəlaları olan bir dövlət olur. Dahi rus yazıçısı L.Tolstoyun “Tutduğumuz yer yox, getdiyimiz yol əsasdır” fikri düşünürəm ki, çox doğrudur. Axı niyə belə oldu? Bizə M.Ə.Rəsulzadənin qoyduğu bir miras, ideologiya var axı? Reallıq isə belədir ki, gözümüz önündə həqiqətlər bir – birini inkar edir.

-Hesab edirəm ki, Azərbaycanın dövlət bayrağındakı rəmzi rənglərə, müsavatçılıq və azərbaycançılıq ideologiyasına “konyuktur”, tendensiyalı yanaşma var. Bu gün, hər hansı partiyada və ideoloji xətdə mən bu ideyaların universal bir nəzəriyyə kimi qorunub saxlanmasını görə bilmirəm. Bu mənə çox ağrı verir və düşündürür. Gəlin açıq danışaq ki, müsavatçılıq ilk dövrlərdə daha çox “hümmətçi”liyi özündə ehtiva edirdi. Sonra isə milli dəyərlər üstünlük təşkil etdiyindən milli yönüm Müsavat Partiyasının proqramında üstünlük təşkil etmişdir. Hal – hazırda isə bu partiya proqramında dəyişiklik edərək liberal partiyaya, lada çevrilib. Ancaq bu Azərbaycanın öz daxilində fərdi hüquqların müdafiəsinə yönəlmiş olsaydı mən bunu alqışlayardım. Lakin çox təəssüf edirəm ki, Müsavat partiyasının proqramında o  zaman edilən siyasi düzəliş Dünya Liberallar İttifaqının üzvü olması üçün edildi. Daha bir oxşar misal isə bir vaxtlar AMİP sədri E.Məmmədovun “öz ölkəmin diktatorunu özgə xalqın demokratından üstün tuturam” deməsinə baxmayaraq, bu gün bu partiyanın Dünya Demokratik İttifaqının üzvü olmasıdır. Özü isə çox maraqlıdır ki, həmin təşkilatın vitse – prezidentidir... Bax, belə siyasətdə qeyri – səmimilik, ideoloji xətdən yanılma mövcuddur. Mən bütün bunların daha dərin köklərinə varmaq istəyirəm. Belə ki, dünyanın bütün ideologiyaları təsnif olunan zaman dörd yerə bölünür: dini, milli, sosialist və liberal ideologiyalara. Amma bizim başbilənlərimiz üç rəngli bayrağı dövlətçiliyə keçirəndə heç kim bu rənglərdəki rəmzlərdən nəinki bütöv, heç birindən tam şəkildə yapışmadılar. İndikilər isə yaşıl rəngi götürüb dedilər ki, biz islam xalqıyıq, müsəlmanıq. Göy rəngi götürüb dedilər ki, bəs biz türkük, bu əsasdır. Qırmızı rəngi götürüb çağdaşçılığı, avropalaşmağı, müasirliyi əsas bildilər. Nə üçün indikilər hər üçünü birgə götürmədilər? O zaman bəs nə üçün hər üçünü əsas bilmişdilər? Çünki bu üçü bir yerdə Azərbaycan xalqının gələcəyidir. Bu gələcək həm də onun dövlətinin gələcəyidir, birliyidir.

-Lakin praktikada bütün bunların əksini görürük...

Tamamilə doğru deyirsiz. Görürük ki, islamçılıq tam inkar olunur və hətta bəzi partiyalarda çağdaşçılıq belə inkar olunur. Türkçülüyü inkar edən partiyalar da var. Hərdən bunu dövlət xəttinə keçiririk. Mən bunun daha dərininə gedərək demək istəyirəm ki, Azərbaycanda azərbaycançılıq ideologiyası heç də yüz il əvvəl yaranan nəzəriyyə üzərində qurulmayıb. Gəlin baxaq ki, əvvəla nədən başlayır azərbaycançılıq? Mən bunu tək “Dədə – Qorqud” dastanında görmürəm və qəbul etmirəm. Çünki bu dastan islamiyyətdən çox – çox əvvəl əmələ gəlib və sonra islamlaşdırılıb. Belə ki, bu dastan Azərbaycanın o zamankı xalqının daxili dastanıdır. Mən istiqamət göstərmirəm, lakin istiqamət göstərəni göstərirəm.

                                        “Biz “lisanca türküz,kültürcə iranlıyıq”.

-Xahiş edirəm, aydınlaşdırın. Bəlkə siz “Əsrimizin....

(Sözümü mehribanlıqla kəsərək) Bəli,M.Ə.Rəsulzadə ”Əsrimizin Səyavuşu“ və “Çağdaş Azərbaycan tarixi” əsərlərində bizim azərbaycançılığımızın köklərini göstərib. Lakin birmənalı şəkildə deyirəm ki, bu köklərdən hər zaman imtina olunub. Mənim keçmiş ideoloqla mübahisələrim də həmişə bunun üstündə olub. M.Ə. Rəsulzadənin “Əsrimizin Səyavuşu” əsərindəki konsepsiya tamamilə rədd olunub. Əbülfəz Elçibəy türkçülüyü götürdü. Bəs əsərdəki konsepsiya nədən ibarətdir? Bu konsepsiyanın mənası M.Ə.Rəsulzadənin istər bu əsərində, istərsə də sonrakı siyasi – ideoloji əsərlərində göstərilərək aydınlaşır ki, biz “biz lisanca türküz, kültürcə iranlıyıq” Dilimiz türk olsa da, mədəniyyətimiz İrandır. O, daha sonra buyururdu ki, heç də dil yeganə faktor deyil, yəni mədəniyyət millətin böyük göstəricisidir. ABŞ – da müxtəlif dillərə, irqə, dinə mənsub yüzlərlə xalq yaşasa da orada vahid amerika milləti, mədəniyyəti var. Dünyada ispan və portuqal dilinin hər birində danışan 400 milyon insan var. Ancaq İspaniya ölkəsində 45 milyon, Portuqaliyada isə cəmi 10 milyon portuqal bu dildə danışır.

Latın Amerikasında asteklər, qara dərililər yaşayır. Lakin ispan, portuqal milləti onlarda başlıca meyar, amil deyil. Onlar hətta antropoloji milli quruluşların belə ifadə edə bilmirlər. Etnik əsasa, etnosa söykənən milliyyətçilikdir. M.Ə.Rəsulzadə bizə öyrədir ki, millətçilik milliyyəti inkar etmir. Amma millətçilik mədəniyyətə də bağlıdır və dövləti qurmaq əzmini ifadə etmək deməkdir. M.Ə.Rəsulzadə və biz, onun yolunu gedənlər milli dövlətçiliyimizi heç bir dövlətin marağına qurban verməmiş və vermərik. Əksinə nəslimizdən bu yolda şəhidlər qurban vermişik. Ona görə də fikrimizə görə bizi ləkələmək əbəsdir.

- Bir vaxtlar AXC – nin IV konfransında “müəlliflik şəhadətnamələri” uğrunda E.Məmmədov, İ.Qəmbərov qrupları arasında siyasi – ideoloji mübarizəyə şahid olmuşduq. O zaman E.Məmmədov “türk millətçiliyini inkar edərək ona qarşı Azərbaycan millətçiliyin qoyurdu. P.Hüseynov isə türkçü olduğunu bildirməklə millətçiliyə qarşı “ insan hüquqları uğrunda mübarizəni”qoyurdu. Lakin bu mübarizə demokratları da  millətçiliyə gətirib çıxaracaq. Çünki Vətənsevərlikdə bu mübarizə elə millətçiliyin özüdür. Təbii ki, şəxsi ambisiyaları kənara qoysalar. Lakin  mən düşünürəm ki, türk millətçiliyinə qarşı “Azərbaycan millətçiliyi”ni qoymaq müəyyən taktiki şərtlərlə dünən və bu gün özünü doğrulda bilər. Yəni bunun adı “coğrafi millətçilikdir”. Daha doğrusu “coğrafi millətçilər”ə görə millət eyni ölkədə oturan əhalinin məcmusudur, yəni bizim ərazidə bu Vətənsevərlikdə, Dövlətsevərlikdə, azərbaycanlılıqdır. Lakin istər İ.Qəmbərin, istərsə də E.Məmmədovun üzv olduqları xarici təşkilatlar, nəhayətdə “Avropa demokratiyası” xristian dininin ən mühüm ictimai – siyasi amil olduğu cəmiyyətlərdə, ölkələrdə formalaşıb. Bütün nəzəri – fəlsəfi sahələr xristianlığın güclü təsiri altında olduğundan oradan götürülmüş nəzəri modellər, təlimlər Avropada götürüldüyündən heç kim təminat verə bilməzdi və bilməz ki, xristian ehkamlarına söykənmir. Bunu Türk – İslam xalqının mənəvi dəyərlərinə qarşı qoymaq bizdə, Azərbaycanda xalqın mənəvi inkişafının tormozlanmasına səbəb olub, olur... Gəlin söhbətimizə qayıdaq. Millətçilikdə azərbaycanlılıq elə sovet imperiyasının yeritdiyi milli siyasət idi. Sizə elə gəlmirmi ki, təzədən bunu dirçəltmək millətçiliyin, türkçülüyün inkişafını tormozlamağa, sabahını isə təhlükə altına qoymağa səbəb olacaqdır. Axı doğrudan da “millət-özünə məxsus xüsusiyyətə malik bir zümrənin adıdır”. (Ziya Gök Alp) Bütün bunların  nəzdində sizin fikrinizcə azərbaycançılığın kökü haradan gəlir? 

-Sizin fikirlərinizin əksəriyyətilə tam razıyam. Lakin azərbaycançılıq və azərbaycan millətçiliyi sovet imperiyası dövründə aparılan milli etnik siyasət deyil. Mən hesab edirəm ki, azərbaycançılığın kökü bizim daim nifrət etməyə məcbur edildiyimiz Firdovsinin “Şahnamə”sindən gəlir.

M.Ə.Rəsulzadə cənnət Azərbaycanın simvolu kimi götürdüyü iranlı Səyavuş – anası turanlı Əfrassaib, atası isə Iran soyundan yaranıb. Iran və Turan arasında müharibələrə yekun vurmaq, onları birləşdirmək Səyavuşun nəcib missiyasıdır. Azərbaycanın da missiyası Böyük Pyotrun vəsiyyətinə qarşı Türkiyə və İran arasında ortaqlıq gətirməkdir. M.Ə.Rəsulzadəyə görə “Əsrimizin Səyavuşu” olan Azərbaycan öz mədəniyyəti olan İrandan imtina edə bilməz. Öz dili türkdən də imtina edə bilməz. Lakin əsla bunları biri – birinə, qarşı – qarşıya qoymaq olmaz. Bəli, Ərəb xilafətilə Sasani imperiyası arasında böyük bir müharibə 631 – ci ildə Mədaində yekunlaşdı və bu haqda da Ə.Xaqani “Mədain xərabələrində” yazıb, 400 il fars ədəbiyyatı dili ərəb nəzarəti altında qaldı. Yalnız 400 il sonra Firdovsi Sasani və Əhəmənilərin hətta fars mifologiyasını dirçəltdi, ayağa qoydu. Bu danılmaz faktdır. Buna görə fars xalqı və fars dilli xalqlar hamısı Firdovsiyə minnətdardır. Orada iran və Turan müharibələrinin taleyindən bəhs etdi. Lakin bu o demək deyil ki, bu əsərdə müsbət heç nə yoxdur.

Ə.Elçibəy etiraz etsə də F.Qəzənfəroğlu bildirdi ki,”Bəli,tutduğumuz yol Rəsulzadə yolu ilə düz gəlmir”. AXC və Elçibəy yekcins türkçülüyü qoyurdu.

-Axı bu kitabın sifarişçisi Sultan Mahmud Qəznəvi idi...

-Bəli, özü də Qəznəvi türk idi. Yəqin düşünürsünüz ki, türk olan sultan nə üçün qızıl pulları bahasına başa gələn bu 60 min beytlik “Şahnamə” kitabına, daha doğrusu İran etnosuna bu qədər dəyər verdi? Mənə elə gəlir ki, Qəznəvi bizim gözümüzdə gördüyümüz İran və Turan arasındakı düşmənçiliyi yox, əksinə onların birgə vəhdətini görürdü. Ona görə də o, Firdovsini qiymətləndirirdi. Məhz M.Ə.Rəsulzadə də müasir transplatasiyada, transformasiyada Türkiyə və İranı birləşdirəcək xətdə Pyotrun vəsiyyətini xatırlayan Azərbaycanın xilasını görürdü. Çox təəssüflənirəm ki, biz Azərbaycan xalqının ideoloji tandemini, istər partiya və təşkilat olsun, hər kəs hər yerdə Monqolustanda, Afrikada, Amerikada, Avropada, şumerdə, harada desən axtarır. Lakin biz bu zaman Azərbaycan xalqının etimologiyasını, ideologiyasını unuduruq. Bir dəfə hətta Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasında bu məsələni mən qoyarkən Ə. Elçibəy etiraz etsə də Fazil Qəzənfəroğlu bildirdi ki, “bəli, tutduğumuz yol Rəsulzadə yolu ilə düz gəlmir”. AXC və Elçibəy yekcins türkçülüyü qoyurdu.

-Nə üçün?

-Bu gün millət, fərd, azərbaycanlı olaraq türkcə danışırıq. Bəs nədən Muğam eşidəndə ruhum bədənimdən çıxır, ayrılır. Elə bu faktın özü sübut etmirmi ki, biz türk də olsaq və eşitdiyimiz də nə qədər inkişaf etmiş Muğam olsa belə bilməliyik ki, muğamın kökü və yeri İran mədəniyyətindən gəlib. Daha doğrusu biz İran mədəniyyətinin içində olduğumuzdan olub. Bunu axı necə inkar etmək olar? Deməli, bizim ruhaniyyətimiz elə məhz İran mədəniyyətinə bağlıdır. Niyə görə vahid İran mədəniyyətini yalnız elə söyə – söyə fars mədəniyyəti kimi qələmə verməliyik? İran mədəniyyəti əslində elə İran və Turan mədəniyyətinin birgə təzahürüdür. Niyə bunu inkar edirik? Mən M.Ə.Rəsulzadənin azərbaycançılıq modelindən kənar Azərbaycan dövlətinin uğursuzluğa düçar olacağına əminəm. Haqqı – kökü danmaq mümkün deyil. Övlad dilin, dinin, adın dəyişə bilər, lakin valideynlərin dəyişə bilməz. Kim ata – anasından imtina etsə belə bu belədir. Hansısa türkçü, liberal, millətçi, islamçı bundan imtina edə bilər. Lakin bu o demək deyil ki, valideynləri yoxdur. Bütün Azərbaycanın ideoloji, siyasi, dövlətçilik xətti bunu unutmamalıdır. Mən milliyyətcə türkəm, lakin tarixi mədəniyyətim ruhumdur. Bu aksiomadır ki, aşırı millətçilik millətin deyil, onun bir hissəsinin hakimiyyət və mülkiyyət üzərində nəzarətinə səbəb olur.

-Əvvəlki illərdən fərqli olaraq son dövrlərdə M.Ə.Rəsulzadə haqqında çoxlu sayda yazılar, kitablar və məqalələr çap olunmaqdadır. Bu yazıları oxuduqca bəzi müxtəlif ziddiyətlər ortaya çıxır. Belə ki bəzi mütəxəssislər M.Ə.Rəsulzadəni türkçülüyü inkar edən şəxs kimi, hətta irançı kimi təqdim edirlər. Təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, bu fikiri parlamentin komissiya sədri səviyyəsində ortaya atanlar da vardır. Digərləri isə bu böyük şəxsin turançı olduğuna işarə edirlər. Bəs siz bu ziddiyətli məqamı necə qiymətləndirirsiz?                                                   

-Öncə düşünürəm ki, ölkə başçısının M.Ə.Rəsulzadənin anadan olmasının 130 illiyi ilə bağlı verdiyi sərəncamda qeyd olunan məsələlərin həyata keçirilməsi çox vacibdir.Yəqin ki bu sərəncam kağız üzərində qalmaz. Təbii ki bunlar faktiki addımlardır.Verdiyiniz sualın cavabı haqqında isə onu demək istəyirəm ki,bu iki fikri təbliğ edənlərin heç biri ilə razılaşmıram. Mən gənclik illərindən bəri bu şəxsin özünü və nəzəriyyələrini öyrənən sadiq bir şəxs kimi ona və öz mülahizələrimə inanıram. Əslində hər iki ideyanın tərəfdarları çox ciddi səhvlər edirlər.                           

Birinci səhv ondan ibarətdir ki , M.Ə.Rəsulzadə, Ə.B.Hüseynzadə, Ziya Gök Alp kimi turançılığı vahid dövlət kimi görmürdü. Panslavyanizmdə Rusiyanın iştirakı ilə Slavyan dövlətləri birliyinin ideyası olduğu kimi, pantürkizmdə və panturanizmdə də o zamankı Osmanlı Türkiyəsinə birləşdirilməklə Türk dövlətləri və xalqlarının birliyi, birləşdirilməsi və yaradılması ideyası vardı.  Mən hesab edirəm ki,Rəsulzadə bu ideyanı real olaraq qəbul etmirdi. Onun pantürkizmi Türk xalqlarının mədəni birliyidir. Bununla da o, Azərbaycanı turan ellərinin mərkəzində olmaqla onun coğrafi və mədəni mərkəzi olmağını ortaya qoyurdu. Məhz elə Azərbaycançılıq ideyasının yaranmasının səbəblərindən biri də elə bundan ibarət idi. Bəzi məsələləri ortaya qoyan zaman Z.G.Alpın özünə belə istinad edərək  qətiyyətlə bildirirdi ki, siyasi təsisatlar formasında Türk dövlətlərinin federasyonu ideyasını qəbul etmək olmaz. Türk xalqlarının rus işğalından azad  olma məsələlərində M.Ə.Rəsulzadə əslində panturanizmi panslavyanizmə qarşı qoyurdu. Çox sonralar isə nəticə olaraq Avrasiya ideyasının şahidi olacağdıq. Daha sonra isə türk-slavyan ittifaqının yaradılması ideyası nəzəriyyəsinin bariz nümayəndələri L.Qumilyovun və O.Süleymonovun “Az İ Ya” əsərində öz əksini tapdı. Bu ideyalar türk-slavyan ittifaqına keçid mərhələləri və nəzəri baxışları olacaqdı. Lakin M.Ə.Rəsulzadə panturanizmi siyasi , etnik anlamda vahid dövlət və ya federasiya şəklində yox, mədəni federasiyadan ibarət idi.                                              

-Amma Rəsulzadəni irançılıq ideyasının tərəfdaşı da sayırlar...                          

-Mən siz dediyiniz həmin o ikinci ideyanın tərəfdarlarını da qəbul etmirəm. Belə ki M.Ə.Rəsulzadəni çox səthi şəkildə öyrənilməsi və bəzilərinin özünü öyüb böyük göstərməsi məndə qəribə və təəssüfedici hisslər oyadır. Rəsulzadə jurnalist fəaliyətində özündən əvvəl H.B.Zərdabinin, ”Kəşkül”, ”Kaspi” qəzetlərindəki elmi məqalələri onun Ə.B.Hüseynzadə, Z.G.Alp və digərlərinin yazılarına,  fikirlərinə yaxşı bələd olduğunu sübut edirdi. ”Dirlik” jurnalında milli birlik haqqında silsilə məqalələri ilə Azərbaycançılıq ideyasının əsasını qoydu.                                              

-Tahir müəllim,məhz bu ideyanın aparıcı xüsusiyyəti nədir?                                           

-Əvvala onu deyim ki,o azərbaycanlıların mənşəcə türklüyünü heç vaxt inkar etməyib. Deyin mənə görüm o nə vaxt deyib ki bizim kökümüz qeyri-türkdür? Elə onun ideyası kəsrəviçilik ideyasında da həmçinin etnik baxımından nə vaxt birləşdirilib? Belə ki, heç bir millətin genetik inkişafında,  etno-quruluşunda təbii ki, müxtəlif xalqlar iştirak edir. Osmanlıda, Ərəb xilafətində, İranda, Rusiyada da bunun şahidi olmuşuq. Bu haqda geniş mülahizələr irəli sürmək olar. Məsələn hətta deyirlərki elə bir təmiz rus tapmaq mümkün deyil ki,onun qanında tatar qanı olmasın. Demək istədiyim odur ki Azərbaycan türklərinin formalaşması da tək etnik türklərdən ibarət olmayıb. Başqa Qafqaz,irandilli xalqlar da bizim formalaşmamızda iştirak ediblər. Bütün bunlara baxmayaraq M.Ə.Rəsulzadənin azərbaycançılıqla bağlı fikirlərinin heç birində bu milləti assimiliyasiya olunmuş kimi qeyd etmir.Belə bir şey yoxdur!                                                  

-Bəs onda nə üçün müxtəlif yanlış fikirlər ortaya atılır?                                      

-Sadəcə olaraq Rəsulzadə bu ərazidə yaşayan xalqları Vahid İran mədəniyyəti arealına mənsub kimi qəbul edirdi.                                                                                              

-Çox maraqlıdır...                                                                                                               

-Bilirsiz, Rəsulzadə və ondan əvvəlki panturanistlər və indikilər arasındakı fərq nədən ibarətdir? Bunlar turan ideyası deyəndə, türk xalqlarının birliyindən danışanda həmişə İranı kənara qoyurlar. Belə ki, İran adı əks düşüncə sahiblərində həmişə qıcıq yaradıb və yaradır. Sanki İran adı söyüş obyektinə çevrilir. İran əslində yalnız farsların vətəni deyil. Necə ki, fars rus xalqlarına münasibəti onlar İran ərazisinə, dövlətinə assosasiya ediblər. Doğrudur, İran ərazisi Əməvilərin, Sasanilərin ərazisi, mövqeləri olub. Bax elə məhz M.Ə.Rəsulzadənin “Əsrimizin Səyavuşu” əsəri də məhşur mütəfəkkir Firdovsinin şahnaməsindən iqtibas götürülərək yazılıb. M.Ə.Rəsulzadə ideyalarını məsələn, Atatürk dərk edirdi. O qeyd edirdi ki “Məhəmməd Əmin yaşca məndən 3 yaş cavan olmasına baxmayaraq məhz ilk respublikanın banisi odur”. Atatürk başa düşürdü ki Türk dövlətinin təkbaşına turan ideyasını gerçəkləşdirməsi mümkün deyildir. Və onun buna real gücü yoxdur. Heç uzağa getməyək. Elə Orta Asiya türk respublikalarında dövlətçilik ideyalarının güclü olmasına baxmayaraq burada turançılıq ideyaları haqqında, Turan dövlətinin qurulması haqqında düşüncələr yoxdur. Atilla, Qızıl Orda, Metenin imperiyasını qurmaq kimi ideyalar da ictima fikirdə möhkəmlənməyib və real da görünmür. Bütün bunlar bir daha onu sübut edir ki, M.Ə.Rəsulzadəyə qarşı edilən hücumlar; onun türkçülüyə qarşı olması,; iran meyilli olması haqda düşüncələr yanlışdır və böyük səhvdir. Onun dediyinə görə Lenin kommunuzmi utopya olduğu kimi, Turan dövlətinin qurulması da utopyadan başqa bir şey deyildir. O, mədəni turançılığı həmişə əsas götürmüşdür ki,bu ərazilərdə yaşayan türk və türk olmayan xalqların mədəni birlik ideya və əlaqələrinin genişləndirilməsini,təşəkkül tapmasını real hesab edərək qəbul edirdi və deyirdi.O,vahid mədəni birliyin tərəfdarı kimi həmişə çıxış etmişdir.Bu ideya Azərbaycandada hesab edirəm ki Azərbaycan dövlətinin bətnində otuzdurulmuş Azərbaycan Dövlət Bayrağından doğan Azərbaycançılıq ideologiyasında şübhəsiz öz tarixi aspektini  o cümlədən Rəsulzadə konsepsiyasından bəhrələndiyinə sübutdur.

-Düşünürəm ki, xalqımız çox qarışıb, aşılanıb. Unutmayaq ki, müxtəlif bölgələrdə tarı, sazı və muğamı qəbul edən, etməyənlər var. Daha doğrusu, bunlardan hansısa birini eşitmək kimin üçünsə xoşdur. Siyasi tarixi cəhətdən də “Əsrimizin Səyavuşunu” tam şəkildə bütün Azərbaycan üçün şamil etmək düzgün olmazdı. Lakin bəs bizə avropa, islam, ərəb, türk mədəniyyətlərinin təsirləri hansı gücdədir?

-Dünyada öz areallarında fəaliyyət göstərən Çin – Hind mədəniyyəti var. Islam və İran mədəniyyəti Avropa mədəniyyətinin ciddi təsiri altındadır. Məhz buna görə də buna uyğun formalaşırıq, inkişaf edirik. Əslində bütövlükdə ərəb mədəniyyətinin özü də islam mədəniyyətinin içində olub. Avropanın əxz elədiyi də islam mədəniyyəti olub. Avropa nə qədər bunu inkar etsə də bu, belədir. Ondan bəhrələnərək coğrafiyanı, kimyanı, astronomiyanı və s. öyrənib. Nə qədər inkar etsələr də Avropa mədəniyyətinin yaranışının bir qolu antik yunan, digər qolu isə islam mədəniyyətindən ibarətdir. İslamdan əvvəl antik yunan və fars mədəniyyəti mövcud olmuşdur. Sonrakı dövrlərdə isə ərəb mədəniyyətinin və fars mədəniyyətinin özü də vahid islam mədəniyyətinin vahid mexanizmi kimi fəaliyyət göstərib. Müəyyən təriqət elementləri İran və Türkiyənin təsiri altında fərqlənsə də bütün bunlar vahid islam mədəniyyətini inkar etmir. Azərbaycan isə vahid islam mədəniyyətinin övladıdır ki, Qərb mədəniyyətini də mənimsəyir.

-Elə isə bəs hal – hazırda beynəlxalq güclərin bu sahədə fəaliyyəti hansı səviyyədədir?

-Mənim sizlə etdiyimiz söhbəti onlar qısa zaman şəklində əhaliyə birbaşa çatdıra bilirlər. Beynəlxalq güclər bütün təbliğat vasitələrimizi və nəhayətdə xalqımızı ucuz şou məhsullarıyla beynimizi zəhərləməklə məşğuldurlar. Çox təəssüf ki, buna əhəmiyyətli dərəcədə nail olurlar və xalq aşılanır. Vəzifəmiz də indi heç olmasa özünün mədəni – mənəvi kökünü saxlayan hissəni qoruyub saxlamaqla Azərbaycanı qorumaqdan ibarətdir.

                                             Kim deyir ki ABŞ yalnız liberal dayaqlara söykənib?

-Sədri olduğunuz Vəhdət Partiyasının müxtəlif siyasi – ideoloji cərəyanların təsiri nəticəsində cəmiyyətin içərisində yaranmış qeyri-müəyyənliyə, sosial-ideoloji sahələr münasibəti hansı xətt üzrə qurulub və inkişaf edir.

-Bu Partiya dövlətə münasibətdə milli, cəmiyyətə münasibətdə sosial, fərdə münasibətdə liberal dəyərlərin biososioloji uyarlıqla azərbaycançılıq və dövlət bayrağının rəmzləri əsasında hüququn aliliyi yolu ilə optimal nisbətində özündə ehtiva edir. Dövlət, cəmiyyət və fərd arasında hüquqi münasibətlər olur. Bu zaman qanunvericilikdə dövlətə münasibətdə onun tələb etdiyi bütün məsələlərdə milli dəyərlər üstün götürülməlidir. Çünki biz milli dövlət quruculuğunu başa çatdıra bilməmişik. Qarabağı da almamışıq. Xocalının da qisası bizi gözləyir. Yenə deyirəm ki: milli dövlət deyəndə M.Ə.Rəsulzadənin milli dövlətçiliyindən danışırıq.

Keçək sosial münasibətlərə. Kim deyir ki, ABŞ yalnız liberal dayaqlara söykənib. Obama bu yaxınlarda qərar verdi ki, bir milyon dollara sahib amerikalının vergisi 30% olsun. Aşağı təbəqənin vergilərini azaltmaqla isə yeni iş yerlərinin açılması və dövlətin inkişafı üçün hərəkət etməklə sübut etdi ki, yenə də dövlətin sosial – iqtisadi inkişaf modellərini saxlamaq əsasdır. Ona görə deyirəm ki, hüquqi mübahisə yaranan zaman cəmiyyət və dövlət arasında sosial dəyərlər üstün götürülməlidir. Cəmiyyətin sosial təminatı lazımdır. Əks halda yırtıcı oliqarxlar, korrupsionerlər xalqı əzməkdə davam edəcəklər.

-Bəs liberal dəyərlərə partiyanızda münasibət necədir?

-Bizim Partiya fərdə münasibətdə liberal dəyərləri üstün sayır. Bu ona görə lazımdır ki, insan özünü azad hiss etsin, öz ailə sirri olsun. Dövlətə, millətə, fərdə münasibətdə bu üç dəyərin hamısı iştirak etməlidir. Bunları  bir – birinə qarşı qoymaq, ayrı seçkilik etmək olmaz. Bu təlim universal, sinergetik dəyərdir. Onu da deyim ki, praqmatizm kəlamını mən qəbul etmirəm. Praqmatizm mənfəət üzərində qurulandır, yəni zamana görə addım atmaqdır. Deməli, burada ideoloji dəyərlərdən danışmaq olmaz. Praqmatizm mənfəətə görə manipulyasiya etməyə imkan verir. Mən burada daha çox sinergizmi ortaya qoyardım. Sinergizm geniş mənada özündə təkcə mənfəət ehtiva etmir, həmçinin digər siyasi – mənəvi cəhətləri də özündə cəmləşdirir.

                               Allah insanı yaradan zaman kişini qadından güclü yaratmışdır.

-Maraqlıdır, bəs onda sosial uyarlıq deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?

-Biososioloji uyarlıq inkar olunmamalıdır. Ona görə ki, cəmiyyət təbiətin bir hissəsidir. Təbiətin qanunauyğunluqları nəzərə alınmalıdır. Biososioloji uyarlıq üçün demək istərdim ki, biogenetik qanun cəmiyyətin, fərdin, dövlətin inkişafında, təhtəlşüurda, hər yerdə üzünü göstərir. Ümumiyyətlə, bütün spiralvari hərəkətlərdə – cəmiyyətin inkişafında aramarfoz, ideoptasiya və degenerasiya olur. Aramarfoz – sonrakı nəslin əvvəlki nəslə nisbətən mütərəqqi vəziyyət kəsb etməsini, ideoptasiya – deyək ki, nə geriləmə, nə də mütərəqqi inkişafı nəzərdə tutur. Degenerasiya isə sonrakı nəslin əvvəlki nəsilə nisbətən tənəzzülə uğradığını göstərir. Bu həm də nəzəriyyələrə, proseslərə aiddir. Burada irsiyyət və dəyişkənlik qanunları hakimdir. Belə olan halda düşünürəm ki, insan təbii varlıq kimi özündə ruhu və fiziki olaraq rudimenti və atavizmi yaşadıb. Cəmiyyətdə və sosioloji proseslərdə bu özünü dominant şəkildə göstərir. Bunlardan birincisi patriarxal madərşahlıq əlaqələridir. Allah insanı yaradan zaman kişini qadından (istisnalar nəzərə almaqla) güclü yaratmışdır. Qəbilə dövründə qadının hansısa hakimiyyəti, başçılığı ola bilməz. Tayfalarda, dövlətlərdə də bu cür olub. Kişi və qadın təbiətən bərabər deyil və bu heç vaxt ola bilməz. Bizə qadın feminizmi lazım deyil. Kiminsə Allahın öz yaratdığı vəziyyətə qarşı çıxmaq, süni tarazlıq yaratmaq istəyidir. Belə tarazlıq müvəqqəti olacaqdır. Özünü kişi kimi hiss edən və etmək istəyən qadınlara və ya əksinə olanlara cəmiyyətdə münasibət təbiətə uyğun deyildir. Hesab edirəm ki, qadınlar döyüşə də bilər, lakin individual fərziyyələr ortaya çıxara bilsə də biososioloji uyarlığın qorunması mütləqdir. Qadın  mühafizəkar, kişi mühafizəçi və dəyişkən olmalıdır.

-Amma deyəsən bu məsələdə bəzən materialist və idealist nəzəriyyələrin dünya görüşləri toqquşur...

-Bu barədə Azərbaycanda və dünyada səmimi münasibət yoxdur. Ölkəmizdə öyrədici kitablar materialist dünya görüşü, darvinizmi əks etdirir. Bir çox dünya ölkələrində də belədir. Lakin hamı Allahdan danışır. Əgər danışırsansa, kitabların kvalifikasiya olunmalıdır. Bunun da əsasında Allah – Təalanın müqəddəs kitablarda göstərdiyi Adəm və Həvvadan gələn xətt əsas götürülməlidir. Bizdə dərslik kitabları darvinizmdən, özümüz isə dindən, Allahdan, “Qurandan” danışırıq. Bunu başqa sahələrə də yönəldərdim...

                                  Allah yaradandırsa,”səlisdirsə”,”qeyri-səlis” nəzəriyyə ola bilməz.

-Tahir bəy, altıncı hissim mənə xəbər verir ki, indi siz Rafiq Əliyevin danışdığı “qeyri – səlis” nəzəriyyədən, mülahizələrdən danışacaqsınız.....

-Altıncı hiss səndə varsa (gülə – gülə) səndən nə isə çıxacaq...R.Əliyev “Allahdan başqa hər şey “qeyri – səlisdir” deyir. Əgər hər şeyin bünövrəsi, yaradıcısı Allahdırsa və O, mütləqdirsə, “səlisdirsə”, onda “qeyri – səlis” nəzəriyyənin mahiyyəti və əhəmiyyəti nədir? Lütvizadə Allahdan bəhs edirmi? Rafiq müəllim hətta ictimai hadisələri çox “səlis qiymətləndirir. “Qeyri – səlis” ateist nəzəriyyə olmalıdır. Onda heç nə səlis deyil və ya Allah yaradandırsa, “səlisdirsə”, “qeyri – səlis” nəzəriyyə ola bilməz. Yalınız ateizmdə Allah yaradan yox, yaradılandır, tənzim edən yox, tənzim üçün uydurulandır. Rafiq müəllimə böyük hörmətim olsa da mən belə düşünürəm. Bunun izahını istərdim. Bütün bunları məşhur nisbilik nəzəriyyəsi haqqında da demək olar.

-Çox maraqlıdır.

Bəli,Albert Eynşteynin “iki qardaş” nəzəriyyəsində ümumi və xüsusi nisbilik nəzəriyyəsində sürət çox olduqca zaman azalır. İşıq sürətinə yaxın sürətdə zamanın dayanması baş verir. Nisbilik nəzəriyyəsi bir yandan ateist nəzəriyyə kimi ortaya çıxır, digər yandan isə dini postulatları təsdiqləmirmi? Peyğəmbərimiz Boruq (bərq) atın üstündə meraca çıxanda zaman çox az keçmişdi. Allahın mütləqliyindən danışarkən bunun adı heç olmasa “qeyri – səlis fizika” və ya “qeyri – səlis riyaziyyat” olsa idi, yenə dərd yarı idi. Yoxsa ümumdünya qanunu kimi qələmə verməklə dindarlıq bir araya sığmır. Insan zor, zər, sər vasitəsilə qalib gəlir. Getdikcə intelektin rolu artır.

Həzrət Əli demişdir:”Bilməliyik ki haradan gəlirik,haradayıq,haraya gedirik”və necə gedirik.

-Hər şeyin başlanğıcı olduğu kimi sonu da vardır. Ona görə də sonda daha nə demək istərdiniz?

-Vəhdət Partiyası yeganə partiyadır ki, biososiloji uyarlığa fikir verir və bu çox əsasdır. Bizim partiyamız siyasi cəhətdən qorxu yaratdığı üçün ona çox güclü zərbələr oldu və razılaşaq ki, onu əhəmiyyətli dərəcədə zəiflətməyə nail oldular. Bu ideyanı qorumaq lazımdır. Çünki bu ideologiya M.Ə.Rəsulzadənin azərbaycançılığıdır, müsavatçılığıdır və dövlətimiz də bunun üzərində qurulmalıdır. Nə üçün Əli bəy Hüseynzadə müsavatçılığı qəbul etdi? Çünki Azərbaycanın kökü “Əsrimizin Səyavuşu”ndadır, Türk və İran, ata və ananın sintezindən yaranan Azərbaycanın övladı olmağımızdadır. Sən valideynlərindən imtina edə bilməzsən! Etsən də onlar olub və qanında, canında var. Bundan uzaqlaşmaq olmaz, olsan vassal olarsan, özünü itirərsən... Milli şovizinmə qarşı çıxmaq, mədəniyyəti inkara gətirməməlidir. Biz Xaqanini, Nizamini inkar etmirik, farsca yazmalarına təəssüf etmək olar, lakin təmsil etdikləri azərbaycançılığın hansı mədəniyyətdən qaynaqlandığını gizlətmək lazım deyil.Həzrət Əli demişdir: “Bilməliyik ki, haradan gəlirik, haradayıq, haraya gedirik” və necə gedirik.

Baba Allahnəzərov