“Baş nazirin vəziyyətə nəzarəti saxlamaq şansı kifayət qədər yüksəkdir”

Yenixeber.org: Göründüyü kimi, Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyini həyata keçirmək üçün bütün mümkün resurslardan istifadə etməyə yönəlmiş qüvvələr var. Son günlər baş verənlər buna sübutdur.

Ermənistan İstintaq Komitəsi öz saytında ölkədə hakimiyyəti ələ keçirməyə hazırlaşmaqda şübhəli bilinən şəxsin saxlanıldığını açıqlayıb. Hüquq-mühafizə orqanı bildirib ki, mayın 21-də polisə hakimiyyəti qəsb etməyə hazırlıq barədə məlumat daxil olub: “Bununla bağlı İstintaq Komitəsinin dövlət əleyhinə, konstitusiya quruluşunun əsaslarına və ictimai təhlükəsizliyə qarşı cinayətlərin istintaqı üzrə baş idarəsində cinayət işi açılıb və vətəndaş G.G.-nin tutulması barədə qərar qəbul edilib”.

Hesabatda açıqlanır ki, hökumət əleyhdarı olan şəxs Ermənistan rəhbərliyinin xarici və daxili siyasətinə qarşı çıxıb və naməlum şəxslərlə birlikdə hakimiyyəti qəsb etmək, hökumət, parlament və polis binalarını ələ keçirmək, hökumətin və Milli Məclisin səlahiyyətlərini ələ keçirmək niyyətində olub. İdarədən bildiriblər ki, o, mayın 26-da keçirilən mitinqdə planlarını həyata keçirməyi planlaşdırırmış.

Başqa bir halda isə Ermənistanın üçüncü Prezidenti Serj Sarqsyan açıq bəyanatla çıxış edib: “Biz hər şeyə hazırıq ki, “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı uğur qazansın və hakimiyyət dəyişikliyi olsun”.

Jurnalistlərin “çoxları keçmişlərinin qaytarılmasından qorxurlar” replikasına Sarqsyan belə cavab verib: “Qorxurlarsa, qoy soyuq su içsinlər. Bizim qayıtmağa həvəsimiz yoxdur. Bizə hakimiyyət lazım deyil, biz yalnız hakimiyyəti dəyişmək ideyasını həyata keçiririk”.

Onun sözlərinə görə, “Vətən naminə Tavuş” hərəkatı geniş vüsət alıb və bütün imkanlardan düzgün istifadə olunarsa, uğur qazana bilər: “Məncə, hakimiyyət hər hansı müxalif fikirli adamı, vətəninin gələcəyini düşünən, cəmiyyətin parçalanmasına qarşı şəxsi tənqid etmir, ona böhtan atır. Biz Erməni Apostol Kilsəsinin Tavuş yeparxiyasının başçısı, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın təklif etdiyi namizədliyi dəstəkləyəcəyik”.

Bu cür aktivləşmənin, belə ritorikanın səbəbi nədir? Kiminsə Paşinyanı tez bir zamanda devirməsi çox vacibdirmi? Bunu Azərbaycanla sərhədlərin delimitasiyası və onunla sülh sazişinin imzalanması istiqamətində irəliləyişin əldə olunması ilə izah etmək olarmı?

Suallarımızı tanınmış əcnəbi ekspertlər cavablandırıblar.

Almanitalı politoloq, “WeltTrends” Beynəlxalq Siyasət İnstitutunun (Potsdam) professoru Aleksandr Rar:

“Ermənistanda hakimiyyət uğrunda mübarizənin necə getdiyini uzaqdan qiymətləndirmək çox çətindir. Mənim nöqteyi-nəzərimə görə, istənilən hakimiyyət dəyişikliyi zorakılıqla deyil, demokratik yolla həyata keçirilərsə, qanuni sayılır. Hətta Almaniyada da dövlət çevrilişinə cəhdlər var. Məsələn, indi Almaniyada Bundestaqı ələ keçirmək istədikləri silahlar tapılan bir qrup şəxs mühakimə olunur”.

Rusiyalı politoloq Mixail Neyjmakov:

“Bakı ilə İrəvan arasında danışıqların intensivləşməsi bu və ya digər şəkildə Ermənistanda etiraz kampaniyasına səbəb olacaq. Biz xatırlaya bilərik ki, bu ölkədə, məsələn, 2022-ci ilin yazında, sülh sazişi üzrə əvvəlki intensiv dialoq dövrü fonunda, yeri gəlmişkən, sərhədlərin delimitasiyası məsələsi gündəmə gələndə - 2022-ci ilin yazında da fəal müzakirə olunmağa başladı.

Nəzərə almaq lazımdır ki, birincisi, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası məsələsi əvvəlcə sərhəddəki silahlı insidentlərdən daha böyük etiraz potensialına malik idi. Hərbi eskalasiyanın sıçrayışları əhalinin əhəmiyyətli bir hissəsində narahatlıq və laqeydliyi artıra bilər. Dünya təcrübəsinin göstərdiyi kimi, böhranlı vəziyyətdə ictimaiyyətin əhəmiyyətli bir hissəsi çox vaxt ölkə rəhbərliyinin ətrafında birləşməsə, belə hallarda siyasi sabitliyin pozulmasının çox böyük risklər daşımasından ehtiyat edir. Əksinə, aktiv danışıqlar hərbi təhlükənin qismən də olsa səngiməsi deməkdir. Bu da o deməkdir ki, ictimaiyyətin hakimiyyətdən gözləntiləri artır. Bir qayda olaraq, müxalifət bununla oynamağa çalışır”.

İkincisi, məhz sərhədlərin delimitasiyası məsələsi o müxalifətçilərin gündəmə gəlməsinə münbit şərait yaradır ki, onlar üçün başqa şəraitdə bunu etmək daha çətin olardı. Məsələn, kilsə iyerarxının Baş nazir postuna potensial namizəd kimi qiymətləndirilə biləcəyi vəziyyət (Ermənistanın müxalifət və media mühitində arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanla bağlı müzakirələr çərçivəsində olduğu kimi) məhz xarici siyasət və təhlükəsizlik sahəsində çətinliklər kontekstində olduqca mümkündür. Məsələn, narazılıqlar sosial-iqtisadi gündəmdə olsaydı, arxiyepiskopun şansları daha az ehtimal edilərdi.

Üçüncüsü, 2020-ci ilin payızındakı 44 günlük müharibədən, təxminən 3,5 il keçir. Və dünya təcrübəsi göstərir ki, əgər hakim qrup onun üçün uğursuz olan hərbi münaqişə başa çatdıqdan sonra ilk bir-iki ay ərzində vəziyyətə nəzarəti saxlaya bilirsə, onun üçün risklər məhz bu münaqişənin özünün olduğu bir şəraitdə arta bildiyi üçün, bir çox şəkildə arxa plana keçir. Məsələn, xatırlayaq ki, Yuqoslaviyada bir vaxtlar Slobodan Miloşeviçin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması NATO-nun 1999-cu ilin mart-iyun aylarında Müttəfiq Qüvvələrinin əməliyyatından qısa müddət sonra deyil, yalnız 2000-ci ilin oktyabrında baş vermiş “Bulldozer İnqilabı” çərçivəsində baş vermişdi.

Bu mənada, ümumilikdə, 2021-2023-cü illərdə Bakı ilə İrəvan arasında yaranmış gərgin vəziyyət daha çox Ermənistanda Nikol Paşinyan hökumətinin hakimiyyətdə qalması baxımından daxili siyasi vəziyyətin “donmasına” səbəb oldu. Əksinə, xarici siyasətdə daha sakit vəziyyət gələcəkdə “tarixi qisas partiyası” kimi tərəfdarları cəlb etmək üçün əlavə imkanlar yarada bilər. Eyni zamanda, belə bir dalğa ilə hakimiyyətə gələcək siyasətçilərin hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə reallıqda böyük xarici siyasət konfliktinə köklənmələri lazım deyil.

Ümumiyyətlə, müxalifət vaxtaşırı Ermənistan hökumətinin mövqeyinin gücünü sınayacaq, lakin hələlik Nikol Paşinyanın vəziyyətə nəzarəti saxlamaq şansı kifayət qədər yüksəkdir. Əksinə, onun üçün daha əhəmiyyətli risklər 2026-cı ildə keçiriləcək növbəti parlament seçkiləri ərəfəsində müşahidə oluna bilər”.(AYNA)