Mixail Sergeyev

“Nezavisimaya qazeta”, 11.10.2020

Yenixeber.org: Dağlıq Qarabağdakı döyüşlər Rusiya silahlarının potensial alıcıları üçün vacib məlumatlar verib. Zirehli maşınlara və nəqliyyat vasitələrinə qarşı ən təsirli alət dronlar olub. Sovet dövründə yaradılan hava hücumundan müdafiə sistemlərinin məhv edildiyi barədə məlumatlar var. Hər iki tərəf hərbi texnika itkisinə məruz qalıb. Ancaq əvvəllər münaqişənin qarşısını almaq və çəkindirmək məqsədləri ilə izah edilən Ermənistana və Azərbaycana simmetrik silah tədarükünü bərpa etmək Rusiya üçün çox çətin olacaq.

Rusiyanın Azərbaycan və Ermənistana silah tədarükünün orta illik həcminin 100 milyon dolları keçdiyini və ən yaxşı illərdə 1 milyard dollara yaxınlaşdığını artıq yazmışıq.

Stokholm Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) məlumatına görə, Rusiya silahlarının Azərbaycanın müdafiə məhsullarının ümumi idxalındakı payı təxminən 22% təşkil edib. Ermənistanda da son 5 ildə hərbi texnika alışının demək olar ki, hamısı Rusiyanın payına düşür.

Son vaxtlara qədər Rusiya həm Azərbaycana, həm də Ermənistana silah tədarük və bunu münaqişə tərəflərinin qarşılıqlı məhdudlaşdırılması tədbirləri ilə izah edib. Ancaq müharibənin isti mərhələsində bu cür çatdırılma çətin olacaq.

Atəşkəs razılaşması imzalanarkən, tanınmamış Dağlıq Qarabağ Respublikasının qüvvələri 165 Azərbaycan pilotsuz təyyarəsi, 16 helikopter, 17 təyyarə, 510 zirehli texnika və 4 “TOS-1A” alovlanma qurğusunun məhv edildiyini bildirib.

Bakının verdiyi məlumata görə, Ermənistan Silahlı Qüvvələri 5 “T-72” tank;, 6 “D-20” və “D-30” haubitsası, 5 yük maşını, 11 digər nəqliyyat vasitəsi, 3 BM-21 “Qrad MLRS”, 5 “Qvozdika” özüyeriyən silahı, 8 hava hücumundan müdafiə sistemi və 1 radar stansiyasını itirib.

Bütün bu məlumatlar ehtimal ki, şişirdilib. Ancaq daha az miqdarda itirilən texnikanın dəyişdirilməsi belə, iki münaqişə tərəfindən 300 milyon dolları aşan ümumi xərc tələb edəcək və Rusiyanın “S-300” kompleksi də Ermənistanda məhv edilmiş hava hücumundan müdafiə sistemləri siyahısına daxil edilərsə, o zaman xərclər 400 milyon dollara yaxınlaşa bilər.

Ancaq Rusiya silahlarının münaqişə ocağına birbaşa qanuni çatdırılması bu gün qeyri-mümkündür. Nəticədə, mövcud münaqişənin kəskin mərhələsində Belarus “Polonez”inin Azərbaycana gizli çatdırılması ilə bağlı şübhələr belə beynəlxalq qalmaqala səbəb ola bilər.

“Döyüş əməliyyatları başlamazdan əvvəl Rusiya güc tarazlığı üçün qarşıdurmanın hər iki tərəfini silahlandıra bilərdi. Rus silahlarının Bakı və İrəvana satılması, böyük bir müharibənin qarşısının alınması və çəkindirmə tədbirləri ilə izah edilib. Bu gün bu mülahizələrin işə yarayacağı ehtimalı azdır”, – deyə hərbi müşahidəçi Aleksandr Qolts bildirib.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Rusiya hərbi təchizatı üçün çox gəlirli bir müştəri idi. Eyni zamanda, Bakı, İrəvandan fərqli olaraq, silahları Rusiya kreditləri ilə deyil, real pulla alırdı.

Qolts Rusiya silahlarının Azərbaycana ən yüksək tədarükünü 1 milyard dollar olaraq qiymətləndirir. İndi belə imkanlar, tezliklə ortaya çıxmayacaq.

Sovet İttifaqı dövründə hazırlanmış Rusiya silah ixracatı üçün başqa bir məhdudiyyət pilotsuz təyyarələrin yüksək səmərəliliyindən irəli gəlir. Hava hücumundan müdafiə sistemləri modelləri dronların olmadığı zaman yaradılıb.

Qolts bildirib: “Xarici alıcılar pilotsuz təyyarələrə müqavimət göstərməyi bacaran yenilənmiş və ya ən yeni hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə maraqlanacaqlar. Bundan əlavə, potensial alıcıların qısa və orta mənzilli hava hücumundan müdafiə vasitələri almaları lazım olacaq”.

O, Rusiya Federasiyasının bu gün sadəcə sahib olmadığı türk pilotsuz uçan sistemlərinə ciddi bir tələbin olacağını proqnozlaşdırır.

Bəzi potensial alıcılar həm əhaliyə, həm də düşmən silahlı qüvvələrinə böyük ziyan vura bilən Rusiyanın çoxsaylı raket sistemləri ilə maraqlanacaqlar. Baxmayaraq ki, bu cür silahlar İkinci Dünya müharibəsi dövrünə aid edilir.

Strategiya və Texnologiyaların Təhlili Mərkəzinin direktoru Ruslan Puxov bildirib: “Hələlik yalnız ilkin nəticələr çıxarmaq olar. Onlar idarəetmə sistemlərinin, kəşfiyyatın, elektron müharibələrin, rabitə və hədəf təyinetmənin günümüzdə tank və top silahlarından daha vacib olmasından ibarətdir”.

Azərbaycan ordusunun uğurları ən müasir kəşfiyyat və hədəf təyinetmə vasitələrinin istifadəsi ilə əlaqələndirilib. Bu cür avadanlıqların bəzi növlərini, Puxovun fikrincə, Rusiya ixrac edə bilər. “Ancaq Rusiya Federasiyasında sadəcə dron aparatları yoxdur”.

Tərcümə: Strateq.az