Təhsil naziri Emin Əmrullayevin “Məktəblərdə ixtisarlar davam edəcək. Biz bunu ixtisar deyil, səmərəlilik yanaşması hesab edirik” fikri səsləndiyi andan bəri cəmiyyətin sualı təkcə dəyişməyib — daha da dərinləşib: şagird sayı 40 nəfərə çatmış siniflərdə müəllim dərs keçə bilmirsə, daha hansı “səmərəlilikdən” danışırıq?

Yenixeber.org: Bu cümlə mahiyyətcə iki ciddi problemi gizlədir:

1. Təhsil sistemindəki real yükün inkarı
2. İxtisarların “səmərəlilik” adı ilə kosmetik şəkildə təqdim olunması

1. Səmərəlilik, yoxsa sadəcə kadr azaldılması?

Dünyanın heç bir inkişaf etmiş təhsil sistemində siniflər 35–40 nəfərlik olmur. 21-ci əsrin tədris standartlarına görə, ideal sinif 15–20 nəfər, maksimal hədd isə 24–26 nəfər sayılır. Bizdə isə şagird sayı onsuz da maksimum həddi keçib. Müəllim fiziki olaraq 40 uşaqla fərdi iş qura bilmirsə, motivasiya və davranış idarəçiliyi çətinləşirsə, dərsin keyfiyyəti avtomatik düşürsə — bəs ixtisarlar bu yükü necə “səmərəliləşdirəcək”?

Əslində baş verən budur:

Müəllim sayı azalır
Mövcud müəllimlərin yükü artır
Siniflərin sayı böyüyür
Keyfiyyət isə daha da aşağı düşür

Bütün bunlara “səmərəlilik” demək isə yalnız terminlərlə manipulyasiyadır.

2. 40 nəfərlik sinifdə keyfiyyət gözləmək absurddur

Nazirliyin özünün qəbul etdiyi kurikulum və metodik göstərişlər var:

Fərdiləşdirilmiş təlim
Differensial yanaşma
Şagirdin inkişaf dinamikasının monitorinqi
Riyazi, dil, sosial bacarıqların mərhələli inkişafı

Bu modellər 40 nəfərlik sinifdə necə tətbiq ediləcək?
Bu, sadəcə mümkün deyil.

Fərdiləşdirilmiş yanaşma tələb edən sistemdə şagird kütləsinin artırılması tam əksinə aparır — keyfiyyəti öldürür.

3. “Ixtisar deyil” demək məsuliyyətdən yayınmaqdır

Hər bir struktur dəyişiklik sosial nəticə yaradır. Müəllim işini itirirsə, bu ixtisardır. Bunu “yox, bu əslində səmərəlilikdir” deyə yumşaltmaq sadəcə siyasi dil oyunudur.

Əgər doğrudan da səmərəlilik iddiası varsa, suallar çox sadədir:

Müəllim sayının azalması tədris yükünü necə yüngülləşdirəcək?
Böyük siniflərdə şagirdlərin inkişafı necə təmin olunacaq?
Müəllimin psixoloji tükənmişlik səviyyəsi necə azalacaq?
Keyfiyyət aşağı düşərkən nəticə necə artacaq?
Bu sualların heç birinə real cavab yoxdur.

4. Reallıq: müəllim artıq çatdırmır

Bu gün çox məktəbdə vəziyyət belədir:

1 müəllim 35–40 uşaqla işləyir

Fərdi işi aparmaq mümkün deyil
Davranış problemləri artır
Şagirdlər arasında fərqlər böyüyür
Müəllim yanır, tükənir, bezir

Əgər bu real yükün üstünə bir də ixtisar əlavə edilirsə — bu artıq səmərəlilik deyil, sistemli çökmə strategiyasıdır.

5. Səmərəlilik nədir və nə deyil?

Səmərəlilik — resursların optimallaşdırılmasıdır.
İxtisar isə — resursların yığışdırılmasıdır.

Azərbaycan təhsil sistemində isə hazırda edilən:

optimallaşdırma deyil,
rasional idarəetmə deyil,
struktur çevikliyi deyil.

Sadəcə:
“büdcəyə qənaət naminə kütləvi ixtisar” modelidir.

Əgər siniflər kütlələşirsə, müəllim çatdırmırsa, təhsilin keyfiyyəti düşürsə — bu prosesə “səmərəlilik” adı vermək təhsilin özünə hörmətsizlikdir.

Doğru termin budur:
İxtisarlar davam edir və bu ixtisarlar təhsil keyfiyyətini daha da aşağı salacaq.(tehsil.media)