İranın Ali dini liderinin beynəlxalq məsələlər üzrə müşaviri, keçmiş xarici işlər naziri Əli Əkbər Vilayətinin “Azərbaycan gözümüzün nurudur”, “Azərbaycana hücum olsa, qarşısında İranı görəcək”, “Hər bir iranlı azərbaycanlıdır”, “İran Azərbaycanı heç vaxt işğal etmək və ya ona nəzarəti ələ keçirmək istəməyib” və s. fikirlərinin əks olunduğu son məqaləsi geniş müzakirələr doğurub.

Yenixeber.org: Politoloq Qabil Hüseynli buna cavab olaraq maraqlı tarixçəni xatırladıb. O bildirib ki, Vilayəti xarici işlər naziri olarkən hökumətin Güney Azərbaycana sərmayə qoyulması ilə bağlı müzakirəsi zamanı demişdi: “Oraya sərmayə yatırmayın, onsuz da onlar bizdən ayrılacaq!” Vilayətinin bu sözlərini əks etdirən səs yazısı da yayılmışdı”.

Qabil Hüseynli uzun müddət dövlət müşaviri vəzifəsini daşıyıb və İranın Azərbaycana siyasətini də yaxşı bilir.

Guya Azərbaycanın müstəqilliyinin elan olunduğu gün “Azərbaycana səfərə gəlməsi”nə gəlincə, Vilayəti Azərbaycana deyil, artıq yıxılmış və yerində müstəqil respublikalar yaranan SSRİ-yə səfər edib.

Bununla bağlı tarixçi alim Zaur Əliyev “İzvestiya” qəzetinin 27 noyabr 1991-ci il tarixli sayında dərc edilən məqaləni paylaşıb. Sözügedən məqalədə Vilayətinin “Exo Moskva” radiostansiyasına dediyi bu fikirlər xatırladılıb: “Biz Azərbaycanın müstəqilliyini tanımaq niyyətində deyilik. Bu respublika ilə münasibətlərimiz Sovet İttifaqı çərçivəsində inkişaf etdiriləcəkdir”.

Məqalə müəllifi bunu Rusiya üçün “sürpriz”, “şiə qardaşının” müstəqilliyini tanıyacağını gözləyən Bakı üçün isə “soyuq duş” olduğu bildirir.

Məqalədə açıq şəkildə vurğulanır ki, İran məhz SSRİ-nin müsəlman ölkələrinin, xüsusilə Azərbaycanın müstəqilliyini tanımaqda maraqlı deyil. “İranın şimalında on milyon (rəqəm təhrif edilib, hələ o zaman İran Cənubi Azərbaycanda 22 milyon azərbaycanlı yaşadığını bildirmişdi – red.) azərbaycanlı azlıq yaşayır. Azərbaycanın müstəqilliyi bu regionda separatizmi gücləndirə bilər – halbuki hazırda da az deyil”, - məqalədə qeyd edilib. Həmçinin bildirilib ki, İran “SSRİ-nin qorunmasında maraqlıdır”.

Sosial şəbəkələrdə buna reaksiya verən güneylilər isə Vilayətinin “əslim Əlburz dağlarının ətəyindəndir” sözlərinə diqqət çəkiblər və onun yalan danışdığını, azərbaycanlı olmadığını vurğulayıblar.

İranın hazırda “Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan “ilk ölkələrdən” olması barədə iddialara gəlincə, bu da həqiqəti əks etdirmir. Yazıldığı və iddia edildiyi kimi, İran Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk 5 ölkə içərisində deyil.

Azərbaycan Müstəqilliyin Bərpası haqda Konstitusiya Aktını 18 oktyabrda qəbul edib. Müstəqilliyimizin tanınması ardıcıllığı isə belədir:

Türkiyə – 9 noyabr 1991

Estoniya – 6 dekabr 1991

Rumıniya – 11 dekabr 1991

Pakistan – 12 dekabr 1991

Litva – 20 dekabr 1991

İsveçrə – 23 dekabr 1991

İsrail – 25 dekabr 1991

İran – 25 dekabr 1991

Böyük Britaniya – 26 dekabr 1991

Macarıstan – 26 dekabr 1991

Avstraliya – 26 dekabr 1991

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri – 26 dekabr 1991

Hindistan – 26 dekabr 1991

Misir – 26 dekabr 1991

Polşa – 27 dekabr 1991

Çin – 27 dekabr 1991

Xorvatiya – 28 dekabr 1991

İndoneziya – 28 dekabr 1991

Finlandiya – 30 dekabr 1991

Səudiyyə Ərəbistanı – 30 dekabr 1991

Liviya – 30 dekabr 1991

Mərakeş – 30 dekabr 1991

Belçika – 31 dekabr 1991

Danimarka – 31 dekabr 1991

Lüksemburq – 31 dekabr 1991

Niderland – 31 dekabr 1991

Yunanıstan – 31 dekabr 1991

İspaniya – 31 dekabr 1991

Yaponiya – dekabr 1991

İtaliya – 1 yanvar 1992

Norveç – 2 yanvar 1992

İraq – 2 yanvar 1992

Fransa – 3 yanvar 1992

Albaniya – 4 yanvar 1992

Portuqaliya – 7 yanvar 1992

Çexiya – 8 yanvar 1992

Latviya – 8 yanvar 1992

Almaniya – 12 yanvar 1992

Bolqarıstan – 14 yanvar 1992

Avstriya – 15 yanvar 1992

İsveç – 16 yanvar 1992

İslandiya – 19 yanvar 1992

ABŞ – 28 fevral 1992

Vatikan – 23 may 1992 və s.

Başqa sözlə, İran Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan 8-ci ölkədir və İsraillə eyni gündə tanıyıb. İran həmin gün Ermənistanın da müstəqilliyini tanıyıb və artıq bir müddətdir Ermənistanla qurduğu əlaqələri rəsmiləşdirib.

27 noyabrda dərc edilən məqalədə də bildirilirdi ki, Azərbaycanın müstəqilliyi bir ay 10 gündür elan edilsə də, yalnız Türkiyə tanıyıb. Yəni Azərbaycanı müstəqilliyini elan etdikdən sonrakı təxminən 50 gün ərzində tanıyan tək ölkə Türkiyə olub. Yalnız 9 dekabrdan başlayaraq, Estoniya, Litva və Pakistandan sonra digər Avropa ölkələrinin müstəqilliyi tanıması yolunda addımlar atması İranı da bu sıraya qoşulmağa və “vilayətiləri” fikrini dəyişməyə məcbur edib.

Yeri gəlmişkən, Azərbaycanın müstəqilliyi 29 dekabrda keçirilən referendumla təsdiqlənib, dərhal sonra - 30 dekabrda Səudiyyə Ərəbistanı müstəqilliyimizi tanıyıb və Ermənistan işğalçı olduğu üçün bu ölkə ilə 30 il boyunca heç bir diplomatik əlaqə qurmayıb – İrandan fərqli olaraq. //axar.az//