Bakıda 15 erməni separatçısının, o cümlədən Qarabağın dağlıq hissəsində qanunsuz rejiminin keçmiş rəhbərləri Araik Arutyunyan, Bako Saakyan, Arkadi Qukasyan və başqalarının məhkəməsi davam edir.

Yenixeber.org: Məhkəmə bütün müttəhimləri tərcüməçi və vəkillərlə təmin edib. İşdə 531 min zərərçəkmiş və onların nümayəndələri iştirak edir. Təqsirləndirilən şəxslərə hüquq və vəzifələri erməni dilində izah edilir. İclas Bakı Məhkəmə Kompleksində yerləşən Bakı Hərbi Məhkəməsində hakim Zeynal Ağayevin sədrliyi və hakimlər Camal Ramazanov və Anar Rzayevin iştirakı ilə keçirilir.

Ermənistan Milli Məclisinin spikeri Alen Simonyan yanvarın 21-də  parlamentdə jurnalistlərlə keçirdiyi görüşdə bu məhkəmə prosesi ilə bağlı açıqlama verib: “Biz baş verənləri izləyirik, lakin əlavə edəcək bir şey yoxdur. Hadisələr təəssüf doğurur, lakin ümid edirik ki, məhkəmə prosesi başa çatdıqdan sonra bu insanların geri qaytarılması, azadlıqları ilə bağlı məsələlərin müzakirəsi və ya problemin həlli üçün imkan yaranacaq”.

“Dağlıq Qarabağın” keçmiş “rəsmi şəxslərinin” Ermənistanın bu istiqamətdə kifayət qədər səy göstərmədiyi iddiasına toxunan spiker bildirib: “Mən hesab edirəm ki, onlar bu məsələyə müdaxilə etməsələr və səssiz qalmağa çalışsalar, daha yaxşı olar. Biz onların müdaxilələrinin nəticələrini gördük. Onların ən düzgün davranışı - susmaqdır. Onlar Ermənistan Respublikasında müəyyən statusa malik insanlardır, bəziləri vətəndaş, bəziləri isə qaçqındır. Ermənistan Respublikasında bir hakimiyyət var və qərarları biz qəbul etməliyik, onlar isə buna tabe olmalıdırlar. Ayrı gündəm yaratmaq cəhdi işə yaramayacaq və buna icazə verməyəcəyik”.

Alen Simonyan əlavə edib ki, “Ermənistanın qonşularından heç birinə qarşı ərazi iddiaları yoxdur və heç vaxt olmayıb”.

Bu məsələdə onunla mübahisə etmək olar. Amma bundan da maraqlı məqamlar var. Məsələn, keçmiş “DQR”-in keçmiş rəhbərlərini məhkəmə prosesindən sonra nə gözlədiyi daha maraqlıdır. Azərbaycan rəhbərliyi onları kim olaraq qəbul edir? Məlum olduğu kimi, Ermənistan və Azərbaycan hələ də yekun sülh sazişi imzalamayıb və sənədin bir neçə bəndi üzrə razılığa gələ bilmirlər. Məntiqi olaraq sual yaranır: Bakı müəyyən müddətdən sonra bir sıra məsələlərdə güzəşt müqabilində Ermənistan hökumətinə Qarabağ separatçılarını geri qaytarmağı təklif edə bilərmi? Məsələn, Ermənistan hökumətinin Konstitusiyaya dəyişikliklərinə razılaşması, eləcə də Zəngəzur dəhlizinin qatar və avtomobillər üçün gömrük yoxlaması olmadan istifadəsinə icazə verməsi kimi.

Digər tərəfdən, bu şəxslər Paşinyan komandası üçün elə bir dəyərə malikdir ki, Ermənistan bu cür dəyiş-düyüşə razılıq versin?

Suallarımızı politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu cavab verib.

O, Bakının bu şəxsləri sülh sazişinin əldə olunması üçün aparılan danışıqlar prosesində alver predmeti kimi nəzərdən keçirdiyini istisna etmir. 

“Lakin belə yanaşmanın nə Azərbaycanın maraqları, nə də Ermənistan rəhbərliyinin mövqeyi baxımından heç bir perspektivi yoxdur. Məsələ ondadır ki, bu adamlar Ermənistanın ictimai-siyasi spektrinin ölkənin indiki hakimiyyətinə müxalif olan təbəqəsinə aiddirlər. Ermənistan hakimiyyəti sadəcə olaraq ictimaiyyət üçün oynamalı, guya onların azadlığa çıxmasını istədiyini, bunun üçün hər şeyə hazır olduğunu göstərməlidir.

Amma onların azadlığa buraxılması müqabilində Bakının hipotetik olaraq təklif etdiyi şərtlər bizim milli maraqlarımıza zidd olardı. Yaxud, Ermənistan dövlətinin maraqlarına və s. Yəni, hesab edirəm ki, belə bir ssenari ortaya çıxsa, Ermənistan tərəfi fəaliyyət sahəsi üçün Azərbaycan tərəfindən qat-qat geniş imkanlar əldə edəcək. Niyə? Çünki bu insanlar bir ölkə olaraq Azərbaycana, onun xalqına, dövlətçiliyinə çox böyük ziyan vurublar. Hakimiyyət Ermənistan tərəfindən müəyyən güzəştlər müqabilində onları azad etməyə razı olsa, bunu azərbaycanlılara izah etmək çox çətin olacaq. Xalq bunu milli maraqların hakimiyyət tərəfindən spekulyasiyası kimi qəbul edəcək. Ümid edirəm ki, hakimiyyət bunu anlayır. Ən azından, bu adamlar hökm çıxarılandan sonra bir müddət Azərbaycan həbsxanalarında yatacaqlar. Çünki onların ölkəmizə, xalqımıza qarşı törətdikləri cinayətlərin miqyası nəyinsə müqabilində əvəz olunmağa əsas vermir. Ümumiyyətlə, onları nəyə dəyişmək olar?”, - deyə tədqiqatçı soruşur. O, bu barədə düşünməyi təklif edir.

“Məsələn, Zəngəzur dəhlizinə? Ermənistan bununla razılaşmayacaq, çünki onun üçün bu, fundamental, strateji məsələdir və İrəvanın bu məsələyə öz baxışı var. Hansısa ərazi mübadiləsi? Paşinyan bunu edə bilməz. Yəni əraziləri bu cinayətkarlara görə dəyişə bilməz. Qarabağ klanının bütün liderləri, bütün bu separatçılar erməni mediasının böyük əksəriyyəti tərəfindən az qala düşmən kimi qəbul edilir. Müxtəlif ekspertlərin, siyasətçilərin, hətta kifayət qədər neytral insanların çıxışlarından belə təəssürat formalaşır. Amma Paşinyana müxalifətdə olanlar təbii olaraq bu amil üzərində spekulyasiya edirlər. Onlar daim hakimiyyəti bu insanlara xəyanət etməkdə və sairdə ittiham etməyə çalışırlar. Amma eyni zamanda, prinsipcə onları Rusiyanın müdafiə etməli olduğunu qətiyyən demirlər. Yəni bu insanlar bu və ya digər şəkildə siyasi spekulyasiya, siyasi alver obyektinə çevrilirlər.

Hesab edirəm ki, Azərbaycanın burada Ermənistandan qat-qat dar platforması var. Ermənistan təbii ki, bu faktla sağa-sola spekulyasiya edəcək, bu amillə manipulyasiya edəcək. Artıq dediyim kimi, Azərbaycanın kifayət qədər dar meydançası var. Nə etməli? Bu qədər adamın qurban kimi tanınması, bu qədər səs-küylü məhkəmə... Sonra birdən-birə deyirik ki, məsələn, onları iki-üç kəndə, yaxud başqa bir şeyə dəyişirik? Bu qeyri-realdır. Bu, cəmiyyətimizdə Azərbaycan hakimiyyətinə onsuz da kövrək olan inamın tamamilə sarsılması olacaq. Artıq qeyd etdiyim kimi, onların Zəngəzur dəhlizinin açılması kimi fundamental məsələlər müqabilində dəyişdirilməsi qətiyyən mümkün olmayacaq. Çünki həm Azərbaycan, həm də Ermənistan faktiki olaraq Zəngəzur dəhlizi məsələsini xüsusi əhəmiyyət kəsb edən məsələyə çeviriblər. Yəni, milli təhlükəsizlik və milli maraqlar baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə də, indi nəsə demək çətindir. Çox güman ki, separatçılar müəyyən müddət cəzalarını çəkəcəklər, lakin bundan sonra nə olacağını demək çətindir.

Biz dünyada reaksiyanın, Rusiyanın reaksiyasının necə olacağını bilmirik. Unutmayaq ki, bu şəxslər Rusiyanın adamıdırlar. Onlar Qarabağda Ermənistandan çox, Rusiyanın maraqlarına uyğun missiya yerinə yetiriblər. Hətta Ermənistan da onların əlində idi. Bu, Koçaryanın, sonra isə Sarqsyanın rəhbərlik etdiyi banda idi. Ona görə də, Paşinyanın onları almağa razı olacağını düşünmürəm. Üstəlik, Paşinyan onları Azərbaycan həbsxanasından azad edib Ermənistana qaytarsa, orada onları qəhrəman kimi qəbul edə bilərlər. Bu isə Paşinyana qətiyyən lazım deyil. Ona görə də, Ermənistanın bu məsələdə manipulyasiya etmək imkanı Azərbaycandan qat-qat çox olacaq. Ən yaxşı variant, layiqli “istirahət” edə bilmələri üçün onları dəmir barmaqlıqlar arxasına göndərməkdir”, -Oruclu hesab edir.(pressklub)

Rauf Orucov