Ermənistanın Baş naziri vaxtından əvvəl parlament seçkilərinə gedəcəkmi?

Yenixeber.org: Respondentlərin 50,1%-i Ermənistanda növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinin tərəfdarıdır və son 2 ay ərzində onların sayı təxminən 19% artıb. “Yerevan Today” xəbər verir ki, bu, GALLUP-un cari ilin yanvarında keçirdiyi sosioloji sorğunun yeni açıqlanmış nəticələridir. Eyni zamanda, araşdırmanın nəticələrinə görə, respondentlərin 66,4%-i ölkənin Baş naziri Nikol Paşinyana inanmır.

“Siz Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyana nə dərəcədə güvənirsiniz?” sualının cavabı aşağıdakı kimi bölüşdürülüb:

- “Tamamilə güvənirəm” - 15,1%

- “Daha çox güvənirəm” - 13,9%

- “Daha çox etibar etmirəm” - 28,3%

- “Heç güvənmirəm” - 38,1%.

Respondentlərin 4,6%-i konkret cavab verməkdə çətinlik çəkib.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2023-cü ilin noyabrında keçirilən analoji sorğunun nəticələrinə görə, Ermənistanın Baş nazirinə 20,4% “tam etibar edib”, 13,2% “daha çox güvənib”, 18,6% “kifayət qədər etibarsız sayıb”, 35,5 % “heç güvənməyib”, 12,3% suala cavab verməkdə çətinlik çəkib.

Belə ki, sorğuya əsasən, Nikol Paşinyana etibar edən vətəndaşların sayı ümumilikdə 29% təşkil edir və 2 ay ərzində 4,6% azalıb. Ona etibar etməyənlərin sayı 66,4% təşkil edir və 2 ayda 12,2% artıb.

Respondentlər “Sizcə, Ermənistanda daxili siyasi vəziyyəti həll etmək üçün növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinə ehtiyac varmı?” sualına da cavab veriblər. Cavablar belə bölüşdürülüb:

- “Mütləq lazımdır” - 29,3%

- “Əksərən lazımdır” - 20,8%

- “Yəqin ki, yox” - 15,6%

- “Lazım deyil” - 26,9%

- “Cavab verməkdə çətinlik çəkirəm” - 7,4%.

2023-cü ilin noyabr ayında eyni suala respondentlərdən aşağıdakı cavablar alınıb:

- “Mütləq lazımdır” - 23,3%

- “Əksərən lazımdır” - 18,1%

- “Yəqin, lazım deyil” - 14,1%

- “Qəti lazım deyil” - 33,7%

- “Cavab vermək çətindir” - 10,8%.

“Yerevan Today”in yazdığına görə, sorğunun nəticələri göstərir ki, hazırda respondentlərin 50,1%-i Ermənistanda növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinin tərəfdarıdır və onların sayı 2 ayda təxminən 19% artıb.

Bu nəticələr nəyi göstərir? Ermənistanda mövcud hakimiyyətə real xalq dəstəyi artıq böyük şübhə altındadırmı? Bu ölkədə hakimiyyətin növbədənkənar parlament seçkiləri keçirməyə məcbur olacağı şərait yarana bilərmi? Axı bu, hakimiyyətin mövcudluğunu təhdid edə bilər.

Mövzunu tanınmış əcnəbi ekspertlərlə müzakirə etdik.

Ermənistan Politoloqlar Assosiasiyasının prezidenti, siyasi elmlər doktoru Amayak Ovannisyan:

“Bəli, doğrudan da, sosioloji sorğular Ermənistan vətəndaşları arasında Nikol Paşinyan administrasiyasının apardığı siyasətdən böyük narazılığın olduğunu göstərir. Amma Ermənistan Respublikasının ikinci və üçüncü prezidentləri Robert Köçəryan və Serj Sarkisyanın nəzarətində olan parlament fraksiyalarının təmsil olunduğu parlament müxalifəti ilk baxışdan qəribə görünsə də, növbədənkənar seçkilərin keçirilməsinin əleyhinədir.

Daha dərinə getsəniz, məlum olar ki, əslində parlament müxalifətinin bu cür davranışında qəribə heç nə yoxdur: o da indiki hakimiyyət kimi “üçüncü qüvvə”nin – parlamentdənkənar müxalifətin qələbəsindən qorxur. Belə ki, bu məsələdə Paşinyanın rəhbərlik etdiyi iqtidar komandası ilə Köçəryan və Sarkisyanın rəhbərlik etdiyi parlament müxalifətinin maraqları tamamilə üst-üstə düşür və onlar əl-ələ verib Milli Məclisə növbədənkənar seçkilərin keçirilməsinə qarşı çıxacaqlar. Onların nə qədər uğurlu olacağını zaman göstərəcək”.

Rusiyalı politoloq, iqtisad elmləri doktoru, Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin professoru, diplomatiya üzrə magistr proqramının rəhbəri Stanislav Tkaçenko:

“GALLUP-un bu ilin yanvarında keçirdiyi sosioloji sorğunun dərc olunmuş məlumatları Nikol Paşinyana inamın azalması və bu ölkə vətəndaşlarının növbədənkənar parlament seçkilərini tələb etmək istəyinin artmasını açıq-aydın göstərir. 2023-cü ilin sentyabrında Azərbaycanın şərtləri ilə Qarabağda müharibənin başa çatması, eləcə də İrəvanın əsas hərbi və iqtisadi müttəfiqi kimi Rusiya ilə münasibətlərinin yaxın vaxtlara qədər nəzərəçarpacaq dərəcədə pisləşməsi nəzərə alınsa, belə bir qərar məntiqli və vaxtında qəbul edilir.

Bununla belə, 2021-ci ilin iyununda keçirilən parlament seçkilərindən sonra formalaşan və 2026-cı ilin yayına qədər işləmək hüququna malik olan Ermənistanın hazırkı hökumətinin növbədənkənar seçkilərə tələsməyəcəyini deməyə bütün əsaslar var. Paşinyanın xarici siyasətdəki uğursuzluqlara görə məsuliyyəti Moskvanın üzərinə atmağa fəal cəhdləri, eləcə də Avropa İttifaqı və Fransa strukturlarının təmsil etdiyi Avropanın İrəvanın qonşu dövlətlərlə münasibətlərdə istənilən, hətta siyasi baxımdan ən riskli addımlarını təsdiqləməyə hazır olması, Ermənistan hökumətində özündən razılıq atmosferi yaradır.

İqtisadiyyatın kifayət qədər sürətli artımını (2023-cü ildə ÜDM artımının 8,4 faizi) və ölkə vətəndaşlarının əhəmiyyətli hissəsinin gəlir səviyyəsinin yüksəldiyini nəzərə alan Paşinyan legitim olaraq iki ildən daha artıq hakimiyyətdə qalacağını gözləyir. Faktiki olaraq o, sosial-iqtisadi sahə üçün vacib olan problemlərin həllindən, o cümlədən Azərbaycanla sülhün bağlanmasından, Bakı və Ankara ilə diplomatik münasibətlərin bərpasından, yük və sərnişin daşımaları üçün Zəngəzur dəhlizinin açılmasından imtina edir.

Bu vəziyyət yalnız ya növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi, ya da çoxdan gözlənilən xarici siyasət addımlarının həyata keçirilməsi ilə Ermənistanda və Cənubi Qafqazda vəziyyətin kəskin dəyişməsi ilə dəyişdirilə bilər. Məhz belə vəziyyət İrəvanı qətiyyətli və vətəndaşların hazırkı kursun yanlışlığı barədə fikirlərini nəzərə alaraq hərəkət etməyə məcbur edəcək. Yaxın gələcəkdə belə dəyişiklikləri proqnozlaşdırmaq çətindir”.

Rusiyalı politoloq, Siyasi və İqtisadi Kommunikasiyalar Agentliyinin Analitik layihələr üzrə direktoru Mixail Neyjmakov:

“Nikol Paşinyanın yaxın gələcəkdə növbədənkənar parlament seçkilərinə razılaşacağını mümkün hesab etmirəm. Bu, ya çox ciddi təzyiq altında (məsələn, genişmiqyaslı küçə etiraz kampaniyası səbəbindən) ya da əksinə, Ermənistanın Baş nazirinin və onun “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının reytinqləri kəskin yüksəlsə və Nikol Paşinyan qərar versə, mümkün olardı. Bu yüksəliş tendensiyası qüvvədə olarkən seçkilərin keçirilməsi daha sərfəlidir.

Texniki baxımdan, bu halda Paşinyan istefa verməli olacaqdı və parlament Ermənistan Konstitusiyasının 149-cu maddəsinin 3-cü hissəsinə uyğun olaraq ikinci dəfə yeni Baş nazir seçməli olmayacaqdı. Məlum olduğu kimi, bu ssenariyə görə, Ermənistan parlamentinin buraxılması 2018 və 2021-ci illərdə baş verib.

Lakin yaxın gələcəkdə Ermənistanda az-çox genişmiqyaslı etiraz kampaniyasının başlaya biləcəyinə dair heç bir əlamət yoxdur. Əlbəttə, əgər Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişi bağlanarsa, hansına ki, müxalifətin etirazları çox böyükdür, Nikol Paşinyanın əleyhdarları bu sənədin Bakının maraqlarına uyğun qəbul edildiyini dəfələrlə bəyan etmələri səbəbsiz deyil.

Amma çətin ki, belə bir razılaşma Nikol Paşinyanın rəqibləri üçün, məsələn, 2023-cü ilin payızında erməni əhalisinin Qarabağı tərk etməsindən daha əhəmiyyətli səfərbərlik faktoruna çevrilsin. Yəni, Ermənistanda bu halda küçə aksiyalarının miqyası da çətin ki, 2023-cü ilin sentyabr ayının sonundan daha yüksək olsun.

Öz növbəsində, Nikol Paşinyanın reytinqinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb ola biləcək və buna görə də Ermənistanın Baş nazirini indi parlament seçkilərinin keçirilməsi üçün 2026-cı ildə baş verə biləcəyindən daha əlverişli məqam olduğuna inanmağa vadar edəcək heç bir hadisə hələlik nəzərdə tutulmayıb. Yəni, təkrar etməyə dəyər, baxmayaraq ki, Ermənistanda növbədənkənar parlament seçkiləri ilə bağlı şayiələr vaxtaşırı ortaya çıxsa da, Nikol Paşinyanın belə bir addım atacağı ssenarilərin olması ehtimalı azdır.

Baş nazirin reytinqinin aşağı düşməsi özlüyündə o demək deyil ki, növbəti parlament seçkilərinin hələ çox uzaqda olduğu bir şəraitdə, onun rəqiblərinə onu hakimiyyətdən uzaqlaşdırmaq asan olacaq. Nikol Paşinyanın etimad reytinqi daha da aşağı düşsə belə, müxalifətin tərəfdarlarını küçə etirazlarında iştirak etmək üçün səfərbər etmək imkanları məhdudlaşdıqca, Ermənistanın Baş nazirinin ölkədəki daxili siyasi vəziyyəti nəzarətdə saxlamaq şansı hələ də yüksək olaraq qalır”.(AYNA)