Yenixeber.org: Gürcüstan əhalisinin 80 faizi ölkənin AB-ə daxil olmasını dəstəkləyir. Bu hədəf Gürcüstan konstitusiyasında da yazılıb. Bununla yanaşı, hakim partiyanı rusiyapərəst əhvalda qınayırlar. Ölkənin siyasi kursu ətrafında nə baş verir?

Cənubi Qafqazın üç dövlətindən – Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan – sonuncular həmişə daha çox Avropa meylli olublar. Uzun illərdir ki, sosial sorğular gürcülərin 75-80 faizinin ölkələrinin AB tərkibində gördüklərini ortaya qoyur. AB və NATO-ya üzv olmaq qarşıda duran məqsəd kimi Gürcüstan konstitusiyasına yazılıb.  

Postsovet dövlətləri arasında ilk dəfə 2008-ci ildə Rusiya təcavüzü ilə üzləşən Gürcüstan Ukraynaya irimiqyaslı təcavüz başlayandan Moskvaya münasibətdə son dərəcə ehtiyatlı mövqe tutur. Əhali Ukrayna ilə açıq həmrəylik nümayiş etdirdiyi halda, rəsmi Tbilisi, gözləntilərin əksinə, Rusiya əleyhinə sanksiyalara qoşulmadı. 

Son zamanlar Gürcüstan və Rusiya hökumətlərinin yaxınlaşmağa doğru addımları getdikcə aydın sezilir. Hakim “Gürcü arzusu” partiyasının Rusiyadakı ilə çox şeydə bənzər olan “xarici agentlər” haqqında qanunu qəbul etdirmək cəhdi yalnız kütləvi etirazlar sayəsində uğursuz oldu. 

Gürcüstan hakimiyyəti özlərinin siyasi rəqibi və Putinin şəxsi düşməni Mixail Saakaşvilini həbsdən buraxmaqdan imtina edirlər və bu zaman AB-nin və Saakaşvilinin vətəndaşı olduğu Ukraynanın çoxsaylı müraciətlərinə əhəmiyyət vermirlər. Belə olduqda, Gürcüstanı hələ də AB-nin etibarlı, demokratik dəyərləri bölüşən tərərfdaşı saymaq olarmı?

               Gürcü xalqı AB-nin etibarlı partnyorudur

Fridrix Naumann fondunun Cənubi Qafqaz regional şöbəsinin rəhbəri Katrin Bannax (Katrin Bannach) hesab edir ki, Gürcüstan hökumətinin siyasəti artıq çoxdan Avropaya yönəlməyib. Onun sözlərinə görə, bu, AB ilə yaxınlaşmaq üçün zəruri islahatların keçirilməsində özünü daha aydın göstərir: “Söhbət konkret mövzulardan düşəndə, – məsələn, ədliyyə sahəsində islahatlardan – əks tendensiyadan danışmaq olar. “Xarici agentlər” haqqında qanun qəbulu cəhdi  bunu bir daha nümayiş etdirdi”.

Bu zaman Gürcüstan sakinləri əvvəlki kimi avropapərəst kursu dəstəkləyirlər. Ekspertin sözlərinə görə, hakimiyyəti mübahisəli qanun layihəsini geri çəkməyə məcbur edən etirazlar bunun sübutudur. Ona görə də Bannax Gürcüstan haqqında AB-nin etibarlı partnyoru kimi danışarkən aydın sərhəd çəkir. 

“İndiki Gürcüstan hakimiyyətinə daha etibar etmək olmaz. Amma əhali və vətəndaş cəmiyyəti haqqında geniş konsensus belədir: Gürcüstan uzun müddət AB-nin etibarlı partnyoru olub, ölkədəki uzunmüddətli demokratik islahatlar kursu ilə fəxr edib gələcəkdə də AB-nin partnyoru kimi qalmaq istəyir”, – Bannax deyir. 

               RF-ə münasibətdə ehtiyatlı və praqmatik 

Fridrix Ebert fondunun regional şöbəsinin rəhbəri Marsel Rötiq (Marcel Röthig) isə hesab edir ki, ölkə daxilində qütbləşmə güclənsə də, geri çəkilən “xarici agentlər” haqqında qanun “Rusiya modeli ilə müəyyən oxşarlıq” təşkil etsə də, Tbilisinin Moskva ilə yaxınlaşmanı sürətləndirməsinin əlamətləri gözə dəymir. Kremlin müəyyən addımları Gürcüstanı həqiqətən də daha dost münasibətlərə meylləndirmək istədiyini güman etmək imkanı verir. Onların arasında Tbilisini separatçı Cənubi Osetiya və Abxaziya ilə birbaşa münasibətlərə məcbur etmək, Moskva və Tbilisi arasında birbaşa hava əlaqəsini bərpa etmək var. 

“Amma bunlardan heç biri real siyasətə çevrilməyib. Əksinə, Gürcüstan hakimiyyəti Rusiyaya münasibətdə ehtiyatlı və praqmatik davranmaqda davam edir”,  – Rötiq söyləyir və bunu Gürcüstanın zəifliyi ilə izah edir. DW həmsöhbəti düşünür ki, Ukrayna müharibəsi başlayandan Cənubi Osetiyadakı rus qoşunlarının sayı təxminən 30% azalsa da, Rusiyanın Gürcüstana müdaxilə təhlükəsi hələ də mövcuddur. 

“Gürcüstanın beynəlxalq hüquq tərəfindən tanınan ərazisinin 20 faizi Rusiya tərəfindən işğal olunub. Gürcüstan və Cənubi Osetiya arasında sərhəd elə keçir ki, Rusiya bir göz qırpımında ölkəni ortadan bölə bilər. Görünür ki, Rusiyanın növbəti təcavüzü, məsələn, Cənubi Osetiyanın və Abxaziyanın ilhaqı nəticəsində (hərçənd, indi bunun heç bir əlaməti yoxdur), Gürcüstan yenə tək döyüşməli olacaq”, – alman ekspert izah edir. 

Onun fikrincə, Gürcüstan hökumətinin beynəlxalq sanksiyalara qoşulmamaq qərarı ilk növbədə bu əndişədən doğur. Bununla bərabər, rəsmi Tbilisi “Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini, Rusiya təcavüzünü pislədiyini dəfələrlə bildirib və BMT-nin istənilən qətnaməsində Ukraynanın lehinə səs verib”, – Rötiq xatırladır. 

            “Gürcü arzusu”nun rusiyameylli əhvalı nə ilə izah olunur?

2012-ci ildə hakimiyyətə gələn “Gürcü arzusu” partiyası əvvəldən RF ilə konfrontasiyadan imtina etdi və nəyin bahasına olursa-olsun, yeni müharibədən yayınacağını bildirdi. Baş nazir İrakli Qaribaşvili dəfələrlə deyir ki, “istənilən vətənpərvər yeni müharibədən qaçmaq üçün hər şeyi etməlidir”. Hakim partiyanın belə mövqeyi opponentlərinə onu rusiyapərəst əhvalda günahlandırmaq fürsəti verir. Bəziləri bunu hətta ”Gürcü arzusu”nun banisi və keçmiş baş nazir, siyasətə gələnə qədər Rusiyanın məşhur biznesmenlərindən olan Bidzina İvanişvilinin şəxsi mənafeyi ilə izah edir. 

Katrin Bannax deyir ki, belə ehtimalları sübut etmək mümkün deyil. Onun fikrincə, hakimiyyətin əməlləri və ritorikası “getdikcə daha çox Rusiya nümunəsinə bənzəyir” və ölkə rəhbərliyi, həqiqətən, Rusiyaya yetərincə dostca yanaşır: “Amma bunun İvanişvilinin keçmişdə öz milyardlarını Rusiyada qazanması, indi də RF-də işgüzar və şəxsi maraqlarının olması ilə izah etmək spekulyasiya olardı”. 

Bununla yanaşı, Katrin Bannax hesab edir ki, hakim partiyanın sülhü qorumaq haqqında ritorikası əslində siyasi hakimiyyəti qorumaq vasitələrindən biri ola bilər. “Gürcü arzusu” müxalifəti mütəmadi şəkildə ölkəni müharibəyə cəlb etmək niyyətində ittiham edir. Son bir neçə ayda hökumət təkcə opponentlərini deyil, həm də Avropa Birliyini, Avroparlament deputatlarını və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrini “müharibə qızışdırıcıları” adlandırır: “Hökumət bu strategiya ilə insanlara təsir etmək istəyir, çünki Gürcüstan əhalisi, təbii ki, müharibə istəmir”.

ABŞ-ın Milli Demokratiya İnstitutu (NDI) tərəfindən 2023-cü ilin fevralında keçirilən sonuncu sorğu Bannaxın arqumentlərini dolayısı ilə təsdiqləyir. Nəticələr hakim partiyanın Saakaşvilinin müxalif koalisiyası üzərində dördqat üstünlüyünü ortaya qoyur: respondentlərin 25 faizi “Gürcü arzusu”nu, yalnız 6 faizi isə “Milli birliyi” seçib. 

               AB üzvlüyü, RF ilə praqmatik münasibətlər

Bəs Gürcüstanın AB-yə birləşmək meyli hökumətin Rusiyaya qarşı mehriban siyasəti ilə necə uyuşur? “Hər ölkə öz yolunu müstəqil müəyyən edir. Amma heç bir ölkə öz coğrafi mövqeyini dəyişə bilməz. Gürcüstan siyasətində Rusiya həmişə önəmli amil olacaq”, – Marsel Rötiq belə hesab edir. Bununla belə, əgər hökumət AB-ə üzvlükdən imtina edərsə seçicilərin çoxunu itirər. AB-ə qoşulmaq konstitusiyada bəyan edilib və ölkə əhalisinin 80 faizindən çoxu tərəfindən bəyənilib. Bunun görə Tbilisi üçün “AB üzvlüyü də, Moskva ilə praqmatik münasibətlər də” önəmlidir. 

Öz növbəsində Katrin Bannax Gürcüstan hakimiyyətinin avrointeqrasiya siyasətinə daha tənqidi yanaşır, onu “ikiüzlü Yanus siyasəti” adlandırır. O, konstitusiyada bəyan edilənin islahatlarla möhkəmləndirilmədiyini təsbit edir: “AB üzvlüyünə namizədlik statusu qazanmaq üçün Avropa komissiyasının zəruri saydığı 12 şərtin az hissəsi Tbilisi tərəfindən yerinə yetirilib”. 

“Qanunun aliliyi, məhkəmə islahatı sahəsində məsələlərin çoxu, eləcə də cəmiyyətin oliqarxlaşması və qütbləşməsi kimi məsələlər olduqca qeyri-səmərəli üsullarla həll olunub”, –  Naumann Fondunun nümayəndəsi belə hesab edir. Bannax ehtimal edir ki, hakimiyyət Gürcüstana namizədlik statusunun verilməsində maraqlı deyil, buna görə də Avrokomissiyanın şərtlərinin yerinə yetirilməsini qəsdən uzadır ki, Brüssellə danışıqlar uğursuz olarsa, özünün siyasi opponentlərini və vətəndaş cəmiyyətini günahlandırsın. 

                    Vətəndaş cəmiyyətinə ümid

Katrin Bannax Gürcüstan xalqına böyük ümid bəsləyir. Onun fikrincə, xalq öz azadlığını və ölkənin Avropaya yolunu müdafiə etmək üçün küçələrə çıxır. Hakimiyyət məhz kütləvi xalq etirazları səbəbindən “xarici agentlər” haqqında qanunu geri çəkməli oldu. Amma alman ekspert düşünür ki, gürcü vətəndaş cəmiyyəti öz sayıqlığını qorumalı, hakimiyyətin növbəti manevrinə hazır olmalıdır. 

“Digər keçmiş sovet respublikalarından fərqli olaraq, burada vətəndaşlar ictimai-siyasi həyatda çox fəaldırlar və siyasətə təsir edə bilirlər. Bu, həm də Gürcüstan cəmiyyətinin Rusiya təsir dairəsindən qətiyyətlə imtina etməsi sayəsində baş verir”, – Bannax söyləyir. O, AB-ni dəqiq mövqe tutmağa və Gürcüstan vətəndaş cəmiyyəti ilə dialoqu davam etdirməyə çağırır. 

Marsel Rötiq də bu Cənubi Qafqaz ölkəsinin Avropa gələcəyinə inamını itirmir: “Gürcüstan öz tarixinin unikal fürsətini qazanıb və onu əldən vermək olmaz. Qorxuram ki, qütbləşmə güclənsin, ixtilaflar davam etsin, Avropa məsələsi isə seçki kampaniyasının mövzusuna çevrilsin. Amma mən hələ də Gürcüstanın perspektivlərinə nikbin baxıram, çünki ölkə sonunda o böyük birləşdirici məqsəd ətrafında sıxlaşacaq”, – Ebert Fondunun Gürcüstandakı nümayəndəsi belə düşünür. 

Hazırladı: Yadigar Sadıqlı

Mənbə: https://www.dw.com/ru/mezdu-evrosouzom-i-rossiej-po-kakomu-puti-idet-gruzia/a-65025123