Vladimir Muxin

“Nezavisimaya qazeta”, 15.12.2020

Yenixeber.org: Ankara ilə Kiyev arasında hərbi əməkdaşlıq getdikcə daha fəal şəkildə inkişaf edir. Müdafiə və texniki əməkdaşlıq haqqında 2020-ci ilin oktyabrında imzalanan memorandum konkret layihələrlə icra olunur. Bazar ertəsi günü Kiyevdə Ukraynanın müdafiə naziri Andriy Taran və Türkiyə Müdafiə Sənayesi Müdirliyinin rəhbəri İsmayıl Dəmir korvet və PUA-ların birgə istehsalı barədə razılığa gəliblər. Ukraynalı nazirin sözlərinə görə, söhbət Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin (HDQ) imkanlarını kökündən gücləndirmək üçün hazırlanmış layihələrdən gedir.

Andriy Taranın sözlərinə görə, ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etmək, yəni Donbas və Krımın Ukraynaya qaytarılması üçün donanma gücləndirilməlidir. Ukrayna Azov-Qara dəniz hövzəsində hərbi əməliyyatlara inadla hazırlaşır və gördüyünüz kimi, Türkiyə buna kömək edir. Oktyabr ayında Ankarada ukraynalı vəzifədaşı Vladimir Zelenski ilə görüşən Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Krımın Rusiyaya ilhaqını tanımayacağını söyləyib. “Biz həmişə Krım da daxil olmaqla, Ukraynanın suverenliyini və ərazi bütövlüyünü dəstəkləmişik”.

Hərbi-texniki sahədə Türkiyədən dəstək hərbi gəmilərin birgə istehsalından ibarət olacaqdır. Mütəxəssis hesablamalarına görə, Türk donanması öz qabiliyyətləri baxımından Rusiyanın Qara dəniz donanmasından geri qalmır. Bunun səbəbi bir çoxu türk gəmiqayırma zavodlarında inşa edilmiş müasir sualtı qayıqlar, freqatlar və korvetlərin olmasıdır.

Beləliklə, MILGEM layihəsinə görə, 10-15 il ərzində 200 km-ə qədər sahil və dəniz hədəflərinə zərbə endirə bilən, “Harpun” gəmi əleyhinə qanadlı raketləri (ASM) ilə silahlanmış “Ada” tipli dörd çoxməqsədli korvet istifadə verilib.

“Ada” tipli korvetlər 2 həftə ərzində sərbəst sualtı qayıq əməliyyatları və açıq dənizlərdə patrullar apara bilər, onların dizaynlarında gizli texnologiyadan istifadə edilir. Yaxın gələcəkdə Türkiyə daha bir neçə oxşar gəmini istismara vermək niyyətindədir və indi Pakistan donanması üçün dörd MILGEM korveti inşa edir.

Hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Şamil Qareyev “NG”-yə bildirib: “Sazişin Kiyevdə imzalanmasından sonra Türkiyə və Ukrayna birlikdə “Ada” tipli korvetlər inşa edəcəklər. Eyni zamanda dəyişikliklər mümkündür. Çox güman ki, ortaq gəmi modellərində əvvəllər rus korvetlərinə və freqatlarına quraşdırılmış Ukrayna qaz turbinli mühərriklərindən istifadə ediləcəkdir. Həm də “Harpun” gəmi əleyhinə raket sistemi əvəzinə Ukrayna gəmilərə 300 km-ə qədər hədəfi vura bilən “Neptun” qanadlı raketləri quraşdıra bilər. Bildiyiniz kimi, Ukrayna ordusu bu nəhəng silahı bu yaxınlarda qəbul və istehsalını təşkil edib”.

“NG”-nin xəbər verdiyi kimi, “RK-360MTs Neptun” kompleksinin “R-360” qanadlı raketinin (CR) bu il Ukrayna ordusuna veriləcəyi və Andriy Taranın dediyi kimi, Qara və Azov dənizlərinə çıxışı olan cənub bölgələrində yerləşdiriləcəyi ehtimal olunur.

Ukrayna baş nazirinin strateji sənayelər üzrə müavini Oleq Uruskinin qeyd etdiyi kimi, 2020-ci ilin oktyabrında Ukrayna nümayəndə heyətinin Ankaraya səfəri zamanı Türkiyənin iştirakı ilə “dəniz sahəsi də daxil olmaqla, bir neçə ortaq müəssisə yaradılacağı” müzakirə edilib. Eyni zamanda, o, Ukrayna donanması üçün ilk korvetin “Türkiyədə, qalanını isə Ukrayna müəssisəsində inşa edilə biləcəyini” qeyd edib.

Ukrayna gəmiqayırma zavodlarında belə bir tikinti ehtimalı ilə birlikdə problemlər yarana bilər. Qareyev deyib: “Krım Rusiyanın tərkibinə daxil olduqdan sonra, Ukrayna ərazisində hərbi gəmilərin inşasının mümkün olduğu yalnız üç gəmi tərsanəsi qalıb. “Kuznitsa na Rıbalski” zavodundakı gəmiqayırma zavodlarında döyüş gəmiləri və kiçik raket gəmiləri inşa etmək nəzəri cəhətdən mümkündür. Nikolayevdə tərsanələr var, bu, Sovet İttifaqı dövründə təyyarə daşıyan kreyserlərin tikildiyi Qara dəniz tərsanəsidir. Ancaq indi zavod iflas edib”.

Mütəxəssisin fikrincə, “çox güman ki, korvetlərin inşası Nikolayev gəmiqayırma zavodunda təşkil ediləcək. İndi formal olaraq ölkənin donanmasının bir hissəsi olan yarımçıq “Ukrayna” raket kreyseri var. Göründüyü kimi, Türkiyənin iştirakı ilə də tamamlana bilər. “Türkiyənin təcrübəsinə görə, bir “Ada” tipli korvetin istehsalı iki il çəkir, istifadəyə verilməsi üçün ən azı bir il lazımdır. Beləliklə, Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yeni korvetlərlə doldurulmasını üç ildən sonra gözləmək olar”.

Bundan əlavə, Türkiyə-Ukrayna müştərək pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) istehsalı da mühüm perspektivlərə malikdir. Oleq Uruski əvvəllər Türkiyənin PUA istehsalını “Ukroboronprom” şirkətlərindən birində yerləşdirməyə hazır olduğunu bildirmişdi. Baş nazirin müavini daha sonra ukraynalı mühəndis və dizaynerlərin Ukraynadakı türk istehsalında işləyəcəklərini və şirkətin həm Ukraynada, həm də digər bazarlarda şok dron satma haqqını alacağını bildirib.

Şamil Qareyev “NG”-yə bildirib: “Hər ehtimala görə, Türkiyə ilə ortaq istehsal olunan PUA-lar Ukraynanın “Sokol-300” layihəsi əsasında hazırlanacaq. “Neptun” gəmi əleyhinə raket sisteminin yaradılmasını uğurla başa vuran, dövlətə məxsus Kiyev dizayn bürosu “Luç” tərəfindən hazırlanır. “AI-450T2” turboproplu “Sokol”lar Türkiyənin “Bayraktar TB2” əməliyyat taktiki pilotsuz təyyarələrindən daha güclü ola bilər”.

Bundan əvvəl Ukrayna mediası PUA və korvetlərin birgə istehsalına əlavə olaraq, Ankara və Kiyevin mobil tank əleyhinə raket sistemlərinin yaradılması və Türkiyədə həm PUA, həm də helikopter üçün təyyarə mühərrikləri və Türkiyənin inkişaf etmiş döyüş təyyarələri istehsalı üçün ortaq bir müəssisə təşkil etmək imkanlarını nəzərdən keçirdiyini yazmışdı.

Hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik-leytenant Aleksandr Ovçinnikov “NG”-yə deyib: “Türkiyənin iştirakı ilə Ukraynanın HDQ-si də daxil olmaqla, silahlı qüvvələrinin döyüş gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artıracağına şübhə yoxdur. Bu, Kiyevin davakar şüarları ilə birgə həyəcanverici bir siqnaldır. Yalnız Krımda deyil, Rusiya Federasiyasının digər bölgələrində də milli müdafiə təşkil edilərkən nəzərə alınmalıdır”.

Tərcümə: Strateq.az