Daniela Şvazer

“Project Syndicate”, 09.09.2019

Yenixeber.org:   Jan-Klod Yunker 5 il əvvəl Avropa Komissiyasının prezidenti olanda, olduqca çətin problemlərlə üzləşib. Lakin onun varisi Ursula von der Leyenin qarşılaşdığı sınaq daha da mürəkkəbdir.

Von der Leyenin “Avropa üçün gündəliy”ində vurğuladığı kimi, “Avropa demokratiyasına yeni bir təkan” vermək onun əsas prioritetlərindən biri olmalıdır. O, Avropa Birliyinin demokratik legitimliyini iki yolla gücləndirə bilər: sürətli dəyişiklik və xarici problemlərin artdığı bir zamanda Aİ vətəndaşlarının gözləntilərini təmin və Avropa Parlamenti ilə konstruktiv əməkdaşlığı inkişaf etdirmək.

Bununla belə, bu gün Avropa Parlamenti yüksək dərəcədə parçalanıb və qütbləşib və bu, sabit, Avropa tərəfdarı olan koalisiyanın qurulmasını çətinləşdirir. Qanun qəbul etmək üçün von der Leyenin mühafizəkarlar və sosial demokratların dəstəyinə, həmçinin, yaşıllar və liberallarla möhkəm və məhsuldar iş əlaqələrinə ehtiyacı olacaq. Çox güman ki, o, vaxt aparan və mübahisəli məsələlərdə siyasi uğursuzluq riskini artıran xüsusi sahələrdə çevik koalisiya yaratmaq məcburiyyətində qalacaq.

Son seçkilərdən sonra Avropa Parlamentinin tarixində ilk dəfə Avropa tərəfdarı olan fraksiyalar – mühafizəkar Avropa Xalq Partiyası, Sosial Demokratlar, Yaşıllar və Liberallar qarşılıqlı partiyalararası siyasi proqram hazırlamaq üçün bir araya gəliblər. Lakin proses dayandırılıb, çünki Parlament Komissiyası Başçılığına razılığa gələ bilməyiblər və dörd partiyalı “koalisiya sazişi” artıq masada deyil.

Von der Leyen komissarlara göndərəcəyi missiya məktublarında yer alan prioritetlərə görə bacardığı qədər parlamenti siyasi cəhətdən cəlb etməlidir. Bu prioritetlər parlament qruplarının yeni seçilmiş sədrləri ilə müzakirələr yolu ilə formalaşdırılmalıdır.

Avropa Parlamenti ilə konstruktiv əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün parlament üçün de-fakto təşəbbüs hüququnun etibarlı şəkildə həyata keçirilməsi, Prezidentlə müntəzəm dialoq və hər bir komissarın davamlı öhdəliyi tələb olunur. Von der Leyen mürəkkəb siyasi mühitin Parlamentdə deyil, həm də Avropa Şurasındakı komandasına güvənməli və Avropa ictimaiyyətini Aİ-nin gələcəyi ilə bağlı mübahisələrə cəlb etmək səylərinə istiqamətləndirməlidir.

Buna görə von der Leyen komissarların portfellərini tərtib edərkən, institutlararası münasibətlərə kifayət qədər ağırlıq verilməsini təmin etməlidir. Əvvəlki Komissiyada vitse-prezident Frans Timmermans bu əlaqələri geniş portfelinin bir hissəsi kimi idarə edib. Yeni Komissiyada qurumlararası münasibətlər demokratikləşmə ilə birlikdə komissarın tam portfelini təşkil etməlidir.

Bu komissarın vəzifəsi çox vacib olacaq və buna görə də, təcrübəli bir siyasətçi tərəfindən – ideal olaraq milli və Avropa səviyyələrində, Avropa Parlamentində və Şurada çalışmış biri tərəfindən həyata keçirilməlidir. Von der Leyenin partiyaya mənsubluğunu nəzərə alsaq, sosial demokrat yaxşı bir seçim olardı. Baxmayaraq ki, seçilən hər kəsin partiyalar arasında işləməyi bacarması lazımdır.

Fon der Leyen və Komissiya vitse-prezidentləri ilə birbaşa işləyərək, bu komissar Avropa Parlamenti və Baş İşlər Şurası ilə ümumi əlaqələri idarə etməli, ayrı-ayrı komissarların parlamentlə əlaqələrini əlaqələndirməyə kömək etməlidir. Bu portfelə Komissiyanın illik proqramlarının hazırlanması və xüsusilə illik qanunvericilik prioritetləri ilə Parlamentlə birgə bəyannamə daxildir.

Üstəlik, portfelin siyasi ixtisası olmaması halında, bu komissar irəliləyiş üçün əlavə siyasi səy tələb edən miqrasiya və ya Avrozona islahatı kimi təcili, mübahisəli və ya başqa həssas məsələlərin həllində fon der Leyeni dəstəkləyə bilər. Belə bir komissar daxili və xarici siyasət sahələrində: ortaq xarici və təhlükəsizlik siyasətindən tutmuş Avropanın daha geniş qonşuluğu ilə əlaqəli fəaliyyətlərin əlaqəli olmasını təmin edə bilər.

Nəhayət, bu komissar, von der Leyenin gündəliyində qeyd etdiyi prioritetlərindən birini həyata keçirməkdə köməkçi rol oynayacaq: gələn ilin əvvəlində nəticə verəcəyi güman edilən Avropanın Gələcəyi Konfransı. İctimaiyyətin, vətəndaş cəmiyyətinin və Avropa təsisatlarının bərabərhüquqlu şəkildə iştirak edəcəyi bu iddialı səy diqqətli hazırlıq və idarəetmə tələb edəcəkdir, ən azı von der Leyenin Avropa Parlamenti, Avropa Şurası və Komissiyasının məqsədlərini müəyyənləşdirməsini istədiyi üçün deyil.

Bu və digər sahələrdə həm Komissiya, həm də Parlament üçün paylar əvvəlki müddətdə olduğundan daha yüksəkdir. Vətəndaşların tələb etdikləri nəzərə çarpan nəticələrin verilməsi, liderlərdən, Aİ-nin daxili skeptisizmi və xarici təzyiqlərin artması ilə xarakterizə olunan sürətlə dəyişən siyasət quruluşu şərtlərini, Çin kimi xarici iştirakçıların müdaxilələrini də tələb edir. Transformativ texnoloji dəyişiklik və iqlim dəyişikliyi kimi monumental təhlükələr çətinliyi artırır.

Bu çərçivədə Avropa Komissiyası və Parlament əməkdaşlıq etmək üçün həmişəkindən daha çox həvəsləndirilməlidir. Buraya Komissiyanın tərəqqi qiymətləndirmək və lazımi tədbirləri müəyyənləşdirmək üçün Parlamentlə birlikdə illik prioritetləri nəzərdən keçirməsi daxil edilməlidir.

Aİ üzvü olan hökumətlərin millətlərarası qərarların qəbul edilməsində səbrlərini itirdiyi bir vaxtda belə bir proses daha vacib olub. Aİ qurumları özlərini sübut etmədikləri təqdirdə, üzv hökumətlər səmərəliliyi naminə onları dolandırmaq və kiçik qruplar daxilində əməkdaşlıq etmək istəyi ilə qarşılaşa bilərlər.

Parçalanmış Avropa Parlamenti ilə səmərəli əməkdaşlığı təmin etmək asan olmayacaq. Lakin, xüsusən Avropanın gələcəyi ilə bağlı geniş ictimai müzakirələr apararaq öz qanuniliyini artırmaqla bunu ən yüksək prioritet sayan bir Komissiya üçün mümkündür. Yəni Komissiya fon der Leyenin qurması lazımdır.

Tərcümə: Strateq.az