2025-ci ilin 8 avqust tarixində Vaşinqtonda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan və ABŞ Prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə keçirilən üçtərəfli görüş Cənubi Qafqazda davamlı sülhə doğru atılan ən əhəmiyyətli addımlardan biri kimi tarixə düşdü.

Yenixeber.org: Görüş zamanı imzalanan bəyannamə isə regionda yeni geosiyasi reallıqları üzə çıxardı. Təbii ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanmasını istəməyən qüvvələr, erməni diasporu, erməni kilsəsi və erməni müxalifəti, xüsusən də Moskvadan idarə olunan Serj Sarqsyan, "Daşnaksütyun" kimi qüvvələr yenidən hərəkətə keçdi.

Ard-arda səslənən bəyanatlar, verilən sərsəm açıqlamalar bir daha sübut etdi ki, Ermənistanda və ondan kənarda sülh prosesinin əleyhinə çıxan qüvvələr bu dəfə Qarabağ erməniləri kartından istifadə etmək niyyətini güdürlər. Səsləndirilən bəyanat və fikirlərin analizi isə sübut edir ki, bu qüvvələrin əsas məqsədi sülh gündəliyini pozmaq, iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşmasına əngəl olmaq, regionun inkişafının qarşısını almaqdır. Bu işdə ən böyük canfəşanlığı separatçı rejimin İrəvana sığınan tör-töküntüləri, antiterror tədbirlərindən sonra özünü buraxdığını elan etmiş, lakin yenidən zühur etməyə çalışan "parlament" və "hökumət" üzvləri edirlər.

 
Maraqlıdır ki, Azərbaycan özünün ərazi bütövlüyü və suverenliyini bərpa etdikdən sonra Ermənistanın baş nazir Nikol Paşinyan dəfələrlə bildirib ki, dünyada bir Ermənistan dövləti var və onlar ikinci erməni "dövləti"nin yaradılmasını istəmirlər. Paşinyan həmçinin ermənilərin Qarabağa qaytarılması ilə bağlı səslənən tələblərin sülh prosesi üçün təhlükəli olduğunu bəyan edib və Azərbaycanın bu bölgəsini könüllü şəkildə tərk etmiş erməniləri Ermənistan vətəndaşlığı almaq üçün müraciət etməyə səsləyib.

Əslində Paşinyan gözəl dərk edir ki, Qarabağ ermənilərinin qayıdış prosesi bir sıra xarici dövlətlərin, xüsusən də Kremlin əlində təzyiq alətinə çevrilə bilər. Vaşinqton görüşündən sonra Azərbaycanla sülh prosesini daha da irəli aparmağı hədəfləyən, 2026-cı il seçkilərinə sülh platforması ilə qoşulmağı planlaşdıran, Azərbaycanın liderlik etdiyi layihələrə qoşularaq, ölkəsini həm özünütəcrid vəziyyətindən çıxarmağı, həm də iqtisadi inkişafa aparmağı hədəfləyən Baş nazir üçün Qarabağ erməniləri məsələsi süni yaradılmış bir əngəldir.

Maraqlıdır ki, Vaşinqton Bəyannaməsindən sonra Qarabağ erməniləri yenidən aktivləşdirilib və bir sıra şəxslər, siyasi qurumlar, partiyalar, siyasətçilər onlara "dəstək verir". Əslində ortada heç bir dəstəkdən söhbət belə gedə bilməz. Sadəcə Qarabağ separatçıları əvvəl olduğu kimi, indi də bəzi qüvvələrin əlində məqsədə çatmaq üçün istifadə alətidir. Əsas məqsəd isə Paşinyan hakimiyyətinə qarşı planlar icra etmək, sülh prosesini ləngitməkdir. Məsələn, Böyük Kilikiya Evinin katolikosu I Aram qeyd edib ki, Ermənistan diasporun və ölkənin maraqlarını önə çıxarmalıdır. Dini lider bildirib ki, "Artsax" keçmiş deyil və biz Qarabağ ermənilərinin qayıtmaq hüququnun bərpasını tələb etməliyik.

 
Dəfələrlə Azərbaycan tərəfi bəyan edib ki, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək və qanunları ilə yaşamaq istəyən ermənilər Bakıya müraciət edə bilərlər. Amma nədənsə hər dəfə bu bəyanatlar gözardı edilir və Qarabağ ermənilərinin qayıtması ilə bağlı sərsəm fikirlər səsləndirilir. 1 sentyabr tarixində ATƏT Minsk qrupunun ləğv edilməsi isə separatçıların və onların havadarlarının kürkünə birə salıb. Çünki bu fəaliyyətsiz qurumun rəsmi ləğvi artıq münaqişənin tarixin bir küncünə atılması deməkdir. Bu səbəbdən də erməni müxalifətinin, xüsusən də Serj Sarqsyan cəbhəsinin, Samvel Şahramanyan və əlaltılarının aktivləşməsinə bu prizmadan baxmaq lazımdır.

Məsələn, "Daşnaksütyun" açıqlama verərək, İrəvanda artıq ləğv edilmiş qondarma qurumun müstəqilliyini elan etməsinin ildönümü ilə bağlı mitinq keçirəcəyini bəyan edib. Təşkilatçılar bildiriblər ki, Azadlıq Meydanında keçiriləcək mitinq əsasən münaqişənin nizamlanmamasına həsr ediləcək. Elə bu açıqlama "Daşnaksütyun"un nə qədər dünyagörüşlü, beynəlxalq hüquq və qanunlardan xəbərdar olduğunu göstərir. Bütün beynəlxalq qurumlar, dövlətlər dəfələrlə rəsmi açıqlama verərək, Qarabağı Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olduğunu qəbul ediblər. Hətta rəsmi İrəvan da dəfələrlə bu səpkidə bəyanat verib, rəsmi mövqeyini ortaya qoyub. Amma deyəsən "Daşnaksütyun"da beynəlxalq hüquq və müqavilələrin, dövlətin rəsmi açıqlamasının nə anlama gəldiyini bilən yoxdur. Kor tutduğunu buraxmayan kimi, Qarabağ, Qarabağ deyib meydanlarda gəzmək nə bir divident gətirəcək, nə də hansısa üstünlük təmin edəcək. Məqsəd aydındır, suyu bulandırmaq.

 
Təsadüfi deyil ki, 2 sentyabr tarixində İrəvandakı Yerablur panteonunda keçmiş qondarma rejimlə bağlı memorialın açılışı baş tutub. Bu tədbirdə Samvel Şahramanyan, "Hayrenik" partiyasının lideri, keçmiş MTX rəhbəri Artur Vanetsyan iştirak edib. Hökumətin belə bir addım atmasının, bu memorialın açılışının səhv olduğu bildirilsə də, separatçılar fikirlərindən vaz keçməyiblər və məhz bu gün memorialın açılışını ediblər. Maraqlıdır ki, tədbirdə iştirak edənlərin sayı az olub. Bu isə göstərir ki, artıq həm Ermənistan, həm də Qarabağ erməniləri məsələyə laqeyd yanaşırlar və kiminsə əlində alət olmaqdan beziblər. Uzun müddət üzə çıxmayan Şahramanyan və Vanetsyanın yenidən aktivləşməsi isə bir mətləbdən xəbər verir. Hər iki şəxs müəyyən siyasi dairələrdən yenidən aktivləşməklə bağlı göstəriş alıblar. Bir müddətdir Rusiyanın humanitar missiyasının Qarabağ ermənilərinə dəstək aksiyası keçirməsini də nəzərə alsaq, bu küləyin məhz şimaldan əsdiyini deyə bilərik. Görünən odur ki, Rusiyanın müəyyən siyasi qüvvələri Qarabağ münaqişəsinin artıq arxivə atıldığı fikrini heç cür həzm edə bilmir. Bu səbəbdən də humanitar yardım adı altında bir müddətdir Qarabağ ermənilərini təşkilatlandıran şəxslər artıq müəyyən aksiyalara start verilməsinə də göstəriş veriblər.

Paralel olaraq, qeyd etmək yerinə düşər ki, "Ay data" komitəsi də 2 sentyabr tarixi ilə bağlı bəyanat verərək, ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvini qınayıb. Bu barədə "ANCA"nın icraçı direktoru Aram Ambaryan bəyanat yayıb. Göründüyü kimi, Ermənistanın özü də daxil olmaqla, bütün dünya Minsk qrupunun ləğvini alqışladığı halda, yalnız revanşist qüvvələr bu qərardan narazı qalıb. 

 
Eyni zamanda qeyd etmək yerinə düşər ki, İrəvanda bu gün  "Daşnaksütyun"un Ali Orqanının təşəbbüsü ilə separatçılar beynəlxalq konfrans keçirir. Tədbirə Kipr, Fransa, Almaniya, Rusiya və İran siyasiləri və ekspertlərinin də qatıldığı deyilir. Elə iştirakçılarla bağlı siyahıya baxdıqda məqsəd və sifarişçilərin kim olduğu anında üzə çıxır. 

Paralel olaraq, Ermənistanın üçüncü prezidenti Serj Sarqsyanın da 2 sentyabr tarixi ilə bağlı bəyanat səsləndirməsi, Qarabağ erməniləri ilə bağlı sərsəm fikirlər ortaya atması, II Qareginin və ikinci prezident Robert Köçəryanın da bənzər bəyanatlarla çıxış etməsi İrəvanda hansı proseslərin cərəyan etdiyindən xəbər verir. Boğulan saman çöpündən yapışan kimi, hakimiyyətə can atan, separatizm və revanşizmi əsas siyasi alət seçən  qüvvələr sülhə qarşı çıxırlar. Amma hadisələrin gedişatı və baş verənlər deməyə əsas verir ki, bu yaxınlarda Nikol Paşinyan separatçı rejimin tör-töküntüləri ilə konkret haqq-hesab çürüdəcək. Samvel Şahramanyan və dəstəsinin əməlləri ifşa ediləcək və onlar artıq hakim qarşısında cavab verərək, layiqli cəzalarını alacaqlar.

Azərbaycan tərəfi isə təbii ki, baş verənləri izləyir və lazımi cavab tədbirlərini görür. Təsadüfi deyil ki, məhz sentyabrın 2-də Xankəndidə uzun müddət keçmiş separatçı rejimin əsas simvolu və atributu kimi təqdim edilən "Xarici İşlər Nazirliyi"nin binasının söküntüsünə başlanılıb. Bu isə həm İrəvana, həm separatçılara, həm də onların havadarlarına Bakının sərt mesajı kimi qəbul edilməlidir.(Report)