Kremldəkilər gözləntilərinin puça çıxdığını başa düşürlər; necə deyərlər, qatar gedib

Yenixeber.org: Biz son vaxtlar müşahidə edirik ki, Cənubi Qafqazda kifayət qədər maraqlı geosiyasi tarazlıq yaranıb: 2:1 demokratik Qərbin xeyrinə. Hətta bir vaxtlar dünyanın ən çox Rusiyapərəst ölkəsi olan, bir vaxtlar Moskvanın bölgədəki “forpostu” adlandırılan Ermənistan belə, indi yavaş-yavaş da olsa, Qərbyönümlü istiqamətə doğru irəliləməkdə davam edir.

Azərbaycanla Qərb arasında buzlar da əriyir, tədricən normal işgüzar münasibətlər qurulur. Əvvəllər olan sırf iqtisadi və mədəni əlaqələrə siyasi və geosiyasi elementlər əlavə olunur.

Yalnız kiçik qonşu Gürcüstan əvvəlki Qərbyönlü kursundan uzaqlaşıb, lakin görünən odur ki, bu da müvəqqətidir. Çünki son vaxtlar Tiflislə Brüssel arasında münasibətlərin nəzərəçarpacaq dərəcədə soyumasına baxmayaraq, biz Rusiya ilə ciddi yaxınlaşma cəhdlərini görməmişik. Əksinə, bizə elə gəlir ki, Gürcüstanın problemi hazırda daha çox hakimiyyət problemidir, yəni “boz kardinal” Bidzina İvanişvili və onun komandası mümkün qədər uzun müddət hakimiyyətdə qalmağa çalışır.

Bu kiçik ölkədə son bələdiyyə seçkilərində hakim partiya qalib gəlsə də, siyasi ehtiraslar səngimir. Genişmiqyaslı, kütləvi siyasi mitinqlərdən hələ də uzaq olmasına baxmayaraq, arabir də olsa etirazlar davam edir. Baxmayaraq ki, sovet dövründə kommunistlərin məşhur şüarı var idi: “Qığılcım alovlandırar”. Təbii ki, biz qərb qonşumuza hər hansı siyasi alov, hətta gərginlik arzulamazdıq, amma kim bilir daha nələr olacaq?

Ancaq bu da hamısı deyil. Ötən həftə siyasi müşahidəçilər diqqətlərini MDB-nin sonuncu sammitinin keçirildiyi Düşənbəyə yönəldiblər. Xeyr, Azərbaycanda MDB kontekstində heç kimin gözləntisi yoxdur; daha doğrusu, hamı bu quruluşa keçmiş SSRİ-nin yadigarı kimi baxır.

Amma sammit çərçivəsində Rusiya və Azərbaycan prezidentlərinin görüşü keçirildi. Görüş, hətta sammitin açılışından əvvəl baş tutdu. Görüşdə məlum olub ki, Moskva məlum aviasiya hadisəsi ilə bağlı Bakının bütün tələblərini qəbul edib və Rusiya Prezidenti Azərbaycan liderindən və xalqından bir daha üzr istəyib.

Prezident Putinin çıxışını yaxından izləməyə çalışdıq. Deyəsən çox maraqlı bir məqam olub. Bizə elə gəldi ki, Rusiya Prezidenti bir daha, yumşaq desək, qeyri-səmimilik nümayiş etdirərək, rus hərbçilərinin cinayətini hansısa formada azaltmağa çalışdı.

Baxın, Putin deyir ki, təyyarəni birbaşa vuran raket deyil, qəlpə onu zədələyib. O həmçinin əlavə edir ki, Rusiya raket ekipajları guya tamamilə fərqli hərbi hədəfləri vurublar.

Bu kontekstdə kiçik bir şərhimiz var. Sovet dövründə ali təhsil ocaqlarında hərbi kafedralar var idi ki, orada tələbələr hərbi fənlər üzrə təhsil alır, oranı bitirdikdən sonra hərbi rütbə verilirdi. Və biz düz dörd il hərbi fənlər oxuduq. Hərbi ixtisasımız hava hücumundan müdafiə idi. Nə demək istərdiniz? Hərbi təlimatçılarımız bizə bildirdilər ki, raket demək olar ki, heç vaxt hədəfini dəqiq vurmur; "öldürmə zonası" kimi bir şey var və havadan hədəfin o zonada olması kifayətdir. Yaddaş yanıltmırsa, bu, hətta dövrün hərbi təlim kitabçalarında da yazılıb.

Əgər hava hədəfi “öldürmə zonası” daxilindədirsə, onu təhlükəsiz şəkildə vurulmuş hesab etmək olar və o dərhal yerə düşməsə belə, onsuz da çox uzağa uçmayacaq: məncə, o zaman təlimatçılarımız bunu bizə belə izah edirdilər.

Bu, necə deyərlər, hekayənin yalnız bir tərəfidir. Digər tərəfdən, heç də az vacib olmayan bir detal uçan obyektlərin havada o qədər də yaxın olmamasıdır ki, raket ekipajları onları çaşdırsın. Bu heç vaxt baş vermir və baş versə belə, nadirdir.

Ona görə də Rusiya Prezidentinin bu kontekstdəki arqumentləri tam inandırıcı deyil və bu səbəbdən biz Rusiya raket ekipajlarının günahını azaltmamalı və ya minimuma endirməməliyik. Çünki onlar, görünür, bizim təyyarəmizi bilərəkdən vurublar. Bu, başdan-başa qəza olsa belə, niyə dərhal bizim təyyarənin Rusiya ərazisinə enməsinə icazə vermədilər?

Buna baxmayaraq, biz hələ də hesab edirik ki, Bakı ilə Moskva arasında dialoq çox zəruridir, hətta faydalıdır. Amma bir daha qeyd edirik ki, Rusiya Prezidenti və Kreml strateqlərinin məqsədi başqa idi: onlar yəqin ki, Azərbaycanın “gücünü” sınamaq, ona təzyiq göstərmək istəyiblər. Ola bilsin ki, onların başqa gözləntiləri də olub: İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Moskva nisbi neytrallıq nümayiş etdirib. Ola bilsin ki, bunun müqabilində Bakıdan daha bir qədər geosiyasi güzəştlər gözləyirdilər. İndi onlar gözləntilərinin puça çıxdığını başa düşürlər; necə deyərlər, qatar gedib. hətta Zəngəzur dəhlizi məsələsi də Moskvanın iştirakı olmadan həll olunur, ona görə də başqa melodiya çalmağa başlayırlar.

Amma prinsipcə, belə olmamalıdır: dövlətlərin, xüsusən də qonşu dövlətlərin siyasəti fəsillər kimi dəyişməməlidir; hətta hakimiyyət dəyişikliyi belə onların siyasətinə bu qədər güclü təsir etməməlidir; normal siyasətlər sabit və davamlı olmalıdır.

Kreml siyasətçiləri bu sadə siyasi həqiqəti nəhayət, nə vaxt başa düşəcəklər? Bəli, Moskva anlayır ki, onun Cənubi Qafqaz siyasətinin üzərinə yenidən qara buludlar yığılır və ona görə də hazırkı siyasi həyatın reallıqları ilə hesablaşmaq məcburiyyətindədirlər.

Türk dövlətləri arasında da güclü inteqrasiya gedir. Düşünürəm ki, Kremli çox məyus etməyin vaxtı çatıb: axı onun KTMT və MDB-yə artıq ehtiyac yoxdur. MDB kimi bir qurumun qərarlarını belə icra edən yoxdur. Biz bunu bu qurum daxilində qəbul edilən sənədləri bir dəfə az-çox tədqiq etmiş birisi kimi deyirik. Xatırlayıram ki, bir nəşriyyat hətta bir anda onları çap etməyi planlaşdırırdı.

Rusiya bizim qonşumuzdur. Bizim Moskva ilə hər zaman münasibətimiz olacaq. Əgər Putin və ya hansısa gələcək rus siyasətçisi liderlərimizlə, siyasətçilərimizlə nəyisə müzakirə etmək istəyirsə, heç bir problem yoxdur; Bakı hər zaman Kremllə dialoqa açıqdır.

Amma Ermənistanda da artıq MDB və ya KTMT-yə ehtiyac olmadığına, bu qurumların heç bir faydasının olmadığına, vaxtlarının keçdiyinə inanırlar. Bu strukturlar ancaq Aleksandr Lukaşenko və ya İmoməli Rahmon kimi “siyasi liderlərə” lazımdır. Çünki onlar yalnız bir şeyi düşünürlər: hakimiyyətdə necə daha uzun müddət qalmaq və Kremlin dəstəyi ilə?!

Azərbaycan rəhbərinin bunların heç birinə ehtiyac yoxdur. Prezident İlham Əliyev çox güclü və uğurlu xarici siyasət aparır. Coğrafi baxımdan və digər aspektlərdə Azərbaycan o qədər böyük ölkə olmasa da, İlham Əliyevin siyasəti sayəsində nəinki regional, hətta bəzən qlobal miqyasda kifayət qədər tanınıb.

Demək lazımdır ki, digər postsovet dövlətləri də yerində dayanmır. Bu yaxınlarda Moldova Prezidenti Maya Sandu kimi kövrək qadın Kremlə qapını göstərmədimi? Eyni sözləri Orta Asiya dövlətləri haqqında da demək olar. Onlar da nəsə etməyə, daha müstəqil və özünü təmin etməyə çalışırlar.

Hazırda postsovet məkanında əsas problem Ukraynadır. Amma biz əminik ki, gec-tez bu da öz həllini tapacaq. Ən pis ssenaridə belə, Moskva bütün Ukraynanı özünə tabe edə bilməyəcək. Moskva, prinsipcə, Ukraynanın bir parçasını qopara bilər, lakin biz bir daha vurğulayırıq ki, o heç vaxt bütün Ukraynanı görməyəcək.

Prezident Putinin Azərbaycanın guya rusdilli dövlət olması ilə bağlı iddiasına gəlincə, bu başa düşüləndir: bəzi postsovet ölkələrində etnik ruslar demək olar ki, qalmayıb və bu səbəbdən də Kremlə öz keçmiş “peyklərinin” siyasətinə “qrupları” qorumaq bəhanəsi ilə müdaxilə etmək üçün yeni “rıçaq” lazımdır. Məhz buna görə də onlar postsovet ölkələrində rusdilli əhalinin “problemlərinə” bu qədər “həssas” olublar.

Rusdilli əhalimizə gəlincə, gənclərimiz rus dilini bilirlərsə, bu, çox yaxşı haldır. Qoy bu amildən karyera yüksəlişlərində üstünlük kimi istifadə etsinlər: bunda qəbahət yoxdur. Amma öz ölkəsinin rəsmi dilini bilmək hələ də inkişaf üçün vacibdir: öz ölkəsinin rəsmi dilini bilməyən biri dövlət qulluqçusu, millət vəkili, nazir ola bilərmi?

Bunu “ayrı-seçkilik” kimi qəbul etməyin - yox, bu, bütün dünyada belədir: axı, dövlət hər məmura xüsusi tərcüməçi təyin edə, kiməsə xoş gəlmək üçün ölkənin rəsmi dilini dəyişə bilməz...

Müəllif: Hüseynbala Səlimov

Mənbə: “Zerkalo.az”

TərcüməAyna.az-a məxsusdur.