Yan-Erik Smilden

Dagbladet (Norveç), 12.10.2017

Yenixeber.org: İŞİD deyilən qurum İraq və Suriyada nəzarət etdiyi ərazilərin, demək olar, hamısını itirib. Deyəsən, silahlı islamçıların çoxu bu zaman, sadəcə, buxarlanıblar.

Son aylar və həftələr İŞİD-in bir-birinin  ardınca süqut edən qalaları – Mosul, Təll-Əfər, Deyr-əz-Zor haqda məlumatlar alırıq. Hücumlar başlananda bu şəhərlərdə yerləşmiş İŞİD yaraqlılarının sayı haqda eşitmiş və oxumuşuq. Eşitmişik ki, İraq və Suriyada İŞİD yaraqlılarının əksəriyyəti döyüşlərdə həlak olub və yaxud edam edilib, kimi təslim olub, kimi əsir düşüb, kimi mülki əhali arasında gizlənib, kimi  də vətəninə dönüb. Lakin dəqiq rəqəm, demək olar, yoxdur, haqqında səhvsiz danışılması mümkün olan yeganə məsələ budur ki, əksəriyyəti aradan çıxa bilib– bu, yaraqlıların ailə üzvlərinə də aiddir. Bəs onlar indi haradadırlar?

Avqustda Mosuldan şərqdə Təll-Əfər uğrunda döyüşlər başlanarkən əksəriyyət güman edirdi ki, şəhəri İŞİD terrorçularından almağa həftələr gedəcək. Amma hər şey cəmi bir-iki gün vaxt apardı. Yaxşı məlumatlandırılmış iraqlı qaynaq “Dagbladet”-lə söhbətdə deyib ki, İraq ordusu ilə İŞİD arasında saziş bağlanıb: yaraqlılar əvəzində yerdəyişmə azadlığı əldə etməklə şəhəri tərk etməli idilər. Guya sayı müəyyən edilməmiş İŞİD yaraqlıları ailələri ilə birlikdə qərbə, Suriyaya qaçıblar. Amerikanın MKİ kəşfiyyat xidməti 2014-cü ilin sentyabrında ehtimal edirdi ki, İŞİD-in İraq və Suriyada 50 mindən çox yaraqlısı var. Başqa təşkilatlar sanırdı ki, bu rəqəm iki dəfə artıqdır. Bir kürd lideri hesablayıb ki, yaraqlılar 200 mindir.

Muzdlulara gəlincə, İraq Milli Məclisinin təhlükəsizlik və müdafiə üzrə komitəsi avqustda iddia edib ki, təkcə İraqda onların sayı 30 min, o cümlədən 8 mini Avropadan və 6 mini Tunisdən idi. Komitənin təsdiqlədiyinə görə, 28 mini öldürülüb.

Əlbəttə, yuxarıda gətirilən rəqəmlərdən heç birini yoxlamaq olmaz. Xüsusən dəitkilərin sayı şişirdilmiş görünür. Çünki bəs İraqda döyüş meydanındakı İŞİD yaraqlılarının 28 min cəsədi  haradadır?

Amerika silahlı qüvvələri keçən ilin dekabrında İŞİD-in İraq və Suriyada 2015-2016-cı illərdə öldürülmüş 50 min yaraqlısından danışırdı. Və yenə də bu rəqəmləri yoxlamaq çətindir.

Amerika hökumətinin məlumatına görə, bu ilin aprelinədək Suriyada 25 mindən 30 minə qədər əcnəbi muzdlu öldürülüb, amma eynilə İraqdakı hadisə kimi: onda  bütün bu cəsədlər haradadır?

AB-nin terrorizmlə mübarizə məsələləri üzrə əlaqələndiricisi Jil de Kerşov avqustun 9-da bildirib ki, Suriya və İraqda 5 min avropalı yaraqlı hazırlıq keçib və onların üçdə biri evlərinə qayıdıb. Bu, düzdürsə, onda soruşmaq olar ki, vətənə döndükdən dərhal sonra həbs edilənləri saymasaq, AB ölkələri bunların kim olduqlarını təsəvvür edirmi?

Osne Seyerstadın tənqidçilərin yüksək tərifinə layiq görülmüş kitabının baş qəhrəmanları – Norveç pasportlu iki somalili bacı “radarların ekranlarından yox olanların” sırasındadır. Onlar da əksər çoxluq kimi hərəkət ediblər: İŞİD yaraqlılarına ərə gedərək uşaq doğublar. Bacılar İŞİD paytaxtı Rakkada olublar, amma ailələri 2014-cü ildən onların haqqında heç nə eşitməyib.

Rusiyanın əhalisinin əksəriyyəti müsəlman olan Çeçenistan, Dağıstan və İnquşetiya respublikalarında bəzi analar bununla məşğuldur ki, bir zamanlar İŞİD yaraqlılarına ərə getmiş qızlarının harada olduğunu aydınlaşdırmağa cəhd edirlər.

Ola bilsin, həm onlar, həm də işidçilərin harada olduqları ilə maraqlanan başqaları heç vaxt cavab almayacaqlar…