Yenixeber.org: Amerika lideri Donald Tramp avqustun 8-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanı Ağ Evdə qəbul edəcək. Bu barədə The Washington Post qəzeti iki məmura istinadən məlumat yayıb.

Onların sözlərinə görə, Tramp iki ölkə arasında sülh sazişinin bağlanmasına vasitəçilik etmək və bunun müqabilində əməyinin dəyərləndirilməsini istəyir. Həmsöhbətlərdən birinin bildirdiyinə görə, elə həmin gün sazişin imzalandığı elan edilə bilər.

Bakı və İrəvan 2025-ci ilin martında sülh sazişi barədə razılığa gəliblər. Lakin üstündən bir neçə ay keçsə də, sənəd hələ də imzalanmayıb.

Euronews yazır ki, bu görüş iki ölkə arasında sülh sazişinin imzalanmasına təkan verə bilər.

Analitiklərin qeyd etdiyinə görə, hər iki ölkə getdikcə daha çox Kremlin təsirindən uzaqlaşır və ABŞ-a səfər onların xarici siyasət vektorunu Qərbə yönəldə bilər. Eyni zamanda, bu görüşün ABŞ-ın qlobal münaqişələrin həllində əsas oyunçu kimi mövqelərini gücləndirəcəyi gözlənilir.

Rusiyanın iki keçmiş müttəfiqinin görüşü Moskva üçün gərgin dövrdə – 8 avqustda keçirilir. Bu gün Putin üçün verilmiş ultimatumun müddəti başa çatır: o, ya Ukraynada atəşkəsə razılaşacaq, ya da Tramp yeni sanksiyalar tətbiq edəcək.

DW-yə danışan ekspertlər hesab edirlər ki, Vaşinqtonda ABŞ, Ermənistan və Azərbaycan liderlərinin ikitərəfli və üçtərəfli formatda keçirəcəyi görüş hər üç tərəf üçün faydalı ola bilər: ABŞ prezidenti Donald Tramp növbəti dəfə özünü sülh vasitəçisi kimi göstərə, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev isə 30 ildən artıq davam edən münaqişədən sonra sülhə doğru daha bir addım atmış olarlar.

Eyni zamanda, İrəvan və Bakı Vaşinqtonda yeni administrasiya ilə ikitərəfli münasibətlərini yaxşılaşdırmaq imkanı əldə edəcəklər. Ekspertlər arasında üçtərəfli görüşlə bağlı gözləntilər fərqlidir: bəziləri Trampın iştirakı ilə sülh sazişi layihəsinin paraflana biləcəyini (bu, sülh yolunda daha mühüm addım sayılır), bəziləri isə tərəflərin gələcəkdə sazişə yönəlik fəaliyyətlərini davam etdirəcəkləri barədə öhdəlikləri əks etdirən memoranduma imza atacaqlarını düşünürlər (bu, nisbətən az əhəmiyyətli addım sayılır).

Sazişin Vaşinqtonda paraflanması – yəni tərəflərin mətn üzərində dəyişiklik etməyəcəklərini rəsmən təsdiq etməsi – Azərbaycan üçün əhəmiyyətli müsbət nəticələrə səbəb ola bilər. Məsələn, bu, ATƏT-in Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün yaradılmış Minsk Qrupunun ləğvinə əsas ola bilər. Minsk Qrupunun ləğvi isə Bakının sülh sazişinin imzalanması üçün irəli sürdüyü şərtlərdən biridir və bu, münaqişəyə simvolik nöqtə qoyacaq.

Lakin ekspertlər hesab edirlər ki, hətta sadə memoranduma imza atılsa belə, bu, sülh prosesində müsbət meylləri möhkəmləndirəcək.

Gözlənildiyinə görə, Vaşinqtonda keçiriləcək görüşdə sülh sazişi ilə yanaşı, Azərbaycanın əsas hissəsi ilə onun eksklavı olan Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat dəhlizinin yaradılması məsələsi də müzakirə ediləcək. Bu, Ermənistan-İran sərhədi boyunca 42 kilometr uzunluğunda yol olacaq. ABŞ bu dəhlizin idarəçiliyinin, məsələn, kommersiya şirkəti kimi üçüncü bir tərəfə verilməsi ilə bağlı vasitəçi olmağı təklif edir.

Vaşinqton görüşü həmçinin Kremlin Cənubi Qafqazda sülh prosesindən uzaqlaşdırılması tendensiyasını da möhkəmləndirə bilər.

Bəs ABŞ paytaxtında keçiriləcək bu danışıqlardan nə gözləmək olar? Tramp doğrudanmı tərəfləri sülh sazişi imzalamağa razı sala bilər? Sərhədlərin delimitasiyasının başa çatmadığı və Zəngəzur dəhlizindən istifadə məsələsində fikir ayrılıqları qaldığı şəraitdə bu mümkündürmü? Əgər mümkün deyilsə, Tramp bu görüşü niyə təşkil edib?

Suallarımızı Şərqi Avropa ölkələri üzrə rusiyalı ekspert, Azadlıq Radiosu-nun jurnalisti Vadim Dubnov (Praqa) cavablandırıb.

O, bu görüşün sülh sazişinin imzalanmasına həsr olunduğunu düşünmür: “Məncə, The Washington Post-un verdiyi məlumat çox nikbin səslənir və hadisələrin gedişatına uyğun gəlmir. Vaşinqtondakı görüş hər kəsə müxtəlif səbəblərdən – əsasən də daxili siyasi maraqlar baxımından lazımdır.

Tramp üçün bu, Nobel mükafatına namizəd olmaq arzusunun davamıdır — Qarabağdan Ruandaya qədər uzanan sülhməramlı fəaliyyət zolağında növbəti uğur və aktivlikdir.

Əliyev və Paşinyan üçün isə bu, təxminən eyni məna daşıyır. Əliyev üçün Qərblə, xüsusilə də Tramp administrasiyası ilə münasibətləri düzəltmək və kursunu müəyyənləşdirmək üçün növbəti addımdır. Trampın hakimiyyətə qayıdışı Əliyev üçün “fərqli Amerikalar var” tezisinin təsdiqidir və bu yeni Amerika ilə münasibət qurmağın mümkünlüyü barədə danışmaq imkanı verir.

Paşinyan üçün isə bu addım, şübhəsiz ki, seçkiöncəsi kampaniyanın bir hissəsidir. Çünki erməni seçicilər üçün sülh və nizamlanma mövzusu əsas məsələdir. Gələn ilin iyununda keçiriləcək seçkilər ərəfəsində aparılan sorğular göstərir ki, əhalinin narahat olduğu mövzuların 40%-i məhz bu məsələ ilə bağlıdır, digər məsələlər – iqtisadi mövzular isə çox geridə qalır. Buna görə də Paşinyan bu məsələdə lider olduğunu təsdiqləməlidir. Tramp və Əliyevlə birlikdə çəkiləcək üçtərəfli foto, eləcə də Tramp ilə təkbətək görüş fotoları onun seçki kampaniyasına böyük töhfə olacaq”, – analitik qeyd edir.

Dubnov belə qənaətə gəlir ki, görüş əsasən simvolik xarakter daşıyacaq: “Yəqin ki, bəyanat veriləcək, dəqiq bilmirəm, amma çox güman, “biz sülhə doğru daha bir neçə addım atdıq” formasında. Tramp bunu ən vacib addım kimi təqdim edəcək və Nikol ilə İlhama ona bu işdə yardım etdiklərinə görə təşəkkür ediləcək. Məncə, iş sənədin paraflanmasına qədər gedib çıxmayacaq. Bu, Paşinyan üçün çox böyük hədiyyə olardı və razılaşmanın gələcəkdə, məsələn, yazda əldə edilməsi onun üçün daha sərfəli ola bilər. Hələliksə söhbət əsasən simvolik jestlərdən gedəcək”, – Dubnov bildirir.(pressklub)

Rauf Orucov