Deputat: “Ağrı-acılarımız var, bunlar keçəsi ağrı-acılar da deyil, amma regionun inkişafı üçün, bölgənin çiçəklənməsi üçün sülh vacibdir”

Yenixeber.org: Bu ilin sonuna qədər Ermənistan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin Azərbaycana səfəri planlaşdırılır. Bu barədə məlumatı Cənubi Qafqaz Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Fərhad Məmmədov açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, səfərin konkret tarixi artıq müəyyən edilib. Mərkəz rəhbəri həmçinin qeyd edib ki, yaxın 6 ay ərzində Azərbaycan nümayəndə heyətinin də Ermənistana səfərləri gözlənilir: “Burada söhbət nəinki paytaxt İrəvandan, həmçinin Ermənistanın ayrı-ayrı regionlarından gedir”.

Xatırladaq ki, oktyabrın 22-də İrəvanda Azərbaycan və Ermənistan vətəndaş cəmiyyətlərinin nümayəndələrinin iştirakı ilə ikitərəfli “dəyirmi masa” təşkil olunub. Görüşdə Azərbaycan tərəfini Cənubi Qafqaz Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Fərhad Məmmədov, Topçubaşov Mərkəzinin həmtəsisçisi və direktoru Rusif Hüseynov, Milli QHT Forumu İdarə Heyətinin sədri Ramil İskəndərli, “1news.az” xəbər portalının baş redaktoru Kəmalə Məmmədova, Azərbaycan Qadın Hüquqlarını Müdafiə Cəmiyyətinin Qadınlar Sülh və Əmin-Amanlıq Mərkəzinin rəhbəri Dilarə Əfəndiyeva, Ermənistan tərəfini isə Areq Koçinyan, Boris Navasardyan, Naira Sultanyan, Narek Minasyan və Samvel Meliksetyan təmsil ediblər.

Vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin bu cür təmasları avqustun 8-də Vaşinqtonda ABŞ, Azərbaycan və Ermənistan liderləri Donald Tramp, İlham Əliyev və Nikol Paşinyan arasında keçirilən üçtərəfli görüşdə əldə olunan razılaşmalar, imzalanan Bəyannamədən sonra vüsət alıb. Liderlər görüşlərdə sülh quruculuğu istiqamətində müxtəlif sahələrdə təmasları məqbul sayıblar.

Yeri gəlmişkən, noyabrın 18-də ATƏT Parlament Assambleyasının İstanbulda keçirilən 23-cü payız sessiyası çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan parlament nümayəndə heyətləri arasında ikitərəfli görüş keçirilib. Milli Məclisdən verilən məlumata görə, görüş Azərbaycan və Ermənistan parlament sədrləri arasında 2025-ci il oktyabrın 21-də Cenevrədə aparılmış müzakirələr çərçivəsində əldə olunmuş razılaşma əsasında baş tutub.

Görüşdə Vaşinqton sammitinin müsbət rolu qeyd edilib, əldə edilmiş razılaşmalar və Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün möhkəmləndirilməsi istiqamətində atılan növbəti addımlar, habelə hər iki ölkənin parlamentlərinin bu prosesə dəstəyinin əhəmiyyəti barədə fikir mübadiləsi aparılıb. Söhbət zamanı iki ölkə arasında həyata keçirilən etimadın artırılması tədbirlərində parlamentlərin roluna toxunulub, həmçinin parlament üzvləri arasında beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində konstruktiv dialoqun vacibliyi vurğulanıb.

Ermənistan və Azərbaycan nümayəndələri arasında keçirilən bu cür görüş və müzakirələr erməni cəmiyyətində birmənalı qarşılanmır. Ermənistanın revanşistlərdən ibarət radikal müxalifət nümayəndələri çıxışlarında sülh prosesinə zərbə vurmaq üçün görüşləri, təmasları sərt tənqid edirlər. Eyni zamanda, erməni müxalifləri bu cür təmaslardan Baş nazir Nikol Paşinyana qarşı istifadə etməyə çalışırlar. Bu addımlar isə sülh prosesinə zərər gətirir.

Mövzu ilə bağlı AYNA.AZ-ın suallarını cavablandıran Milli Məclisin deputatı, Böyük Azərbaycan Partiyasının (BAP) rəhbəri Elşad Musayev deyib ki, liderlərin Vaşinqton görüşü və imzalanan Bəyannamədən sonra vəziyyət 180 dərəcə dəyişdi:

- İndi gündəmdə əsas məsələ yekun sülh sazişinin imzalanmasıdır. İki ölkə arasındakı münasibətlər demək olar ki, xeyli dərəcədə qaydasına düşür. Biz görürük ki, Ermənistan və Azərbaycan arasındakı gərgin ritorika da xeyli dərəcədə azalıb. Təbii ki, müəyyən atmacalar var, amma ümumi mənzərədə nəzərəçarpacaq dəyişiklik müşahidə edilir. Eyni zamanda, Azərbaycan tərəfi sülhdən yana olduğu ilə bağlı jestlər edir. Məsələn, Azərbaycan ərazisindən Ermənistana taxıl daşınmasına tranzit imkanı yaradılıb. Rəsmi İrəvan tərəfindən bu addım müsbət qarşılanır.

Hesab edirəm ki, sülh quruculuğunda müxtəlif istiqamətlərdə addımların atılması vacibdir. Bu istiqamətlərdən biri də vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin qarşılıqlı dialoqudur. Vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin görüşü, müzakirələr sülh prosesinə müsbət təsir göstərən amildir. Bundan əvvəl Azərbaycan vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələri İrəvanda oldular, görüşlər keçirdilər. İndi Ermənistan nümayəndələri Azərbaycana gələcəklər ki, düşünürəm, bu səfərlər iki ölkə arasındakə sülh prosesinə xidmət edir.

- Eyni zamanda, parlamentarilər də dünən görüş keçiriblər...

- Dediyim kimi, sülh prosesində müxtəlif sahələrdə addımlar atılır. Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərininm nümayəndələrinin görüşü də spikerlər arasında Cenevrədə əldə olunmuş razılaşmaya əsasən həyata keçirilib. Bu proses də davam edəcək və müsbət nəticələr əldə olunmasına çalışılacaq. Bütün addımlar sülhün əldə olunmasına yönəlib. Bizim cəmiyyət də belə görüşlərə, təmaslara, müzakirələrə normal yanaşmalıdır, dözümlülük nümayiş etdirməlidir. Mən başa düşürəm ki, ağrı-acılarımız var, bunlar keçəsi ağrı-acılar da deyil, amma regionun inkişafı üçün, bölgənin çiçəklənməsi üçün sülh vacibdir. Artıq insanlar müharibədən yorulub. Sülh şəraitdə, dinc, sabit ölkədə yaşamaq istəyirik.   

- Məlumdur ki, Ermənistanda revanşist qüvvələr bu proseslərə qarşıdırlar. Revanşistlərdən ibarət olan erməni müxalifətin radikallıq nümayiş etdirir və gələn il keçiriləcək parlament seçkilərində Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsi üçün sülh prosesinin ziyanları barədə təbliğat aparırlar. Revanşistlər istəklərinə nail ola, sülh prosesini poza bilərlərmi?

- Məsələ burasındadır ki, Ermənistanda cəmiyyətin böyük kəsimi revanşistlərdən ibarət müxalifəti dəstəkləmir. Aydındır ki, Paşinyan siyasi rəqibləri üzərində açıq şəkildə üstündür. Səbəb də odur ki, Paşinyanın rəqibləri vaxtilə Ermənistanı talamış, erməni cəmiyyətini məhv etmiş, qaniçən hakimiyyət nümayəndələri – sabiq prezidentlər Robert Köçəryan və Serj Sarkisyandır. Erməni cəmiyyəti keçmiş hakim qüvvələrə nifrət edirlər. Paşinyana müxalif mövqedə dayanan qüvvələrdən biri də kilsədir ki, artıq erməni cəmiyyəti kilsənin də sabiqlərlə əlbir olduğunu görür. Həmçinin zaman-zaman Rusiyadan varlı ermənilər göndərilir ki, Paşinyana rəqib olsunlar. Amma ermənilər Kreml layihələrinə də “yox” deyir. Hesab edirəm ki, gələn il keçiriləcək seçkilərdə də Paşinyanın rəhbəri olduğu partiya qalib gələcək və sülh quruculuğu prosesi davam edəcək. Revanşistlər məğlub olacaqları üçün sülh prosesinə də hansısa ciddi təsir göstərə biləcəkləri inandırıcı görünmür.