Çərşənbə axşamı ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin “Boeing P-8A Poseydon” təyyarəsi Kerç boğazı və Krım ərazisi üzərində kəşfiyyat uçuşu həyata keçirib.

Yenixeber.org: Bu haqda “PlaneRadar” monitorinq portalı bildirib.

168848 bort nömrəsi olan hava gəmisi ABŞ-ın Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin 26-cı patrul eskadrilyasının tərkibinə daxildir. Məlumata görə, təyyarə yarımadanın sahil xəttinin 31 kilometrliyinə qədər yaxınlaşıb.

“PlaneRadar” portalının məlumatlarına görə, daha əvəvl “RQ-4A Global Hawk” strateji pilotsuz təyyarə bu rayonda, həmçinin Donbasdakı təmas xəttində kəşfiyyat uçuşu yerinə yetirib.

Xatırladaq ki, noyabrın 25-də Rusiya sərhədçiləri Kerçen boğazında silah tətbiq edərək Ukrayna Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin üç gəmisi saxlayıb. Nəticədə, 3 Ukrayna hərbçisi yaralanıb. Bundan başqa, 24 Ukrayna hərbçisi saxlanılıb. Ötən gün məhkəmə 24 dənizçidən 15-i barədə həbs qəti-imkan tədbiri seçib.

Poroşenko ötən gün Rusiya rəhbərliyindən dənizçiləri və gəmiləri azad etməyi tələb edib. Kiyev Rusiya sərhədçilərinin hərəkətlərini qanunsuz adlandırıb. Ukrayna hakimiyyətinin fikrincə, Moskva dəniz hüququ üzrə BMT Konvensiyasını, həmçinin Azov dənizi və Kerç boğazından istifadə üzrə əməkdaşlıq haqqında Ukrayna-Rusiya müqaviləsi pozub.

“P-8 Poseydon”a gəlincə, kəşfiyyat təyyarəsi gələcəkdə mümkün görünən genişmiqyaslı hərbi qarşıdurmaların nəticələrinin müəyyən edilməsində böyük rol oynaya bilər. ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin xüsusi əhəmiyyətli dəniz patrul təyyarələri dünya okeanının geniş sularında sualtı gəmilərin yerdəyişməsinin izlənilməsində və döyüş əməliyyatlarının başlanacağı halda onların məhv edilməsində əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Havadan sualtı gəmiləri izləmək olduqca çətin işdir və dünya okeanının üzərində böyük məsafə boyunca uçan və böyük miqdarda müxtəlif təyyarələr tələb olunur. 1962-ci ildən ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin silahlanmasında “P-3 Orion” patrul təyyarəsi var. Bu təyyarələr artıq 55 ildir xidmət edib və onların korpusları qocalıb.

ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələri 2004-cü ildə “P-3 Orion”un əvəzində “Boeing” şirkətinin “P-8 Poseydon” təyyarəsini seçdi. Təyyarə təxminən 150 milyon dollara başa gəlib.

P-8 kiçik və orta məsafəli 737-800ERX avialaynerinin konstruksiyası əsasında yaradılıb. Təyyarənin ekipajında adətən üç nəfər olur və içində bort elektronikasını qidalandıran güclü generatorlar yerləşdirilib. “Poseydon” uçuşda olduqca az çalxalanır. “Orion”un ekipajı kiçik hündürlükdə uçuşlara görə güclü burulğandan tez-tez əziyyət çəkirdi.

P-8 kiçik hündürlükdə uçuşlar üçün gücləndirilmiş korpusa malikdir və belə uçuşlar zamanı mühərriklərin yanacaq əlverişliliyi daha yüksəkdir. “Poseydon” havada əlavə yanacaq doldurulması imkanı sayəsində uzun müddət uçuşda qalaraq saatda cəmi 320 kilometr kiçik sürətlə patrul xidməti həyata keçirə bilir. Bununla belə, təyyarənin maksimal surət saatda 900 kilometr təşkil edir. Bu, P-3-ün sürətindən daha yüksəkdir. Sualtı gəmilərin aşkar edilməsi üzrə müxtəlif cihazlar “Poseydon”un faydalı yükünü təşkil edir. Bu cihazlar sayəsində böyük məsafədə olan sualtı gəmilərin yerdəyişməsini, hətta gəmilərin müxtəlif tiplərini tanımaq mümkündür. Yaxın vaxtlarda “Poseydon” “Advanced Airborne Sensor” axtarış radarı ilə təchiz edilib. Radar Yer kürəsində və sahilboyu rayonlarda hədəflərin dairəvi axtarışını aparmağa imkan verir. Radardan kiber təhdidlərə qarşı, hətta kibermüharibələrin aparılması üçün istifadə oluna bilər.

“Poseydon” döyüş əməliyyatları zamanı beş raket, dərinlik bombaları və ya torpeda ilə təchiz edilə bilər. Torpedaların işə salınması zamanı P-3 aşağı enərək kiçik hündürlükdən uçmalı idi. Amma P-8-də böyük hündürlükdən işə salma üçün “High Altitude Air Launch Accessory” adlı xüsusi qurğu var. Onun vasitəsilə Mark-54 yüngül 324 millimetrlik torpedalar GPS üzrə idarə olunan bombalara çevrilir. “Poseydon” həmçinin 240 kilometr uçuş məsafəsi olan “Harpoon AGM-184H/K” gəmi əleyhinə raketləri daşıya bilir.

Bəzi ekspertlər iddia edirlər ki, “Poseydon”u idarə olunan müxtəlif silah sistemləri, məsələn böyük uzaqlıqlı anti-radar AGM-158, LR-ASM gəmi əleyhinə raketlər və yerüstü hədəflərə yüksək dəqiqlikli zərbələrinin endirilməsi üçün kiçik kalibrli bombalarla təchiz etməklə V-52 sinfindən olan ucuz bombardmançıya çevirmək olar. Hələ ki anlaşılmazdır, ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin komandanlığı “Poseydon”u çoxməqsədli təyyarəyə çevirmək istəyəcəkmi, yaxud da ondan əvvəlki kimi sualtı və suüstü gəmilərlə mübarizə üçün istifadə olunacaq.

“Poseydon” 2013-cü ildə Okinava adasında yerləşən Kadena təyyarə bazasında ABŞ Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin VP-16 eskadrilyasının silahlanmasına daxil edilib. İndi onların ümumi sayı 50-dir (Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin arsenalına 117 təyyarənin verilməsi planlaşdırılır – red.).

Hazırda “Poseydon” patrul təyyarəsi olaraq, ABŞ, Çin və Rusiya arasında siyasi mübahisələrin ön cəbhəsində yer alır. Beynəlxalq hava məkanında patrul təyyarələrinin ələ keçirilməsi hallarına tez-tez rast gəlinir. Amma patrul təyyarələrinin ələ keçirilməsi son dərəcə təhlükəli işə çevrilib. Patrul təyyarələrinin pilotlarını qorxutmaq üçün bəzən qırıcıları təhlükəli manevrləri edirlər, Belə hadisələrdən biri 2002-ci ildə baş verib. Çin qırıcısı və ABŞ-ın REB EP-3 təyyarəsinin qarşılaşması nəticəsində Çin pilotu həlak olub. 19 avqust 2014-cü il J-11 Çin qırıcısı Haynan adalarından 210 kilometr şərqdə “Poseydon”un 10 metrliyində uçdu. Bu, Vaşinqton və Pekin arasında növbəti diplomatik davanın səbəbi oldu.

Problemin kökü ondadır ki, Pekin Cənubi Çin dənizinin akvatoriyasının böyük ərazilərinə iddia edir. ABŞ isə bu suların (beynəlxalq cəmiyyət bu əraziləri beynəlxalq sular hesab edir –red.) üzərində uçmaq hüququnda təkid edir və patrul aviasiyasının uçuşlarını durdurmaq niyyətində deyil. Son illərdə Çin bəzi rayonlarda ərazi iddialarını təsdiq etmək üçün süni adalar tikir, ancaq Amerika aviasiyası patrul uçuşlarını davam etdirir. 2015-ci ilin dekabrında ABŞ ərazisində “Poseydon” təyyarələrinin yerləşdirilməsi barədə Sinqapurla razılaşma əldə edib.

P-8-lər Rusiya hərbçiləri ilə də qarşılaşıblar. 9 may 2017-ci il Rusiyanın Su-27 qırıcısı Qara dənizdə “Poseydon”un 7 metrliyindən uçdu. P-8 Rusiya sualtı gəmilərinin təqibi və axtarışı ilə məşğuldur.

XXI əsrdə transatlantik münasibətlər xüsusi əhəmiyyət kəsb etməyə başlayıb. P-8 bir çox vasitələrdən biri olacaq ki, ABŞ və başqa ölkələr onun köməyi ilə beynəlxalq sulara iddialarını davam etdirəcəklər. Hərbi qarşıdurmaların başlanacağı halda, bu təyyarələr sualtı gəmilərin axtarışı və məhv edilməsi, həmçinin rəqibin suüstü gəmilərinin yerdəyişmələrinin izlənilməsi üzrə ən əhəmiyyətli məsələləri yerinə yetirəcəklər.