Əli Məmuri

“Əl-Monitor”, 13.09.2019

Yenixeber.org: 

Sentyabrın 10-da Müqtəda Sədr təəccüb doğuracaq bir videoda görünüb. Üçüncü şiə imamı Hüseyn İbn Əlinin əza məclisdə Sədr İranın Ali Rəhbəri Ayətullah Əli Xamnəi və “Quds” Qüvvələri komandiri Qasim Süleymaninin arasında oturmuşdu.

İraqın keçmiş baş naziri Nuri əl-Maliki 2010-cu ildə ikinci dəfə iqtidara gəldikdə, Sədr İranın regional siyasətini tənqid edib. O, Ərəb dünyasına daha çox meyl edərək İranla məsafə saxladığını açıq şəkildə göstərib.

Ərəb dünyası Sədrin İranın dəstəklədiyi İraq şiə hərbçilərini və Suriyada mövcudluğunu davamlı tənqid etməsini alqışlayıb.

İran və Səudiyyə arasında münaqişənin böyüməkdə olduğu zaman, 2017-ci ilin avqustunda Sədr Səudiyyə Ərəbistanına səfər edib. Vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman onu salamlayıb və aparıcı ərəb mediası Sədri müstəqil millətçi mövqeyinə görə tərifləyib.

Xamnəinin son dini məclisində onun varlığı iraqlılarda suallar doğurub.

Sədrçi hərəkatın keçmiş üzvü Şeyx Qeyt əl-Təmimi deyib: “Ali Rəhbərin dizləri yanında oturan iraqlıların başçısı ola bilməz” (Təmimi Sədrın yerdə necə oturduğuna eyham vurub. Məclisdə Xamnəi, digərləri ilə müqayisədə, stulda oturub). O əlavə edib: “Siz, Müqtəda, bütün iraqlıların gözündən düşdünüz”.

Vətəndaş Demokratik İttifaqından olan İraq parlamentinin üzvü Faiq əl-Şeyx Əli, Təmiminin şərhinə rəng qatıb: “Müqtədaya deyin ki, Xamnəidən Süleymaniyə İraqın işlərinə qarışmamasını istəsin”.

Sədr Məhərrəm ayından təxminən 10 gün əvvəl, Xalq Səfərbərlik Birliklərinin (XSB – “Haşdi Şəabi”) komandan müavini Əbumehdi əl-Mühəndisin PUA-lara dair mübahisəli açıqlamasından qabaq İraqı tərk edib. Ölkədən çıxarkən, o, Tvitterdə yazıb: “Sağlıqla qal, Vətənim”.

XSB hərbi hərbi qüvvələrinin yaradılması açıqlamasına gəlincə, bunun İraq dövlətinin sonu olduğunu söyləyib: “Bu, hüquqi vəziyyətindən iğtişaş vəziyyətinə keçiddir. Hökumət qətiyyətli tədbirlər görməsə, mən dəstəyimi geri çəkəcəyəm”.

“Sairun” Alyansının lideri Sabal əl-Saidi, Sədrin XSB hərbi hava qüvvəsinin meydana gəlməsinə qarşı çətin bir iş gördüyünü və bu cür təhlükəli bir addımın qarşısını almağa müvəffəq olduğunu söyləyib.

Xamnəi və Süleymani arasında ictimaiyyətə görünməsi Sədrin İranla siyasi layihəni müzakirə etməsinin bariz əlamətidir.

Sədr hələ İrana etdiyi səfəri ilə bağlı danışmayıb, lakin “əl-Monitor” onun ofisindəki yüksək vəzifəli, anonim bir mənbədən öyrənib ki, iranlıları Adil Əbdülmehdini daha güclü baş nazirlə əvəzləməyi inandırmağa çalışıb.

Əbdülmehdi İranın birbaşa dəstəyi ilə hakimiyyətə gəlib və indiyə qədər onun iqtidarından məmnun qalıblar. Buna görə də, Sədr ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarının sərtləşdiyi bu çətin vaxtda Əbdülmehdini uzaqlaşdırmaq üçün Tehranla yaxınlaşır.

O, Əbdülmehdinin yeganə müxalif deyil. Sədr Əbdülmehdini tənqid edərkən, başqa bir şiə ruhanisi – Əmmar Həkim də Əbdülmehdi əleyhinə güclü müxalifət meydana gətirib. Həkim, eyni zamanda, Əbdülmehdinin iqtidarda qala bilməyəcəyi təqdirdə, hakimiyyəti ələ almağa hazırlaşmaq üçün kölgə hökuməti qurub.

Bundan başqa, Həkim Sədrin illər boyu davam etdirdiyi etirazlara rəhbərlik edərək, keçən ilin iyul ayında İraqda Əbdülmehdi hökumətinə qarşı etiraz dalğası təşkil edib. Göründüyü kimi, Sədrin İrana səfəri Həkimin əlindəki liderliyi geri almaq addımıdır.

Sədr və Həkim arasındakı fərqlər şiə icmalarına rəhbərlik, xüsusən də Nəcəfdəki mədrəsədə 2 ailə arasında uzun müddət davam edən rəqabət kontekstində ortaya çıxır.

Müqtədanın İrandakı məclisdə olması onu da göstərir ki, İraq siyasətində ən ali şiə avtoriteti olan Ayətullah Əli Sistaninin rolunu öhdəsinə götürməyə çalışır. İndiyə qədər Sistani hökumətlərin formalaşdırılmasında və digər böyük dəyişikliklərin aparılmasında hakim mövqedə olub. İndi Sədr İraqın milli məsələlərinə dair hər hansı bir müzakirədə İraqı təmsil etdiyi mesajını göndərərək ilk dəfə İranın ən nüfuzlu iki şəxsiyyəti arasında görünür.

Sədrin atası Məhəmməd Sadiq Sədr Sistanini tənqid edərək onu “lal mürctəhid” adlandırırdı, yəni siyasi məsələlərdə çox passiv olduğunu bildirirdi. Gənc Sədr, Sistaninin etirazlarına baxmayaraq və o, Londonda müalicə olunarkən, 2004-cü ildə Nəcəf şəhərindəki ABŞ qoşunlarına qarşı müharibəyə başlayıb.

Bu nümunələr İraq siyasətinin mürəkkəbliyini göstərir. Siyasi ittifaqların xəritəsi sürətlə dəyişir və siyasi oyunçular gündəmlərini çoxyönlü aparırlar. Belə bir mühitdə Müqtəda Sədr – İraq siyasətinin buqələmunu hərəkətlərini necə təşkil etməyi və rəqiblərini necə sancmalı olduğunu bilən adamdır.

Tərcümə: Strateq.az