Azər Aslanlı: “İranda baş verənlər əhali arasında illərlə yığılıb qalan aqressiyanın partlayışıdır”

Yenixeber.org: İran Prezidenti İbrahim Rəisi 1979-cu ildə qəbul edilmiş Konstitusiyanın bəzi maddələrinə dəyişiklik edilməsinin mümkünlüyündən danışıb. Deyib ki, Konstitusiyada cümhuriyyətçilik, islamçılıq, istiqlalçılıq və azadlıq kimi prinsiplər və dəyərlər var ki, bunlar dəyişməzdir: “Lakin bununla yanaşı zərurət yarandıqda Konstitusiyanın tətbiqi, üsul və mexanizmləri mütləq dəyişdirilə və təkmilləşdirilə bilər. İran İslam Respublikasının Konstitusiyasında heç bir çıxılmaz vəziyyət yoxdur”.

Bu arada İran hakimiyyəti əxlaq polisini ləğv etmək qərarına gəlib. İranın Baş prokuroru Məhəmməd Cəfər Montazerinin açıqlamasına görə, əxlaq polisi İslam Respublikasının hüquq-mühafizə sistemi ilə heç bir əlaqəsi olmadığı üçün ləğv edilib. Daha öncə İranın hüquq mühafizə orqanlarının qadınlar üçün hicabın məcburi geyinilməsi ilə bağlı qaydalarının dəyişdirilməsinin nəzərdən keçirildiyi bildirilib.

Qeyd edək ki, sentyabrın 16-dan bəri İranı son 40 ilin ən irimiqyaslı hökumət əleyhinə etiraz dalğası bürüyüb. Hicabla bağlı qaydaları pozmaq iddiası ilə əxlaq polisinin saxladığı gənc qadın Məhsa Əmininin ölümü ölkə boyunca hakimiyyətə qarşı etiraz çıxışlarına təkan verib. O vaxtdan bəri təhlükəsizlik qüvvələrinin amansız təqiblərinə qarşı müqavimət davam edir. İddialara görə, keçirilən etirazlarda yüzlərlə aksiya iştirakçısı həlak olub, 20 mindən çox insan həbs edilib.

ABŞ-da yaşayan azərbaycanlı siyasi şərhçi Azər Aslanlı bizimlə müsahibəsində İranda baş verən etirazlar və digər mövzular ətrafında danışıb.

- İranda kütləvi etirazlar davam edir. Hakimiyyət etirazçılara qarşı şiddət tətbiq edir. Lakin etirazlar nəinki azalmır, əksinə, daha da genişlənir. Hazırda hər kəsi düşünüdürən sual da budur: İranda nə baş verir?

- İranda kütləvi etirazlar hicabı düzgün taxmadığı üçün əxlaq polisi tərəfindən döyülən, aldığı zərbələr nəticəsində həyatını itirən 22 yaşlı gənc Məhsa Əmininin ölümündən sonra başlayıb və üç aya yaxındır ki, davam edir. Təsəvvür edin ki, bütün dünya işgəncələrə mübarizədən danışır, İranda isə gənc qadını hicabı düz bağlamadığına görə döyürlər. O qədər şiddətlə döyürlər ki, aldığı zərbələrdən dünyasını dəyişir. XXI əsrdə bu, nə vəhşilikdir, bu, nə rəzalətdir?!

Təbii ki, İranda baş verən etirazlar gözlənilən idi. Fars rejimi düşünürdü ki, dünyanın başı Rusiyaya qarışıb və istədiyi vəhşiliyi edə, vətəndaşlara qarşı qul kimi yanaşa bilər. Lakin unudurdu ki, Ukraynada təcavüzə başlayan Rusiyanın dünyadan təcrid edilməsi nəinki digər repressiv sistemləri gücləndirmir, əksinə, onları daha da zəiflədir.

Bu gün İranda baş verənlər əhali arasında illərdir yığılıb qalan aqressiyanın partlaması və təzahürüdür. İranda yaşayan əhali əmindir ki, rejimin amansız müqavimətindən ehtiyat edib geri çəkilsələr, qarşıda camaatı daha amansız münasibət gözləyir. Bu səbəbdən də sona qədər dirəniş göstərirlər. Hesab edirəm ki, bu aksiyalar davam edəcək və molla rejimi kütləvi etirazların qarşısını ala bilməyəcək.

- İran Prezidenti İbrahim Rəisi ölkə Konstitusiyasının bəzi maddələrinə dəyişiklik edilməsinin mümkünlüyünü bildirib. Sizcə, Rəisinin bu açıqlaması hakimiyyətin geri çəkilməsinin təzhürüdür, yoxsa etirazçıları aldatmaq üçün siyasi texnologiyadır?

- Rəisiyə sual vermək lazımdır ki, “bəs bu günə qədər hansı səbəbdən Konstitusiyaya dəyişikliyi etmirdiniz?” Nə baş verdi ki, birdən belə bir addım atmaq qərarına gəldiniz? Səbəb aydındır: fars rejimi əhalinin kütləvi şəkildə etirazlara qalxmasından bərk narahat olub və artıq respressiv üsulların işə yaramadığını anlayır. Bu səbəbdən kosmetik dəyişikliklərə gedərək, özünü gözləyən təhlükələrdən sığortalanmağa çalışır. Təbii ki, Rəisi bu açıqlamasında səmimi deyil və ona inanmaq olmaz. Hətta mümkündür ki, əhalini aldatmağa da cəhd etsinlər. Ola bilər ki, bu açıqlama yalnız söz olaraq qalsın.

Əgər görsələr ki, əhali dirəniş göstərir, bu dəyişikliyə gedə bilərlər. Müqavimət zəif olsa, o halda bu dəyişikliklər daha çox məhdudiyyətlərə gətirib çıxaracaq. Etirazlar bu şəkildə davam etsə, müəyyən dəyişikliklərə gedə bilərlər. Necə ki, bir neçə gün öncə buna getdilər. Hər şey əhalinin müqavimətindən və aksiyaçıların qətiyyətindən asılı olaraq dəyişəcək. Rejim ilk növbədə çalışacaq ki, qəddarlığını artırsın, əhalinin gözünü qorxutsun. Repressiv texnologiyalar işə yaramayacağı təqdirdə müəyyən güzəştlərə gedəcəklər. Bu da bütün diktatorlara xasdır. Necə ki, digər respressiv ölkələrdə belə olub, İranda da sona qədər bu ənənəvi üsullardan istifadə olunacaq.

- Əxlaq polisi ləğv edildi. Hətta hicabın məcburi geyindiriilməsi ilə bağlı qaydaların dəyişdiriləcəyi də deyilir. Bütün bunlar molla rejiminin çöküşünün göstəricisi sayıla bilərmi?

- İran rejimi “qeyri-düzgün geyimlərə” qarşı mübarizəyə 1979-cu il İslam İnqilabından qısa müddət sonra başlayıb və onun başlıca məqsədi qadınların təvazökar geyim qaydalarına nəzarət olub. Hətta bu məqsədlə əxlaq polisi də yaradıblar. Hansı qadının saçı bir balaca görünübsə, bu “polis” həmin xanımları öldürməklə məşğul olub. Yəni, cinayətkar dəstə kimi bir şeydir. Belə ölkə olar, belə dövlət olar?! İndi “molla rejimi”nin “quyruğu qapı arasında qalıb”, qorxusundan əxlaq polisini ləğv edir. Utanmaz-utanmaz da deyirlər ki, əxlaq polisini hüquq-mühafizə sistemi ilə heç bir əlaqəsi olmadığı üçün ləğv ediblər. Bu günədək nə qədər qadın onların qurbanı olub! Məhsa Əminini onlar döyüb öldürmədilərmi?! Sadəcə molla rejimi hadisələrin gedişatından narahatdır və buna görə əxlaq polisini ləğv edib. Düşünürlər ki, hansısa qadının saçı görünəcək deyə, bunlar repressiv üsullarla qurduqları hakimiyyəti verəsi deyillər ki?! Tam əminliklə söyləmək olar ki, fars rejimi tarixin arxivinə yola salınmaq üzrədir. Çöküşə isə lap az qalıb...

- Güneydə yaşayan soydaşlarımız da fəallıq nümayiş etdirirlər. Bu xüsusda İran Azərbaycana qarşı təzyiqləri, Ermənistana isə dəstəyi artırır. Fars rejimini qorxudan nədir – güneylilərin izdihamı, yoxsa Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı müzakirələr?

- İranın Azərbaycana qarşı təzyiqləri həmişə olub, bu gün də davam edir. Buna heç zaman ara verməyiblər. Düzdür, bəzi hallarda üzdə guya dost olduqlarını nümayiş etdirməyə çalışıblar. Əslində isə bu, qətiyyən belə olmayıb. 30 illik işğal dövründə ermənilərə etmədikləri, göstərmədikləri yardım, dəstək qalmadı. Nə soydaşlarımızın doğma yurd-yuvalarından didərgin düşməsinə qiymət verdilər, nə də Xocalıda insanlıq əleyhinə bəşəri cinayətə. 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığımız tarixi qələbə isə onlara ağır zərbə oldu. Bundan sonra Ermənistana dəstəyi artırdılar.

İran rejimi Azərbaycanda özü üçün agentura şəbəkəsi formalaşdırıb. Azərbaycanın kəşfiyyat orqanları məharətlə onları işfa edir. Bütün mümkün təsir rıçaqlarını itirirlər. Buna görə də təhdid ritorikasından istifadə edirlər. Təbii ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması İran üçün qəbuledilməzdir. Amma onların fikri Azərbaycan üçün nə əhəmiyyət kəsb edir ki?! Təbii ki, Zəngəzur dəhlizi açılacaq və İran da bununla barışmaq məcburiyyətində qalacaq. İran heç zaman Azərbaycana qarşı dost münasibətində olmayıb və ona uzanan barışıq əlini hər zaman geri çevirib. Bu gün fars rejiminin Azərbaycana qarşı heç bir real təsir aləti yoxdur. Güneyli soydaşlarımızın hüquqlarını pozmaq, onları bütün məhrumiyyətlərə düçar qoymaqla, o taylı-bu taylı Azərbaycanın birləşməsinə zəmin yaradırlar. O gün isə elə də uzaqda deyil.(AYNA)