AZ
RU
Erməni terrorizmi: -İşğalçıları birləşdirən hədəf
Yeni erməni terrorizmi mərhələsində (1973-85) erməni azlıq təşkilatlarının məqsəd və strategiyalarının tarixi perspektivdən araşdırılması onların hamısının terror təşkilatının xarakterini, məqsədlərini və funksiyalarını öz üzərlərinə götürdüklərini göstərir.
Yenixeber.org: Onların fəaliyyətləri qiyamlara, inqilablara, terror aktlarına təhrik etmək və həyata keçirmək məqsədlərinə yönəlib.
Artıq 1890-cı illərdə təşkilatlanan daşnaklar türkləri öldürmək, suverenliyini sarsıtmaq, dövlət qurumlarını dağıtmaq, qiyamlara, üsyanlara və terrorizmə hazırlaşan erməni azlıq qruplarını silahlandırmaq, inqilabi komitələr və qətl dəstələri yaratmaq kimi terror strategiyalarına əsaslanan bir proqram qəbul etdi.
Ermənistan Respublikası qurulduqdan sonra (1918 - 1920), bu gün Sovet Ermənistanının yerləşdiyi bölgədə daşnaklar diplomatik fəaliyyətlə məşğul oldular və özlərini qanuni bir güc kimi göstərməyə çalışdılar. Buna baxmayaraq, 1972-ci ildə “Erməni Soyqırımı üçün Ədalət Komandosu” adlı bir köməkçi qrupun qurulması ilə təməl terror fəlsəfəsi heç bir zaman ortadan qalxmadı və yenidən canlandı. Bu qrupun fəaliyyəti hər kəsə, o cümlədən bu prosesin iştirakçısı olmadıqları üçün daim təzyiq altına düşən ermənilərə yaxşı məlumdur.
Eyni şəkildə marksist “Hınçak” təşkilatı da 1973-1985-ci il dövrünün əsas terror təşkilatı olan ASALA-nı müdafiə etməklə terroru dəstəklədiyini təsdiq edir. Hınçakların bu qrupun yaradılması üçün təkan verdiyi diqqət çəkir.
Erməni terror təşkilatlarının əsas hədəfi türklərə və Türkiyəyə qarşı düşmənçilik, qisasçı hərəkətlər idi.
Erməni terror təşkilatları, bir qayda olaraq, mərkəzi idarəyə tabe olan az sayda fəal tərəfindən qurulur. Mərkəzi rəhbərliyin razılaşdırdığı əməliyyatlar bir sıra qruplar tərəfindən həyata keçirilir; hər birinə xüsusi vəzifələr həvalə edilmişdir.
Təbliğat məqsədi ilə tələb olunduqda, bu komandalar müxtəlif adlar altında ictimaiyyətə təqdim olunur ki, bu da çox sayda insan və geniş fəaliyyət haqqında təəssürat yaratmaq məqsədi daşıyır. Terror təşkilatlarının müəyyən bir fiziki və ya coğrafi yerdə yerləşməsinə ehtiyac yoxdur. Onlar bir neçə ölkəyə və ya eyni ölkəyə səpələnə bilərlər.
Üstdəki bu vəziyyət daha çox demokratik və açıq bir quruluş təsiri bağışlasa da, əslində bu cür təşkilatlar mərkəzi bir təşkilat tərəfindən tətbiq olunan ciddi bir nizam-intizama riayət edirlər. Terror təşkilatının digər bir xüsusiyyəti, həm fərqli funksiyalarına görə, həm də üzvləri ilə liderləri arasındakı rəqabət nəticəsində bir sıra kiçik qruplara ayrılma meylləridir. Bu fenomenin bir nəticəsi, ayrılan hər bir qrupun özünə bağlı təşkilat qurmasıdır.
Terrorizm həm təbliğat vasitəsi, həm də zülm, hədə-qorxu və intiqam aləti kimi istifadə edilə bilər. Terrorizmin ikinci aləti aktivist təşkilatlara qarşı çıxan və ya onun əmrlərini yerinə yetirməyənlər üçün qorunur. İştirak etməyən ermənilərin əksəriyyəti bu cür təzyiqlərə məruz qalır.
Türkiyəyə və türklərə qarşı düşmənçilik, terror təşkilatlarına mövcud olmaları və həyatda qalmaları üçün bir səbəbdir, həm də iddialarını və tələblərini rasionallaşdırmağa xidmət edir.
Keçmişə nəzər saldıqda, erməni terrorizminin üç əsas məqsədi var:
1) ermənilərə təzyiq göstərməklə onların dəstəyini almaq və onları aktivistlər sırasına daxil olmağa məcbur etmək,
2)dünya ictimaiyyəti erməni terrorunun qüdrəti və yayılmasına inandıraraq onlara təsir etmək
3)gələcəkdə mənafelər toqquşması və beynəlxalq arenada siyasi qarşıdurmalar olması halında Türkiyəyə qarşı düşmənçilik üçün zəmin hazırlamaq.
On doqquzuncu əsrdə hüquqlarından məhrum edilmiş kölə və yoxsul azlıq haqqında mif və qırğınlara və soyqırıma məruz qalan bir millətin iyirminci əsr mövzusu beynəlxalq münasibətlərdə güc mənbələrinə çatmaq üçün istifadə edilmişdir.
YENİ TERRORİZM DÖVRÜ (1973 - 1985)
Yeni Erməni Terrorizmi dövründə Daşnak və Hınçak təşkilatları, terror qruplarını təşviq edən, təbliğ edən və öyrədən əsas mərkəzlər olaraq fəaliyyət göstərirlər ki, yeni ərazilərdə inkişaf etsinlər və genişlənsinlər, hədəflərinin əhatə dairəsini artıra bilsinlər.
Onların rəhbərliyi yeni qurulan təşkilatlara intellektual və mənəvi dəstək vermək, təmas və əlaqələr quraraq fəaliyyətlərinə zəmin hazırlamaqla yeni terror qruplarının yaradılmasına qədər uzanır. Bundan başqa, qısacası ASALA olan Ermənistanın Qurtuluşu üçün Erməni Gizli Ordusu başqa bir böyük terror təşkilatıdır. O, erməni terrorizmi ilə sinonim ola bildi. Ənənəvi təşkilat və onların qolları ilə birlikdə ASALA da yeni terrorizm dövrünün banisidir.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, müstəqil görünən statusuna baxmayaraq, ASALA hıçaklara mənsub və intellektual gücünü onlardan əldə etməklə yanaşı, qurduqları təmaslardan və əlaqələrindən də istifadə edir.
HINÇAK
Hınçak Komitəsi 1886-cı ildə İsveçrədə Rusiya vətəndaşı olan Qafqaz erməniləri Avedis Nazarbelq və həyat yoldaşı Maro və bir qrup Qafqaz tələbəsi tərəfindən qurulub. Rəhbərləri və üzvləri Rusiyadan olan ermənilər olduğu Komitənin fikirlərini təbliğ etmək üçün Hinçak adlı bir qəzetin nəşrinə də başladılar. Qurumun əsas məqsədi Türkiyənin Anadolu bölgəsini, “Rus və İran Ermənistan”ları adlandırdıqları əraziləri birləşdirməklə “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaqdan ibarət olub. Partiyanın proqramının 4-cü bəndində göstərilirdi: “Qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün təbliğat, təşviqat, terrorizm və dağıdıcı təşkilat yaradılması metodu seçilməlidir”.
Hinçak Komitəsinin proqramı sosialist, marksist və mərkəzçi idi, Karl Marksın prinsiplərini qəbul etmişdi. Lakin siyasi proqramları kommunist manifestini xatırladır. Komitə 1890-cı ildə Osmanlı İmperatorluğunun müxtəlif vilayətlərində bölmələri olan İstanbulda bir filial açdı.
Hınçak Cəmiyyətinin nizamnaməsi və proqramı 1909-cu ildə İstanbulda çap olundu, Dərnəklər Qanununa uyğun olaraq Daxili İşlər Nazirliyinə təqdim edildi və 8 fevral 1909 tarixli 90 saylı təsdiq məktubu aldı. Nizamnamə beş hissədən ibarətdir.
Təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən ələ keçirilmiş qətnamələr göstərir ki, 1910, 1911, 1912 və 1913-cü illərdə aşağıdakı qərarlar qəbul edilmişdir: əməliyyatlar zamanı:
a) Silahların, döyüş sursatlarının və partlayıcı maddələrin təhlükəsizliyi üçün səylər sərf ediləcəkdir.
b) Silah təlimləri Marufian, Yavruian və Candan tərəfindən veriləcəkdir.
c) Təbliğat işi sürətləndiriləcəkdir.
d) Daşnak Komitəsi ilə əlaqə qurulacaq.
e) Bənzər əlaqələr Birlik və Tərəqqi Partiyası ilə davam etdiriləcəkdir.
f) Vanda Orsfan, Canq, Gochnak, Jurachak, Penchak, Badami, Tejoheng, Maro və Paros qruplarına dəstək veriləcək.
Hınçak Komitəsi üçüncü qurultayını 24 İyul 1914-cü ildə Türkiyədə keçirdi. 51 filialdan 28 nümayəndə ilə təşkil edilən qurultaya katib olaraq Tancutian ilə Cangulian rəhbərlik etdi və aşağıdakı qərar qəbul edildi:
"Hədəflərimizin tələb etdiyi böyük məsuliyyəti və bununla əlaqəli təhlükələri nəzərə alaraq və sivil bir xalq olduğumuzu sübut etmək üçün əvvəlcədən hərtərəfli planlaşdırılmayan macəra və hərəkətlərdən çəkinməyə diqqət göstəriləcək və bu vəzifəni yerinə yetirəcəyik. Balanslı bir rəftarın və uyğun vasitələrin son hədəflərimizə çatmaq üçün ən uyğun vasitə olduğuna diqqət yetirəcəyik.
Bu qərar əsasında Hınçak liderləri 1896-cı ildən sonra Türkiyəni tərk etməyə başladılar və tezliklə aralarında fikir ayrılıqları yarandı. Bu, partiyanın iki qrupa ayrılması ilə nəticələndi. Bir qrup həqiqi hıncaklar adlanırdı, digəri isə islahatçılar kimi tanınmağa başladı. Sonuncu qrupa Arpiar Arpiarian adlı bir erməni rəhbərlik edirdi.
Görünən odur ki, hər iki qol etibarlı prinsiplər və proqramlar altında deyil, liderlərinin inanclarına və fikirlərinə tabe olaraq hərəkət etdilər. Aralarındakı fikir ayrılığı tez-tez küçə davalarına səbəb oldu, bəziləri döyüldü və bir çoxu öldürüldü.
Erməni xalqı hinçakların marksist olduqlarını başa düşərək tədricən onlardan çəkildi. Fikir ayrılıqları 1902-ci ildə hər iki tərəfdən yaraqlıların İngiltərə, Rusiya, Misir, Bolqarıstan, Qafqaz və İran küçələrində bir-birini öldürməyə gətirib çıxarması ilə pik həddə çatdı.
Bəzi kiçik qruplar Hınçak adını daşımağa davam etsələr də, Van dirilməsindən sonra əvvəlki güclərini itirdilər. Hınçak Komitəsinin yoxa çıxmasına səbəb olan digər bir amil də bir neçə Hınçak liderinin rusların həqiqi niyyətlərini görüb təşkilatı tərk etmələri idi... (azvision)
Artıq 1890-cı illərdə təşkilatlanan daşnaklar türkləri öldürmək, suverenliyini sarsıtmaq, dövlət qurumlarını dağıtmaq, qiyamlara, üsyanlara və terrorizmə hazırlaşan erməni azlıq qruplarını silahlandırmaq, inqilabi komitələr və qətl dəstələri yaratmaq kimi terror strategiyalarına əsaslanan bir proqram qəbul etdi.
Ermənistan Respublikası qurulduqdan sonra (1918 - 1920), bu gün Sovet Ermənistanının yerləşdiyi bölgədə daşnaklar diplomatik fəaliyyətlə məşğul oldular və özlərini qanuni bir güc kimi göstərməyə çalışdılar. Buna baxmayaraq, 1972-ci ildə “Erməni Soyqırımı üçün Ədalət Komandosu” adlı bir köməkçi qrupun qurulması ilə təməl terror fəlsəfəsi heç bir zaman ortadan qalxmadı və yenidən canlandı. Bu qrupun fəaliyyəti hər kəsə, o cümlədən bu prosesin iştirakçısı olmadıqları üçün daim təzyiq altına düşən ermənilərə yaxşı məlumdur.
Eyni şəkildə marksist “Hınçak” təşkilatı da 1973-1985-ci il dövrünün əsas terror təşkilatı olan ASALA-nı müdafiə etməklə terroru dəstəklədiyini təsdiq edir. Hınçakların bu qrupun yaradılması üçün təkan verdiyi diqqət çəkir.
Erməni terror təşkilatlarının əsas hədəfi türklərə və Türkiyəyə qarşı düşmənçilik, qisasçı hərəkətlər idi.
Erməni terror təşkilatları, bir qayda olaraq, mərkəzi idarəyə tabe olan az sayda fəal tərəfindən qurulur. Mərkəzi rəhbərliyin razılaşdırdığı əməliyyatlar bir sıra qruplar tərəfindən həyata keçirilir; hər birinə xüsusi vəzifələr həvalə edilmişdir.
Təbliğat məqsədi ilə tələb olunduqda, bu komandalar müxtəlif adlar altında ictimaiyyətə təqdim olunur ki, bu da çox sayda insan və geniş fəaliyyət haqqında təəssürat yaratmaq məqsədi daşıyır. Terror təşkilatlarının müəyyən bir fiziki və ya coğrafi yerdə yerləşməsinə ehtiyac yoxdur. Onlar bir neçə ölkəyə və ya eyni ölkəyə səpələnə bilərlər.
Üstdəki bu vəziyyət daha çox demokratik və açıq bir quruluş təsiri bağışlasa da, əslində bu cür təşkilatlar mərkəzi bir təşkilat tərəfindən tətbiq olunan ciddi bir nizam-intizama riayət edirlər. Terror təşkilatının digər bir xüsusiyyəti, həm fərqli funksiyalarına görə, həm də üzvləri ilə liderləri arasındakı rəqabət nəticəsində bir sıra kiçik qruplara ayrılma meylləridir. Bu fenomenin bir nəticəsi, ayrılan hər bir qrupun özünə bağlı təşkilat qurmasıdır.
Terrorizm həm təbliğat vasitəsi, həm də zülm, hədə-qorxu və intiqam aləti kimi istifadə edilə bilər. Terrorizmin ikinci aləti aktivist təşkilatlara qarşı çıxan və ya onun əmrlərini yerinə yetirməyənlər üçün qorunur. İştirak etməyən ermənilərin əksəriyyəti bu cür təzyiqlərə məruz qalır.
Türkiyəyə və türklərə qarşı düşmənçilik, terror təşkilatlarına mövcud olmaları və həyatda qalmaları üçün bir səbəbdir, həm də iddialarını və tələblərini rasionallaşdırmağa xidmət edir.
Keçmişə nəzər saldıqda, erməni terrorizminin üç əsas məqsədi var:
1) ermənilərə təzyiq göstərməklə onların dəstəyini almaq və onları aktivistlər sırasına daxil olmağa məcbur etmək,
2)dünya ictimaiyyəti erməni terrorunun qüdrəti və yayılmasına inandıraraq onlara təsir etmək
3)gələcəkdə mənafelər toqquşması və beynəlxalq arenada siyasi qarşıdurmalar olması halında Türkiyəyə qarşı düşmənçilik üçün zəmin hazırlamaq.
On doqquzuncu əsrdə hüquqlarından məhrum edilmiş kölə və yoxsul azlıq haqqında mif və qırğınlara və soyqırıma məruz qalan bir millətin iyirminci əsr mövzusu beynəlxalq münasibətlərdə güc mənbələrinə çatmaq üçün istifadə edilmişdir.
YENİ TERRORİZM DÖVRÜ (1973 - 1985)
Yeni Erməni Terrorizmi dövründə Daşnak və Hınçak təşkilatları, terror qruplarını təşviq edən, təbliğ edən və öyrədən əsas mərkəzlər olaraq fəaliyyət göstərirlər ki, yeni ərazilərdə inkişaf etsinlər və genişlənsinlər, hədəflərinin əhatə dairəsini artıra bilsinlər.
Onların rəhbərliyi yeni qurulan təşkilatlara intellektual və mənəvi dəstək vermək, təmas və əlaqələr quraraq fəaliyyətlərinə zəmin hazırlamaqla yeni terror qruplarının yaradılmasına qədər uzanır. Bundan başqa, qısacası ASALA olan Ermənistanın Qurtuluşu üçün Erməni Gizli Ordusu başqa bir böyük terror təşkilatıdır. O, erməni terrorizmi ilə sinonim ola bildi. Ənənəvi təşkilat və onların qolları ilə birlikdə ASALA da yeni terrorizm dövrünün banisidir.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, müstəqil görünən statusuna baxmayaraq, ASALA hıçaklara mənsub və intellektual gücünü onlardan əldə etməklə yanaşı, qurduqları təmaslardan və əlaqələrindən də istifadə edir.
HINÇAK
Hınçak Komitəsi 1886-cı ildə İsveçrədə Rusiya vətəndaşı olan Qafqaz erməniləri Avedis Nazarbelq və həyat yoldaşı Maro və bir qrup Qafqaz tələbəsi tərəfindən qurulub. Rəhbərləri və üzvləri Rusiyadan olan ermənilər olduğu Komitənin fikirlərini təbliğ etmək üçün Hinçak adlı bir qəzetin nəşrinə də başladılar. Qurumun əsas məqsədi Türkiyənin Anadolu bölgəsini, “Rus və İran Ermənistan”ları adlandırdıqları əraziləri birləşdirməklə “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaqdan ibarət olub. Partiyanın proqramının 4-cü bəndində göstərilirdi: “Qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün təbliğat, təşviqat, terrorizm və dağıdıcı təşkilat yaradılması metodu seçilməlidir”.
Hinçak Komitəsinin proqramı sosialist, marksist və mərkəzçi idi, Karl Marksın prinsiplərini qəbul etmişdi. Lakin siyasi proqramları kommunist manifestini xatırladır. Komitə 1890-cı ildə Osmanlı İmperatorluğunun müxtəlif vilayətlərində bölmələri olan İstanbulda bir filial açdı.
Hınçak Cəmiyyətinin nizamnaməsi və proqramı 1909-cu ildə İstanbulda çap olundu, Dərnəklər Qanununa uyğun olaraq Daxili İşlər Nazirliyinə təqdim edildi və 8 fevral 1909 tarixli 90 saylı təsdiq məktubu aldı. Nizamnamə beş hissədən ibarətdir.
Təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən ələ keçirilmiş qətnamələr göstərir ki, 1910, 1911, 1912 və 1913-cü illərdə aşağıdakı qərarlar qəbul edilmişdir: əməliyyatlar zamanı:
a) Silahların, döyüş sursatlarının və partlayıcı maddələrin təhlükəsizliyi üçün səylər sərf ediləcəkdir.
b) Silah təlimləri Marufian, Yavruian və Candan tərəfindən veriləcəkdir.
c) Təbliğat işi sürətləndiriləcəkdir.
d) Daşnak Komitəsi ilə əlaqə qurulacaq.
e) Bənzər əlaqələr Birlik və Tərəqqi Partiyası ilə davam etdiriləcəkdir.
f) Vanda Orsfan, Canq, Gochnak, Jurachak, Penchak, Badami, Tejoheng, Maro və Paros qruplarına dəstək veriləcək.
Hınçak Komitəsi üçüncü qurultayını 24 İyul 1914-cü ildə Türkiyədə keçirdi. 51 filialdan 28 nümayəndə ilə təşkil edilən qurultaya katib olaraq Tancutian ilə Cangulian rəhbərlik etdi və aşağıdakı qərar qəbul edildi:
"Hədəflərimizin tələb etdiyi böyük məsuliyyəti və bununla əlaqəli təhlükələri nəzərə alaraq və sivil bir xalq olduğumuzu sübut etmək üçün əvvəlcədən hərtərəfli planlaşdırılmayan macəra və hərəkətlərdən çəkinməyə diqqət göstəriləcək və bu vəzifəni yerinə yetirəcəyik. Balanslı bir rəftarın və uyğun vasitələrin son hədəflərimizə çatmaq üçün ən uyğun vasitə olduğuna diqqət yetirəcəyik.
Bu qərar əsasında Hınçak liderləri 1896-cı ildən sonra Türkiyəni tərk etməyə başladılar və tezliklə aralarında fikir ayrılıqları yarandı. Bu, partiyanın iki qrupa ayrılması ilə nəticələndi. Bir qrup həqiqi hıncaklar adlanırdı, digəri isə islahatçılar kimi tanınmağa başladı. Sonuncu qrupa Arpiar Arpiarian adlı bir erməni rəhbərlik edirdi.
Görünən odur ki, hər iki qol etibarlı prinsiplər və proqramlar altında deyil, liderlərinin inanclarına və fikirlərinə tabe olaraq hərəkət etdilər. Aralarındakı fikir ayrılığı tez-tez küçə davalarına səbəb oldu, bəziləri döyüldü və bir çoxu öldürüldü.
Erməni xalqı hinçakların marksist olduqlarını başa düşərək tədricən onlardan çəkildi. Fikir ayrılıqları 1902-ci ildə hər iki tərəfdən yaraqlıların İngiltərə, Rusiya, Misir, Bolqarıstan, Qafqaz və İran küçələrində bir-birini öldürməyə gətirib çıxarması ilə pik həddə çatdı.
Bəzi kiçik qruplar Hınçak adını daşımağa davam etsələr də, Van dirilməsindən sonra əvvəlki güclərini itirdilər. Hınçak Komitəsinin yoxa çıxmasına səbəb olan digər bir amil də bir neçə Hınçak liderinin rusların həqiqi niyyətlərini görüb təşkilatı tərk etmələri idi... (azvision)
.jpg)
